του Κουέιμ Άνθονυ Αππάια

Όπως πολλοί Άγγλοι που υπέφεραν από φυματίωση το 19ο αιώνα, ο σερ Έντουαρντ Μπερνέττ Τάιλορ έφυγε στο εξωτερικό κατόπιν ιατρικής συμβουλής, αναζητώντας τον ξηρό αέρα θερμότερων περιοχών. Ο Τάιλορ προερχόταν από ευκατάστατη οικογένεια Κουάκερων επιχειρηματιών, οπότε είχε τα μέσα για ένα μεγάλο ταξίδι. Το 1855, λίγο μετά τα είκοσί του χρόνια, έφυγε για το Νέο Κόσμο, και, αφού έπιασε φιλία με έναν Κουάκερο αρχαιολόγο που συνάντησε στις περιπλανήσεις του, κατέληξε να διασχίζει έφιππος τις εξοχές του Μεξικού, περνώντας μέσα από αζτεκικά ερείπια και σκονισμένα pueblos [χωριά]. Ο Τάιλορ εντυπωσιάστηκε από τις «αποδείξεις για έναν τεράστιο αρχαίο πληθυσμό» που βρήκε εκεί. Αυτό του δημιούργησε έναν ενθουσιασμό για τη μελέτη μακρινών κοινωνιών, αρχαίων και νεότερων, που κράτησε όλη την υπόλοιπη ζωή του. Το 1871 εξέδωσε το αριστούργημά του, το Primitive Culture [Πρωτόγονη κουλτούρα], το οποίο μπορεί να θεωρηθεί ως το πρώτο έργο της σύγχρονης ανθρωπολογίας.

Το Primitive Culture, από κάποιες απόψεις, ήταν μια διαμάχη με ένα άλλο βιβλίο που είχε τη λέξη «κουλτούρα» στον τίτλο του: το Culture and Anarchy του Μάθιου Άρνολντ, που είχε βγει δύο χρόνια νωρίτερα. Για τον Άρνολντ, κουλτούρα ήταν «η επιδίωξη της ολικής μας τελειότητας μέσω της μάθησης των αρίστων πραγμάτων που έχουν ειπωθεί στον κόσμο για όλα τα ζητήματα που κατεξοχήν μας αφορούν». Ο Άρνολντ δεν ενδιαφερόταν για πράγματα στενά ταξικά καθορισμένα: είχε στο μυαλό του ένα ηθικό και αισθητικό ιδεώδες, που έβρισκε έκφραση στην τέχνη, τη Συνέχεια →

της Christine Delphy

Μήπως ο μέινστρημ γαλλικός φεμινισμός είναι ρατσιστικός; Προσωπικά, υπήρξα συνιδρύτρια του περιοδικού Nouvelles Questions Feministes μαζί με τη Σιμόν ντε Μποβουάρ το 1977 και εδώ και καιρό μετέχω στο Mouvement de Libération des Femmes (MLF), αλλά, όλο και περισσότερο, μου είναι σαφές ότι η γαλλική στάση απέναντι στο χιτζάμπ και τις μουσουλμάνες είναι όχι απλώς ακατανόητη, αλλά κατακριτέα.

Το 2004, ψηφίστηκε ο πρώτος ανοιχτά αντι-μουσουλμανικός νόμος που απαγόρευε στις μαθήτριες να φορούν μαντίλα, με βάση την πεποίθηση ότι « θρησκευτικά σημάδια» είναι αντίθετα προς την laïcité –την πολιτική εκκοσμίκευση. Αλλά η ιδεολογική εκστρατεία κατά του Ισλάμ ξεκίνησε πάνω Συνέχεια →

της Αμάντα Τάουμπ

Υπάρχει κάτι εγγενώς παράλογο με τις λεγόμενες απαγορεύσεις τού μπουρκίνι που ξεφυτρώνουν στις ακτές της Γαλλίας. Η προφανής αντίφαση –θεσπίζουμε κανόνες για το τι μπορούν να φοράνε οι γυναίκες με την αιτιολογία ότι δεν πρέπει να επιβάλλουμε στις γυναίκες τι θα φοράνε- δείχνει ότι κάτι βαθύτερο πρέπει να συμβαίνει.

Όταν ο Βαλς δηλώνει ότι η σπάνια αυτή περιβολή αποτελεί μέρος της «υποδούλωσης των γυναικών», το πραγματικό ζήτημα δεν είναι βέβαια τα μαγιό. Για τους κοινωνικούς επιστήμονες, δεν είναι πρωτίστως ούτε η προστασία των μουσουλμάνων γυναικών από την πατριαρχία. Είναι η προστασία της μη μουσουλμανικής πλειοψηφίας των κατοίκων της Γαλλίας από έναν κόσμο που αλλάζει: μια κατάσταση που απαιτεί απ’ αυτούς να διευρύνουν την αίσθηση της ταυτότητάς τους, τη στιγμή που πολλοί θα προτιμούσαν να την διατηρήσουν όπως ήταν.

«Δηλώσεις αυτού του είδους είναι ένας τρόπος να αστυνομεύσουμε τι είναι γαλλικό και τι όχι», λέει ο Terrence G. Peterson, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα, που μελετά τη σχέση της Συνέχεια →

της Τζόαν Ουάλλαχ Σκοτ

 Στη Γαλλία, η ανησυχία που εκδηλώνεται επίσημα για τη μαντίλα υπερβαίνει κάθε άλλη χώρα στη Δυτική Ευρώπη. Στον αγγλο-αμερικανικό κόσμο, ακόμα και μετά την 11/9, η μαντίλα δεν εκλαμβάνεται ως η σημαία κάποιας εξέγερσης· ούτε η κατάργηση των εθνοτικών, φυλετικών και θρησκευτικών διαφορών αποτελεί προϋπόθεση για ένταξη στο έθνος. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν τρομερά και διαρκή προβλήματα διακρίσεων με βάση τις διαφορές (κυρίως τις φυλετικές) στις ΗΠΑ· απλά οι διαφορές εδώ αναγνωρίζονται ως μέρος της εθνικής κληρονομιάς. Καταγράφονται στις απογραφές, τεκμηριώνονται στις επίσημες συλλογές δεδομένων και γίνονται αντιληπτές ως τμήμα του πολιτιστικού μας πλούτου. Η χρήση δύο προσδιορισμών με μια παύλα στη μέση (Αφρο-αμερικανός, Ιταλο-αμερικανός, Εβραιο-αμερικανίδα, Μουσουλμανο-αμερικανίδα) σηματοδοτούν την αποδοχή του γεγονότος ότι πολιτικές και πολιτισμικές ταυτότητες μπορούν να συνυπάρχουν χωρίς να βλάπτουν την ουσιώδη ενότητα του έθνους. Εάν, όπως δείχνουν και οι τωρινές προκριματικές εκλογές, υπάρχουν μείζονες διαιρέσεις στο εκλογικό σώμα στις ΗΠΑ, αυτές βασίζονται μάλλον σε οικονομικές παρά σε θρησκευτικές διαφορές: στις τεράστιες ανισότητες του πλούτου, και όχι σε κοινοτικές εντάξεις.

«Πολιτική υστερία»

Για τους λόγους αυτούς, η γαλλική εμμονή με τη μαντίλα φαίνεται σε πολλούς από μας να έχει πάρει τη μορφή της «πολιτικής υστερίας» την οποία είχε διαγνώσει ο Εμμανυέλ Τερραί το 2004. Το 1989 Συνέχεια →

Το 2011, ο Ιταλός πολιτικός φιλόσοφος Τζόρτζιο Αγκάμπεν παραχώρησε συνέντευξη στο τρίτο κανάλι της Ελληνικής Τηλεόρασης (και ειδικότερα στην εκπομπή «Τόποι ζωής, τόποι ιδεών» του Γιώργου Κεραμιδιώτη). Στην εκπομπή, η οποία προβλήθηκε από την ΕΤ3 (και μπορεί κανείς να την παρακολουθήσει εδώ) χρησιμοποιήθηκαν ορισμένα μόνο αποσπάσματα από τη συνέντευξη, περίπου το μισό από το συνολικό υλικό. Το κείμενο που ακολουθεί περιλαμβάνει το σύνολο των ερωτήσεων και των απαντήσεων, στα ελληνικά. Επιμέλεια/ μετάφραση: Άκη Γαβριηλίδη.

Καθηγητή Αγκάμπεν, κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ πάνω στη βιοπολιτική και απευθυνόμαστε σε σας ως έναν από τους βασικούς φιλοσόφους που έχουν ενδιαφερθεί γι’ αυτή την έννοια. Η οποία προέρχεται από τον Φουκώ, αλλά εσείς την πραγματευθήκατε διαφορετικά, εισάγοντας τις έννοιες της κατάστασης εξαίρεσης και του στρατοπέδου. Τι είναι αυτό που σας έκανε να ενδιαφερθείτε για τη βιοπολιτική, και τι διαφορετικό εισάγετε σε σχέση με τον Φουκώ, ή με άλλους που αναφέρθηκαν σε αυτήν;

Ο όρος «βιοπολιτική» και ο όρος «κατάσταση εξαίρεσης» για μένα συνδέονται, πράγμα που ίσως δεν συμβαίνει στον Φουκώ. Ασφαλώς ο όρος αυτός προέρχεται Συνέχεια →

των Irène ROSIER-CATACH | Marwan RASHED | Alain de LIBERA | Philippe BÜTTGEN

Ένα ζήτημα

Το ζήτημα του ευρωπαϊκού «εμείς» συνδέθηκε πρόσφατα με διάφορες αντιπαραθέσεις γύρω από τη μετάφραση και τη μετάδοση των γνώσεων.

Οι συζητήσεις αυτές φαίνονται εκ πρώτης όψεως λόγιες, μακρινές, εξειδικευμένες. Αφορούν το μέγεθος της συμβολής των αραβικών μεταφράσεων ελληνικών επιστημονικών και φιλοσοφικών έργων στη διάδοση των έργων αυτών στη μεσαιωνική Δύση. Μετά έναν αιώνα σχετικών εργασιών, ορισμένοι θέλουν να υπολογίσουν εκ νέου αυτή τη συμβολή, και να την μειώσουν. Φαίνεται πως οι «Λατίνοι» δεν είχαν ανάγκη τον αραβικό δίαυλο· πως οι «Άραβες» ποτέ δεν μπόρεσαν να οικειοποιηθούν την ελληνική γνώση. Ακολουθούν γενικές εκτιμήσεις γύρω από την ουσία των θρησκειών και των «πολιτισμών», περί ενός ανοικτού και υποδεκτικού στον Άλλο «ιουδαιο-χριστιανισμού» έναντι ενός επιθετικού και κλειστού Ισλάμ.

Τι συνέβη; Ο φόβος των Αράβων και του Ισλάμ έκανε την είσοδό του στην επιστήμη. Κλείνουν οι λογαριασμοί με το Ισλάμ, με τη δήλωση «ουδέν χρέος». Διακηρύσσεται ότι η Δύση είναι χριστιανική, και στο μέγιστο δυνατό βαθμό αμόλυντη. Συνέχεια →