Monthly Archives: Ιουλίου 2016

Βία,Βιοπολιτική,Δίκαιο,Κινήματα

Yes Border, ή: οι αρχές μιας πόλης ως μπαχαλάκηδες

του Άκη Γαβριηλίδη

 

Στη συνέντευξη που μας είχε δώσει πριν λίγα χρόνια ο Αγκάμπεν για την ΕΤ3, είχε πει μια φράση την οποία έκτοτε ξαναθυμήθηκα και παρέθεσα αρκετές φορές, και εγώ και άλλοι: ότι οι αρχές σήμερα ενεργούν με σκοπό όχι να επιβάλουν την τάξη, αλλά να διαχειριστούν την αταξία.

Νομίζω ότι όσα εξελίχθηκαν τις τελευταίες λίγες εβδομάδες στη Θεσσαλονίκη με επίκεντρο το Noborder camp, είναι μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να κάνουμε ένα «κρας τεστ» σε πραγματικές συνθήκες για την βασική αυτή προσέγγιση, να την εξειδικεύσουμε και να τη συμπληρώσουμε. Κυρίως δε να συνειδητοποιήσουμε ότι το θέμα δεν κλείνει με το να πούμε απλώς «διαχείριση της αταξίας». Διότι μένει ακόμα να δούμε τι είδους διαχείριση, σε ποια κατεύθυνση, με τι σκοπούς ή/ και αποτελέσματα.

Για παράδειγμα, αν εξετάσουμε τη στάση των τοπικών αρχών της Θεσσαλονίκης πριν και κατά τη διάρκεια της κατασκήνωσης, δεν μπορούμε παρά να διαπιστώσουμε ότι αυτή είχε πιθανότατα ως σκοπό και, πάντως, σίγουρα ως αποτέλεσμα, τα μπάχαλα. Διαχειρίστηκε την αταξία για να Συνέχεια →

Κλασσικό
ρατσισμός,Πολιτική

Αλληλεγγύη, όχι μόνο στήριξη για τους Τούρκους πανεπιστημιακούς

του Ερίκ Φασσέν

 

Απέναντι στην καταστολή εις βάρος των «Πανεπιστημιακών υπέρ της Ειρήνης» στην Τουρκία, πρέπει να μιλήσουμε όχι μόνο για στήριξη αλλά και για αλληλεγγύη. Στηρίζουμε εκ των έξω –για παράδειγμα, προσκαλώντας Τούρκους συναδέλφους. Αλλά αν είμαστε αλληλέγγυοι, αυτό σημαίνει ότι τα πεπρωμένα μας συνδέονται. Οι απειλές για τη δημοκρατία δεν είναι εξωτερικές προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε ξένες προς τη Γαλλία.

 

Όπως όλοι παρόντες σήμερα, ανησυχώ και αγανακτώ για την καταστολή που ασκείται σήμερα στην Τουρκία, εναντίον όχι μόνο συναδέλφων, βέβαια, αλλά και αυτών: η τύχη των ερευνητών και των καθηγητών, ή ακόμη και των δημοσιογράφων και των δικηγόρων, είναι ενδεικτική μιας πολύ ευρύτερης καταστολής –που πλήττει ιδίως, και ακόμη σκληρότερα, τους Κούρδους. Δηλώνω λοιπόν κι εγώ ενεργά συμμετοχή στη δημιουργία αυτής της Διεθνούς Επιτροπής Στήριξης προς τους Συνέχεια →

Κλασσικό
υποκειμενικότητα,Πολιτική,Φιλοσοφία

Υπάρχει κισμέτ στα πραξικοπήματα;

του Άκη Γαβριηλίδη

Στο εκτενές Σχόλιο στο τέλος του πρώτου μέρους της Ηθικής, ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της ευρωπαϊκής (με κάποιες ασιατικές δόσεις) φιλοσοφίας, ο Σπινόζα εντοπίζει –και διακριτικά διακωμωδεί- την κατ’ αυτόν βασικότερη αιτία πλάνης: την βουλησιαρχική/ τελεολογική αυταπάτη, όπως θα λέγαμε σήμερα, δηλαδή την πεποίθηση ότι όλα τα φαινόμενα είναι αποτελέσματα ενός τελικού αιτίου, ενός σχεδιασμού. Η πεποίθηση αυτή οδηγεί τους ανθρώπους να φαντάζονται κάποιους rectores naturae, κάποιους «πρυτάνεις της φύσης», και να τους βλέπουν παντού ως κρυμμένη αιτία κάθε συμβάντος.

Καθώς ο Σπινόζα έγραφε πριν από τρεισήμισι αιώνες, δεν είχε ακόμα υπόψη του ένα νέο πεδίο που έμελλε να αναπτυχθεί αργότερα, ιδίως στο πλαίσιο του γερμανικού ιδεαλισμού, και να εξελιχθεί σε πραγματικό παράδεισο της βουλησιαρχίας/ τελεολογίας: την ιστορία, και (δηλαδή) την πολιτική. Εάν έγραφε σήμερα, ίσως πρόσθετε στο Σχόλιό του μια αναφορά στους rectores historiae, μια νέα παραλλαγή εκείνης της φαντασίωσης που τείνει να καταλαμβάνει σήμερα τη φαντασία του πλήθους.

 

Κοιτώντας κανείς όσα γράφονται στον κυβερνοχώρο γύρω από την πρόσφατη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία, βλέπει ότι σε αυτά είναι εξαιρετικά διαδεδομένη η υπόνοια ότι «η ιστορία ήταν στημένη».

Όσοι το λεν αυτό, σπανίως εξηγούν με σαφήνεια τι ακριβώς εννοούν· ποιος δηλαδή θεωρούν ότι Συνέχεια →

Κλασσικό
Γλώσσα,Εθνικισμός,εκπαίδευση

Μιλάμε ξένα και το ξέρουμε

του Άκη Γαβριηλίδη

Μια πρακτική που επαναλαμβάνεται τελετουργικά στην ελληνόφωνη δημόσια σφαίρα και που υποτίθεται ότι αποδεικνύει πέραν πάσης αμφιβολίας τη σημασία της αρχαίας ελληνικής, τοπικώς και παγκοσμίως, είναι η απαρίθμηση των πολυάριθμων ξενόγλωσσων λέξεων που έχουν ελληνική προέλευση. Τόσο πολυάριθμων, που κατά βάθος οι ομιλητές των αντίστοιχων γλωσσών υποστηρίζεται ότι «μιλάν ελληνικά χωρίς να το ξέρουν» –όπως είναι και ο τίτλος σχετικού βιβλίου γραμμένου από μία ηλεκτρολόγο μηχανικό, πιανίστρια και «creative director» (η οποία άρα δεν γράφει μόνο ελληνικά, ακόμα και όταν γράφει ελληνικά).

Η παγκόσμια αυτή αίγλη θεωρείται ότι τεκμηριώνει ειδικότερα και την ανάγκη να διδάσκονται τα αρχαία στους Έλληνες μαθητές, ώστε να τους βοηθήσουν να αντιλαμβάνονται καλύτερα την ετυμολογία των λέξεων της νέας ελληνικής και έτσι να τη μιλάνε καλύτερα.

Η επιχειρηματολογία αυτή έχει αρκετά προβλήματα, μερικά από τα οποία έχω προσπαθήσει –και εγώ και άλλοι- να εκθέσουμε στο παρελθόν. Μεταξύ άλλων ότι βασίζεται σε μία στατική αντίληψη της γλώσσας ως συνόλου λέξεων, και σε μία ουσιοκρατική –αλλά όχι γι’ αυτό λιγότερο χαλαρή- αντίληψη του γλωσσικού δανεισμού.

Στο παρόν σημείωμα, θα διατυπώσω μία άλλου τύπου αντίρρηση. Ακόμη και αν δεχθούμε, χάριν του επιχειρήματος, τη θεωρία των «αρχαϊστών» ότι η σημασία και η χρησιμότητα μιας γλώσσας είναι ευθέως ανάλογη των λέξεων που έχει δανείσει σε άλλες, είναι άραγε τόσο αυτονόητα θετικό το Συνέχεια →

Κλασσικό
Εθνικισμός,Λογοτεχνία,αποικιοκρατία

Πώς η Κύπρος παντρεύτηκε τον κόσμο

του Άκη Γαβριηλίδη

Πριν από λίγα χρόνια, είχε καταγγελθεί ότι ένας (μη κατονομαζόμενος) διευθυντής Λυκείου της Λευκωσίας παρενέβη και υπέδειξε στους μαθητές του να μη χρησιμοποιήσουν ποιήματα του Ρίτσου στη γιορτή του σχολείου τους, διότι «ήταν συμμορίτης», σε αντίθεση με τον Παλαμά και τον Σεφέρη οι οποίοι «δεν συγκρίνονται» μαζί του και πάντως ενδείκνυνται περισσότερο για εθνικές εορτές.

Η παρέμβαση ήταν φυσικά απαράδεκτη. Πέρα όμως από τη δεοντολογική διάσταση, νομίζω ότι καλό θα ήταν να εξετάσουμε και την ουσιαστική. Εάν το κάναμε, θα διαπιστώναμε ότι ο κ. διευθυντής, εκτός του ότι δεν είχε δικαίωμα, επιπλέον δεν είχε ούτε δίκιο. Στους στίχους που έγραψε ο Ρίτσος για την Κύπρο, δεν υπάρχει τίποτε το ιδιαιτέρως «συμμορίτικο» –με όποια έννοια και αν νοήσουμε τον όρο. Το πιο γνωστό σχετικό ποίημα του Ρίτσου, και αυτό που είναι πιθανότερο να ήθελαν να απαγγείλουν οι μαθητές, είναι το «Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο»: ένα στιχούργημα του 1974 από πέντε οκτάδες ομοιοκατάληκτων δεκαπεντασύλλαβων αμέμπτου εθνικοφροσύνης, με χαρακτήρα πανηγυρικό και ηθικοπλαστικό, πραγματικά ιδανικό για σχολικές τελετές, αναγνωστικά και γενικά για κάθε χρήση στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού ιδεολογικού μηχανισμού του κράτους. Τουλάχιστον Συνέχεια →

Κλασσικό
Ιστορία,Φιλοσοφία

Ο Σπινόζα μυθιστοριογράφος

του Πιερ-Φρανσουά Μορώ

 

Ο Αλέξανδρος κατακτά την Ασία, αλλά πέφτει στη δεισιδαιμονία και αρχίζει να συμβουλεύεται μάντεις μόλις συναντήσει τις πρώτες αναποδιές στο πεδίο της μάχης· ένας Ισπανός ποιητής, μετά από μια βαριά αρρώστια, παθαίνει αμνησία και δεν αναγνωρίζει πλέον τις τραγωδίες που έχει γράψει· ένας νέος που δεν αντέχει πλέον την πατρική εξουσία φεύγει και κατατάσσεται στο στρατό, όπου θα υποστεί μια εξουσία ακόμη πιο τυραννική· ένας εραστής που τον αγνοεί η αγαπημένη του ξεσπαθώνει κατά των γυναικών και ορκίζεται ότι δεν θα ξαναασχοληθεί μαζί τους –αλλά μόλις η φίλη του του γνέψει και πάλι, τρέχει να ξανασμίξει μαζί της· ένας ενάρετος ηθικολόγος κατακεραυνώνει τα ελαττώματα των ανθρώπων αλλά στην πραγματικότητα το μόνο που θέλει είναι να κάνει τη ζωή τους εξίσου ανυπόφορη με τη δική του και το μόνο που καταφέρνει είναι να τον μισήσουν όσοι τον ακούνε. Τόσες και τόσες ιστορίες από τις οποίες ο Σπινόζα μάς αφηγείται την αρχή, ενίοτε μάλιστα και περισσότερα επεισόδια (ο Αλέξανδρος επανεμφανίζεται συχνά στα γραπτά του): οι δύο Πραγματείες (πολιτική και θεολογικο-πολιτική) είναι διάσπαρτες από εμβρυώδεις αφηγήσεις, υπαινιγμούς σε πολύ Συνέχεια →

Κλασσικό