του Άκη Γαβριηλίδη

Στην ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Το βλέμμα του Οδυσσέα», υπάρχει ένας μονόλογος που εκφωνεί ο οδηγός ταξί, τον οποίο υποδύεται ο Θανάσης Βέγγος, απευθυνόμενος προς τον πρωταγωνιστή Χάρβεϊ Καϊτέλ –ή πάντως παρουσία του τελευταίου, ο οποίος τον ακούει αλλά δεν λέει τίποτε. Τα λόγια αυτά φαίνεται ότι έχουν κάνει ιδιαίτερη εντύπωση στους θεατές –άλλωστε, αυτό φαίνεται να αποτελούσε επιδίωξη του σκηνοθέτη, ο οποίος «υπογραμμίζει» οπτικά τη σκηνή και εφιστά την προσοχή του θεατή σε αυτήν.

Το κείμενο του μονολόγου συνίσταται στις παρακάτω φράσεις, οι οποίες εκφωνούνται με παύσεις αρκετών δευτερολέπτων ενδιαμέσως (στα σημεία όπου αλλάζει παράγραφος):

Ξέρεις κάτι; Η Ελλάδα πεθαίνει. Πεθαίνουμε σα λαός. Κάναμε τον κύκλο μας. Δεν ξέρω πόσες χιλιάδες χρόνια ανάμεσα σε σπασμένες πέτρες και αγάλματα… και πεθαίνουμε…

(πιο φορτισμένα) Αλλά αν είναι να πεθάνει η Ελλάδα, να πεθάνει γρήγορα! Γιατί η αγωνία κρατάει πολύ και κάνει πολύ θόρυβο.

(πλησιάζει στον γκρεμό στην άκρη του δρόμου)

Μωρή φύσηηη! Μόνη σου είσαι; Μόνος μου είμαι κι εγώ… πάρε ένα μπισκότοοο! (και πετάει πράγματι ένα μπισκότο στον αέρα).

Τη σκηνή αυτή την έχουν αναπαράγει πολλοί στον κυβερνοχώρο, οπτικά ή/ και γραπτά, με ανεπιφύλακτα θετικά έως εξυμνητικά σχόλια. Κανείς όμως δεν μπήκε στον κόπο να εξηγήσει γιατί του έκανε εντύπωση και τι νόημα συνήγαγε από αυτό.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το δημοσίευμα με τίτλο «‘Η Ελλάδα πεθαίνει!’: Η πιο συγκλονιστική σκηνή του Βέγγου δεν είναι κωμική».

Αν η σκηνή αυτή δεν είναι κωμική, τότε νομίζω ότι ο μόνος άλλος χαρακτηρισμός που της ταιριάζει είναι «γελοία». Δηλαδή Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Grand-parental advisory: Το σημείωμα αυτό καλό είναι να μην το διαβάσουν αρθρογράφοι-πολιτικάντηδες της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς και λοιποί υπάλληλοι του Μαρινάκη, γιατί ίσως τους ανεβεί η πίεση και ταραχθεί η γαλήνη των γηρατειών τους. Σε αυτό, ανατρέχουμε στην γενεαλογία του ηθικού και καλλιτεχνικού συντηρητισμού, του πουριτανισμού, της ξενοφοβίας και του αντι-νεγρισμού στο εσωτερικό της ελληνικής αριστεράς και του αντιδικτατορικού κινήματος· και ειδικότερα σε κάποια δείγματα που μπορούν να θεωρηθούν πρόγονοι της ειρωνικής απόρριψης των «μαύρων, κίτρινων και πράσινων επαναστατών» εκ μέρους του ανανεωτή κομμουνιστή Αναγνωστάκη και της καταδίκης των «νέγρικων χου-χου» εκ μέρους του βενιζελικού Ξυλούρη. Οι οποίες δεν βρίσκονται και πολύ μακριά από την καταγγελία των «κωλόπαιδων» που «χορεύουν σέικ» από τον αντιδραστικό ριζοσπάστη Ντίνο Χριστιανόπουλο, όπως έχω ήδη επισημάνει.

Η Επιθεώρηση Τέχνης, όπως είναι γνωστό, υπήρξε ένα πρωτοποριακό για την εποχή του περιοδικό τής –ας πούμε- αντιδογματικής Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στις 3/2, ο εν θέματι αναφερόμενος, αντιδρώντας σε προηγούμενη ανάρτηση του τραγουδοποιού Αλκίνοου Ιωαννίδη σχετική με τις κινητοποιήσεις των καλλιτεχνών, έκανε την κάτωθι εικονιζόμενη ανάρτηση.

Το περιεχόμενο αυτού του ισχυρισμού δεν θα το σχολιάσω. Φυσικά δεν έλεγε τίποτε τέτοιο ο Χίτλερ, ούτε άλλωστε ο ενδιαφερόμενος μπήκε στον κόπο να δώσει κάποιο παράδειγμα συγκεκριμένου «τέτοιου» που είπε ο Χίτλερ και να μας εξηγήσει πού το είπε. Για τις ανάγκες αυτού του σημειώματος, θα κάνω τη χάρη στο λεβεντόπαιδο Αρίστο να πάρω ως δεδομένο τον εξωφρενικό αυτό ισχυρισμό και να ασχοληθώ μόνο με το πώς διαχειρίστηκε στη συνέχεια την δημόσια διατύπωσή του.

Αμέσως μετά την ανάρτηση, ο Νίκος Σαραντάκος (πιθανόν και άλλοι χρήστες, εγώ σε εκείνον το είδα) παρατήρησε ότι η γραφή «Άρεια» είναι λάθος, αντί του ορθού Άρια (ή Αρία).

Λίγο μετά, ο τοίχος του Αρίστου παρουσίαζε την εξής εικόνα:

Θεωρώ πραγματικά απίθανο να κατέβασε το facebook την ανάρτηση. Πολύ πιθανότερο θεωρώ να την κατέβασε ο ίδιος ο αναρτήσας για να την επαναφέρει μετά διορθωμένη, νομίζοντας έτσι ότι πετυχαίνει με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια: και αποφεύγει την κριτική (χωρίς όμως να παραδέχεται ρητά ότι έκανε λάθος), και εμφανίζεται ως δήθεν διωκόμενος από σκοτεινές δυνάμεις. (Όχι τόσο σκοτεινές δηλαδή. Φανερές, την εξής μία: τον ΣΥΡΙΖΑ, σύμφωνα τουλάχιστον με κάποιον φίλο του ο οποίος σε σχόλιό του κάτω από την ανάρτηση ερμήνευσε την φερόμενη ως λογοκρισία με το θυμόσοφο απόφθεγμα «ΣΥΡΙΖΑ Ναζί το ίδιο μαγαζί»).

Την πιθανότητα αυτή βέβαια δεν μπορώ να την αποδείξω. Μπορώ όμως να αποδείξω –ή μάλλον, απλώς να δείξω: δεν χρειάζεται κάποιο επιχείρημα, είναι σε κοινή θέα- ότι το «ΦΒ» δεν επανέφερε την αρχική ανάρτηση, αλλά μία άλλη. Όπως ο καθένας βλέπει, σε αυτή την θαυματουργή επανεμφάνιση, το Άρεια έχει αντικατασταθεί από το Αρία.

Επιπλέον τούτου, όμως, τίθεται το ερώτημα: είναι πράγματι διόρθωση η αντικατάσταση αυτή; Είναι πράγματι λάθος το Άρεια φυλή;

Aυτό συζητείται.

Εάν κοιτάξουμε το Λεξικόν της νέας ελληνικής γλώσσης, καθαρευούσης και δημοτικής και εκ της νέας ελληνικής εις την αρχαίαν του Ιωάννου Σταματάκου, έκδοση του 1952, θα δούμε ότι για το επίθετο «άρειος» δίνει δύο σημασίες, τις εξής:

ο του Άρεως, ο αναφερόμενος εις τον Άρην, ο πολεμικός, ο φιλοπόλεμος, ο μαχητικός, πολεμοχαρής, αρήιος. ‖ ο ανήκων εις την Αρίαν Φυλήν (η υπογράμμιση δική μου).

Την ίδια σημασία, με την ίδια ακριβώς διατύπωση, αναφέρει το λεξικό Δημητράκου (γ΄ έκδοση, 1970, εκδόσεις Χ. Γιοβάνη, με τον τίτλο Εκσυγχρονισμένον Νέον Λεξικόν, ορθογραφικόν και ερμηνευτικόν όλης της ελληνικής γλώσσης, αναθεώρησις, συμπλήρωσις και διόρθωσις υπό Θησέως Τζαννετάτου), όπου το λήμμα άρειος αναφέρει τα εξής:

1. ο του Άρεως, φιλοπόλεμος, κ. ουσ. πολεμιστής. 2. Άρειος Πάγος βλ.λ. 3. ο ανήκων εις την Αρίαν Φυλήν.

Ομοίως, στο Σύγχρονον ορθογραφικόν – ερμηνευτικόν λεξικόν της ελληνικής γλώσσης (καθαρευούσης-δημοτικής) σε επιμέλεια ύλης Θεόκρ. Γούλα (εκδ. Διαγόρας, Αθήναι 1961), στο λήμμα άρειος υπάρχουν οι εξής αποδόσεις: «ο του Άρεως, ο κάτοικος του πλανήτου Άρεως· άριος» (υπογραμμίζω εγώ).

Αλλά και αντίστροφα: και στα δύο αυτά λεξικά, η συνωνυμία των δύο τύπων, με το ε και χωρίς το ε, είναι αμφιμονοσήμαντη, εφόσον επισημαίνεται και στο λήμμα «άριος»! Στο λήμμα του δευτέρου, π.χ., διαβάζουμε: «άριος -ία -ιο(ν) κ[αι] άρειος ΚΔ. ο της Αρίας ή ο εξ αυτής· ο της ινδοευρωπαϊκής ομοεθνίας». Οι δύο τύποι λοιπόν εμφανίζονται ως ισοδύναμοι και συνώνυμοι.

Ο Αρίστος όμως προφανώς αγνοούσε αυτές τις λημματογραφήσεις όταν προσπαθούσε να πείσει ότι τα λεγόμενα του Ιωαννίδη έχουν σχέση με τον ναζισμό, όπως τις αγνοούσε και ο Λεωνίδας Καβάκος όταν προσπαθούσε να πείσει ότι τα δικά του λεγόμενα δεν έχουν σχέση με τον ναζισμό.

Οπότε, το πρόβλημα για τον Αρίστο είναι ότι τρέχει μόνος του και βγαίνει όχι δεύτερος, αλλά τρίτος. Πρώτα κάνει έναν άστοχο παραλληλισμό. Του επισημαίνουν ότι αυτός έχει ένα γλωσσικό λάθος· αποδέχεται ότι έκανε λάθος (αλλά από μέσα του, χωρίς να το δηλώνει δημόσια) και, για να βγει από την δύσκολη θέση να παραδεχθεί ότι δεν είναι άριστος, σκηνοθετεί μία εξαφάνιση-επανεμφάνιση που δεν πείθει κανέναν· και μετά διορθώνει το λάθος σφυρίζοντας δήθεν αδιάφορα, τη στιγμή που θα μπορούσε με πειστικά επιχειρήματα να ισχυριστεί ότι δεν είναι λάθος.