του Άκη Γαβριηλίδη

Η εν ψυχρώ δολοφονία του 36 Αντώνη Καρυώτη έχει ασφαλώς συγκεκριμένους φυσικούς αυτουργούς, που ελπίζω να εντοπίσει και να τιμωρήσει όπως τους αξίζει η δικαιοσύνη (χωρίς να το δένω και κόμπο).

Έχει όμως και κάποιες γενικότερες αιτίες. Αρκετές, σχετικά ανεξάρτητες μεταξύ τους, οι οποίες συνδυάστηκαν σε αυτή την περίπτωση και οδήγησαν στο δολοφονικό αποτέλεσμα.

Η πιο στοιχειώδης επιταγή των θαλάσσιων ταξιδιών λέει ότι, όταν ένας άνθρωπος έχει πέσει στη θάλασσα, παρατάμε ό,τι άλλο κάνουμε, οσοδήποτε σημαντικό ή επείγον, και προσπαθούμε με όσες δυνάμεις διαθέτουμε να τον συντρέξουμε. Μου φαίνεται προσβλητικό και σκανδαλώδες ακόμα και που χρειάζεται να ξαναλέμε αυτά τα βου-α βα. Φανταζόμουν ως τώρα ότι πρόκειται για αυτονόητο κανόνα που πηγαίνει μαζί με την ιδιότητα του μέλους οποιασδήποτε ανθρώπινης κοινότητας, της ανθρώπινης συμβίωσης γενικά. Ο απερίγραπτος κυνισμός των ναυτών, των σεκουριτάδων ή ό,τι ήτανε, του πλοιάρχου, και παντός άλλου υπευθύνου της εταιρίας, να αδιαφορήσουν απέναντι σε αυτόν τον κανόνα δεν είναι παθολογικός, δεν είναι αποτέλεσμα «έλλειψης παιδείας», ούτε είναι κεραυνός εν αιθρία. Εκκολάφθηκε αργά και μεθοδικά όλα αυτά τα χρόνια, και ακόμη περισσότερο τους τελευταίους μήνες.

Εδώ και χρόνια, στην ελληνική κοινωνία, και ιδίως στα πιο απαξιωμένα και χτυπημένα από τις αλλεπάλληλες κρίσεις στρώματά της, σοβεί ένα βουβό –αλλά και, ενίοτε, ιδιαίτερα φλύαρο και οφθαλμοφανές- μίσος. Όπως συμβαίνει συχνά, και πάντως σίγουρα όπως συνέβη κατά την περίοδο επώασης του φασισμού και του ναζισμού κατά το μεσοπόλεμο, αυτό το μίσος, επειδή δεν μπορούν να το στρέψουν στις πραγματικές αιτίες της δυστυχίας τους, κάποιοι το στρέφουν προς τους πιο αδύναμους. Συχνά και προς τον ίδιο τους τον εαυτό που είναι κι αυτός αδύναμος.

Αυτή η εδραιωμένη διάχυτη επιθετικότητα συνυπάρχει όλα αυτά τα χρόνια με την αποθέωση της ατομικής ευθύνης και της «επιχειρηματικότητας», ειδικά της τουριστικής, η οποία υμνείται ως the only way forward για την πατρίδα μας από καθηγητές του Γέηλ και του Κολάμπια και εικονογραφείται διαφημιστικά και ελκυστικά από χαζοχαρούμενες τηλεοπτικές εκπομπές και διαδικτυακές αναρτήσεις. Όπως συνυπάρχει και με την επικράτηση του καπιταλισμού ως λαϊκής ιδεολογίας, όπου ο καθένας (πρέπει να) βιώνει την ύπαρξή του ως επιχειρηματίας του εαυτού του και των άλλων.

Τέλος, συνυπάρχει με τον διάχυτη αδιαφορία, αν όχι χαιρεκακία, μεγάλων τμημάτων της ελληνικής κοινωνίας, και των ιθυνόντων της, απέναντι σε μαζικές ή λιγότερο μαζικές θανατώσεις ζωών «χωρίς σημασία», κυρίως προσφύγων. Η πλέον πρόσφατη εξ αυτών έγινε, ακριβώς, στη θάλασσα, και οι δράστες της συνέχισαν και συνεχίζουν κανονικά τη «δουλειά» τους χωρίς να υποστούν καμία συνέπεια. Αφού λοιπόν το κάναν αυτοί, γιατί να μην το κάνουμε κι εμείς, σκέφτηκαν προφανώς οι υπερήφανοι εκπρόσωποι της ελληνικής ναυτοσύνης. Business as usual· τα κέρδη μας πάνω από τους ανθρώπους. Αλλά και η αμέσως προηγούμενη είχε γίνει εις βάρος «γνησίων» Ελλήνων, για την απανθράκωση και εξαέρωση των οποίων δεν πλήρωσε κανείς, ενώ ο πολιτικώς υπεύθυνος επανεξελέγη πανηγυρικώς από τους πελάτες-ψηφοφόρους του.

Για να συνοψίσουμε λοιπόν, οι παράγοντες που ευνόησαν την εμφάνιση τέτοιων συμπεριφορών είναι: λαϊκός καπιταλισμός με έμφαση στον τουρισμό, ατομικισμός και αδιαφορία για τη ζωή των ξένων, των προσφύγων, των Ρομά και γενικώς όσων για τον χαμό τους κανένας δεν θα κλάψει και κανένας δεν θα ζητήσει ευθύνες –ή, και αν ζητήσει, δεν θα αποδοθούν.

Τον δολοφονικό αυτό συνδυασμό, για συντομία, μπορούμε να αποδώσουμε με μία λέξη: μητσοτακισμός.