O Γκράμσι και το μίσος για την αδιαφορία

του Άκη Γαβριηλίδη

Τα τελευταία χρόνια γνωρίζει ιδιαίτερη διάδοση στον κυβερνοχώρο –μεταξύ άλλων και τον ελληνικό- ένα σύντομο κείμενο του ιταλού μαρξιστή πολιτικού ηγέτη και στοχαστή με τον ιδιαίτερα επιθετικό τίτλο «Μισώ τους αδιάφορους» (στο πρωτότυπο: Odio gli indifferenti), γραμμένο το σημαδιακό έτος 1917. Όσοι το παραθέτουν προφανώς πιστεύουν –ενίοτε το λένε και ρητά- ότι είναι και σήμερα επίκαιρο. Όμως, δεν είναι. Είναι εκτός τόπου και χρόνου σε σχέση με όσα συνέβησαν ιδίως το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, και συνεχίζουν να συμβαίνουν. Αυτά φυσικά ο Γκράμσι δεν ήταν δυνατό να τα μαντέψει· εμείς όμως σήμερα τα γνωρίζουμε, και δεν δικαιολογούμαστε να παριστάνουμε ότι δεν τα βλέπουμε.

Το κείμενο είναι απολύτως, και αφελώς, διαφωτιστικό-μοντερνιστικό. Βασίζεται στην ευρωκεντρική- Συνέχεια →

Χρέος,ανθρωπολογία,μαρξισμός

Οι δύο Λένιν και τα δώρα της νεωτερικότητας

του Νικολάι Σσόριν-Τσάικοβ

Το βιβλίο Two Lenins. A brief anthropology of time του Nikolai Ssorin-Chaikov είναι ένα σχετικά σύντομο αλλά φιλόδοξο και πολύπλοκο εγχείρημα που προσπαθεί να αρθρώσει έναν προβληματισμό γύρω από τη χρονικότητα, τη νεωτερικότητα, το κράτος και τη σχέση της ίδιας της ανθρωπολογίας με αυτές τις έννοιες –και άλλες ακόμα. Το εμπειρικό υλικό για αυτόν τον προβληματισμό αντλείται από δύο πηγές: την εθνογραφική έρευνα πεδίου που διεξήγαγε ο συγγραφέας επί πολλά χρόνια, ξεκινώντας ήδη από τη δεκαετία του 80, σε νομαδικούς πληθυσμούς της Σιβηρίας, και μία έκθεση που συνεπιμελήθηκε το 2006 στη Μόσχα με τίτλο –και αντικείμενο– «Επίσημα δώρα στους κατά καιρούς ηγέτες της Σοβιετικής Ένωσης».

Παρακάτω παρουσιάζουμε μεταφρασμένο ένα απόσπασμα από το 5^ο κεφάλαιο του βιβλίου (σ. 97-101). Παραλείψαμε κάποιες προτάσεις, και τις υποσημειώσεις, για λόγους απλότητας και κατανοησιμότητας. Ο αναγνώστης που γνωρίζει αγγλικά μπορεί να βρει την πλήρη μορφή του κειμένου σε ηλεκτρονική μορφή εδώ. Μετάφραση: Α.Γ.

Συνέχεια →

Πάλη των τάξεων,μαρξισμός

«Ποιος ανήκει στο προλεταριάτο;»

του Μίχαελ Χάινριχ

Πολλά ρεύματα του παραδοσιακού μαρξισμού κατανόησαν την μαρξική ανάλυση του κεφαλαίου πρωτίστως ως ανάλυση των τάξεων, ως έρευνα της πάλης μεταξύ αστικής τάξης και προλεταριάτου. Οι περισσότεροι σύγχρονοι συντηρητικοί και φιλελεύθεροι χαρακτηρίζουν τις έννοιες «τάξη» και, ιδίως, «ταξική πάλη» ως «ιδεολογικές» έννοιες, εννοώντας «αντιεπιστημονικές». Κατά κανόνα, όσοι χρησιμοποιούν τις έννοιες αυτές είναι συνήθως αριστεροί. Ωστόσο, η συζήτηση γύρω από τις τάξεις δεν εμφανίζεται αποκλειστικά και μόνο στο έργο του Μαρξ. Ήδη πριν από τον Μαρξ, αστοί ιστορικοί μιλούσαν για τις τάξεις και την ταξική πάλη, ο δε Ντέιβιντ Ρικάρντο, ο πιο σημαντικός εκπρόσωπος της κλασικής πολιτικής οικονομίας, επισήμανε τα ριζικά αντίθετα συμφέροντα των τριών μεγάλων τάξεων της καπιταλιστικής κοινωνίας (καπιταλιστών, γαιοκτημόνων, εργατών).

Για τον Μαρξ, οι τάξεις και η ταξική πάλη αποτελούν το κεντρικό σημείο αναφοράς των επιχειρημάτων του, κυρίως στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο (1848) που ξεκινά με την Συνέχεια →

Κινήματα,Πάλη των τάξεων,Πολιτική,έξοδος,κυριαρχία,μαρξισμός

Η επιστημονική μυθολογία της «ταξικής ψήφου»

του Άκη Γαβριηλίδη

Στις αναλύσεις που ακολούθησαν τις πρόσφατες εκλογές, (αλλά και παλαιότερες), ένα από τα βασικά ερμηνευτικά κλειδιά που χρησιμοποιούνται ιδίως από αναλυτές που αναφέρονται στο χώρο της αριστεράς είναι ο «ταξικός» χαρακτήρας της ψήφου –ή η έλλειψή του. Με τη βοήθεια ποσοστών, χαρτών, πινάκων και άλλων υποτίθεται «αντικειμενικών» εργαλείων αναζητάται εναγωνίως ποιες τάξεις ή/ και «στρώματα» προτιμούν το Α κόμμα και ποιες το Β. Συνήθως διαπιστώνεται με ικανοποίηση ότι π.χ. ο ΣΥΡΙΖΑ γενικά συγκέντρωσε τη στήριξη των «λαϊκών στρωμάτων», ή πάντως αυτό συνέβη σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι στο παρελθόν (βλ. π.χ. άρθρο του Γιώργου Ανανδρανιστάκη στην Αυγή της 31.05.2014 με τον απλό και εύγλωττο τίτλο «Ψήφος ταξική»). Άλλοτε πάλι διαπιστώνεται ότι αντιθέτως το κόμμα αυτό «παρουσιάζει μικρή αλλά σημαντική κάμψη στις λαϊκές γειτονιές, τους άνεργους και τους νέους, γεγονός που πιθανόν σχετίζεται με χαλάρωση της απεύθυνσης στα στρώματα αυτά που είναι τα κυρίως θιγόμενα και στρατηγικά δεμένα με την αριστερά» (Αλέξη Μπένου, «Νέα κατάσταση, νέα καθήκοντα» –μια αιτιολόγηση η οποία την ίδια στιγμή συνιστά και έμμεση υπόδειξη για μια νέα πολιτική, λιγότερο «χαλαρή»).

Η διερεύνηση αυτή υποτίθεται ότι ανταποκρίνεται στον εσώτερο πυρήνα, στην πεμπτουσία του μαρξισμού και της επαναστατικής θεωρίας, που είναι η ανάγνωση της ιστορίας με βάση την πάλη των τάξεων. Ωστόσο, ισχυρίζομαι ότι η μεθοδολογία τέτοιων αναλύσεων από πρακτική άποψη έχει μεγαλύτερη σχέση με την περιγραφική αστική κοινωνιολογία, για να μην πούμε δημο(σιο)γραφία, παρά με τον Μαρξ ή με οτιδήποτε Συνέχεια →

Κινήματα,Πολιτική,μαρξισμός

του iohannes maurus

Affectus nec coerceri nec tolli potest nisi per affectum contrarium et fortiorem affectu coercendo [Ένα πάθος δεν μπορεί να κατασταλεί ούτε να αναιρεθεί, παρά μόνο από ένα πάθος αντίθετο και ισχυρότερο από το καταστελλόμενο]

Spinoza, Ethica IV, prop. 7

1. Η αριστερά, ειδικά της μαρξιστικής παράδοσης, τείνει να συλλαμβάνει την πολιτική δράση ως εφαρμογή μιας θεωρητικής αλήθειας, και πιστεύει ότι είναι δυνατό να δρα κανείς μόνο υπό τις μορφές εκπροσώπησης που έχουν αποκρυσταλλωθεί στο κόμμα ή στο κράτος ως γενική απεικόνιση[1] της κοινωνίας. Απέναντι σε αυτό το ρεύμα, ο αναρχισμός έχει υπερασπιστεί συχνά μια ηθική αλήθεια και μια πιο άμεση οργάνωση των εργαζομένων, όπως το συνδικάτο ή η συνέλευση, απαξιώνοντας την εκπροσώπηση. Με λίγες εξαιρέσεις, αυτό έχει οδηγήσει τους αναρχικούς και χώρους της ριζοσπαστικής δημοκρατικής αριστεράς να αγνοούν κάθε είδους εκλογικής συμμετοχής. Παρά την αντίθεσή τους, αυτές οι δύο θέσεις αρθρώνονται γύρω από τον ίδιο άξονα: τη σχέση «αλήθειας-αντιπροσώπευσης». Η σχέση αυτή, τόσο για τον αναρχισμό όσο και για τους πολιτικούς μαρξισμούς, υπήρξε το κέντρο τηςπολιτικής θεωρίας και πρακτικής, αφού, αν για τους μεν η αντιπροσώπευση του κόμματος ή του κράτους ήταν η αλήθεια της (οικουμενικής) τάξης ή της κοινωνίας, για τους δε η αλήθεια πρέπει να Συνέχεια →

Occupy representation. Το Podemos και η πολιτική της αλήθειας

Διαδίκτυο,Εργατισμός,Κριτική της πολιτικής οικονομίας,ΜΜΕ,Μηχανές,Οικονομία,Τέχνη,Χρέος,μαρξισμός

Η ουσία της αξίας στην εποχή της κρίσης χρέους

«Τα συστήματα του ranking και του rating είναι μηχανισμοί που χρησιμοποιούνται σήμερα εμπειρικά για τη μέτρηση του πεδίου της αξίας, αλλά φυσικά και για τον έλεγχο και την αιχμαλώτιση του πεδίου των κοινωνικών σχέσεων που παράγουν την ίδια την αξία. Θα αναφερθούμε εδώ σε τέσσερα παραδείγματα: την οικονομία των παραπομπών στο πανεπιστήμιο, την οικονομία της προσοχής στο δίκτυο, την οικονομία του γοήτρου στον κόσμο της τέχνης και την οικονομία της εμπιστοσύνης των οίκων αξιολόγησης»

του Ματτέο Πασκουινέλλι

Συνέχεια →

Κριτική της πολιτικής οικονομίας,μαρξισμός

Πώς ο Μαρξ δεν ανακάλυψε το νόμο της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους

του Μίχαελ Χάινριχ*

Στο έργο του Μαρξ δεν ανευρίσκεται κάποια τελική παρουσίαση της θεωρίας του για τις κρίσεις. Αντιθέτως, υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις που προορίζονται να εξηγήσουν τις κρίσεις. Στον εικοστό αιώνα, σημείο εκκίνησης για τις συζητήσεις σχετικά με μαρξιστική θεωρία της κρίσης ήταν ο τρίτος τόμος του Κεφαλαίου, το χειρόγραφο του οποίου γράφτηκε το 1864-1865. Αργότερα, η προσοχή στρέφεται προς τις θεωρητικές αναπτύξεις περί κρίσης στις Θεωρίες για την Υπεραξία, που γράφτηκαν κατά την περίοδο μεταξύ 1861 και 1863. Τέλος, ήρθαν στο προσκήνιο και τα Grundrisse του 1857-1858, τα οποία σήμερα για πολλούς συγγραφείς παίζουν κεντρικό ρόλο για την κατανόηση της θεωρίας του Μαρξ για τις κρίσεις. Έτσι, ξεκινώντας απ’ το Κεφάλαιο, η συζήτηση μετατόπισε σταδιακά την έμφαση σε παλαιότερα κείμενα. Με την Marx Engels Gesamtausgabe (MEGA), το σύνολο των οικονομικών κειμένων που έγραψε ο Μαρξ ανάμεσα στα τέλη της δεκαετίας του 1860 και τα τέλη της δεκαετίας του 1870 είναι πλέον διαθέσιμα. Μαζί με τις επιστολές του, τα κείμενα αυτά επιτρέπουν να διαμορφώσουμε μια εικόνα για την ανάπτυξη της θεωρητικής σκέψης του Μαρξ για την κρίση μετά το 1865.

Η ελπίδα, η εμπειρία και το μεταβαλλόμενο αναλυτικό πλαίσιο της θεωρίας του Μαρξ

Κατά το πρώτο μισό του δέκατου ένατου αιώνα, κατέστη σαφές ότι οι περιοδικές οικονομικές κρίσεις ήταν αναπόφευκτο στοιχείο του σύγχρονου καπιταλισμού. Στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο, είχαν θεωρηθεί ως απειλή για την οικονομική ύπαρξη της αστικής Συνέχεια →

Αυτονομία,Φιλοσοφία,μαρξισμός

Οι μαρξιστές και ο Νίτσε: μια παράδοξη προσέγγιση

Ο «εχθρός» Νίτσε παρ’ όλα αυτά γοήτευσε τους μαρξιστές με την προφητική κριτική του τού αστικού κόσμου. Απολογισμός μίας διφορούμενης ανάγνωσης.

ΤΟΥ ΑΝΤΟΝΙΟ ΝΕΓΚΡΙ*

Η ιστορία των σχέσεων μεταξύ των μαρξιστών και του Νίτσε είναι πλούσια σε παράδοξα, που οφείλονται στο γεγονός ότι οι μαρξιστές ανέκαθεν γοητεύονταν από την εξαιρετική ισχύ τής προδρομικής κριτικής τού «εχθρού» Νίτσε κατά του αστικού κόσμου. Αυτά τα παράδοξα καθίσταντο ακόμη περισσότερο πολύπλοκα απ’ το γεγονός ότι, στη συζήτηση μέσα στους κόλπους τού εργατικού κινήματος, η γοητεία που ασκούσε ο Νίτσε ήταν Συνέχεια →

Nomadic universality

Intellectual Commons

Category Archives: μαρξισμός