του Έντουαρντ Σαΐντ

Δεν πρόκειται μόνο για μια «υπόθεση», αλλά για έναν άνθρωπο και για ένα βιβλίο. Ο Σαλμάν Ρούσντι υποφέρει απαράδεκτα ως άνθρωπος. Ζώντας κρυμμένος επί τέσσερα χρόνια, έχει χάσει την προσωπική του ζωή και κάθε προσωπική γαλήνη. Αναγκασμένος να μετακινείται συνεχώς, στερείται τη δυνατότητα να βρίσκεται με την οικογένεια ή τους φίλους του και ζει κυνηγημένος, κατά ειρωνικό τρόπο μπροστά στα μάτια όλου του κόσμου, για τον οποίο η επίφοβη ιρανική φάτουα –μια απόφαση τόσο εκδικητικά ανόητη όσο και ηλίθια δολοφονική από πρόθεση- είναι απλώς ένα θέμα στις ειδήσεις ανάμεσα στα άλλα. Κανένας άνθρωπος, υπό οποιεσδήποτε περιστάσεις, δεν θα έπρεπε να ζει έτσι.

Αλλά πρέπει να θυμόμαστε και το ίδιο το βιβλίο, τους Σατανικούς Στίχους. Ένα έπος της μετανάστευσης, της αστάθειας και της πτητικότητας, αμφισβητεί κάθε αντίληψη περί σταθερής Συνέχεια →

συλλογικό κείμενο

Σε μια εποχή ανόδου του ρατσισμού, των αντιλήψεων περί «λευκής υπεροχής», του αντισημιτισμού και του βίαιου ακροδεξιού εξτρεμισμού, η ακαδημαϊκή ελευθερία δέχεται επίθεση. Η ελευθερία να διδάσκουμε και να ερευνούμε τις ρίζες και τις διαδρομές της ράτσας και του ρατσισμού κατηγορείται, κατά διαστροφικό τρόπο, για τα ίδια τα φαινόμενα που προσπαθούμε να κατανοήσουμε καλύτερα. Αυτός είναι ο βασικός ισχυρισμός ενός μανιφέστου που υπέγραψαν πάνω από 100 Γάλλοι πανεπιστημιακοί και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Le Monde στις 2 Νοεμβρίου 2020. Οι υπογράφοντες δηλώνουν τη συμφωνία τους με τον Γάλλο Υπουργό Παιδείας Ζαν-Μισέλ Μπλανκέ ότι «ιδεολογίες βασισμένες στον ιθαγενισμό, τον φυλετισμό και τον ‘απο-αποικισμό’», εισηγμένες από τη Βόρεια Αμερική, ευθύνονται διότι «άνοιξαν το δρόμο» στον βίαιο εξτρεμιστή που δολοφόνησε τον δάσκαλο Samuel Paty στις 16 Οκτωβρίου 2020.

του Άκη Γαβριηλίδη

Η Athens Voice, από την ίδρυσή της, (επιδίωξε να) είναι φερέφωνο και όργανο έκφρασης ενός ρεύματος ας πούμε φιλελεύθερου-εκσυγχρονιστικού, σύμφωνα με τον αυτοπροσδιορισμό των φορέων του.

Εδώ και καιρό, σε σειρά σημειωμάτων σε αυτό εδώ το μπλογκ, έχω επισημάνει ότι το ρεύμα αυτό παρουσιάζει το εξής παράδοξο: ενώ οι αυτόκλητοι εκπρόσωποί του επικαλούνται υπέρ αυτών την ένταξη σε έναν ευρύτερο, ανοιχτόμυαλο χώρο ιδεών και την αποστασιοποίησή τους από τη στενόμυαλη «ελληνική κακοδαιμονία», όλα όσα πραγματικά λένε είναι διαφορετικά, έως αντίθετα, προς ό,τι συνήθως νοούμε ως φιλελευθερισμό, ενώ αντίθετα είναι πολύ περισσότερο κοντά προς όσα οι ίδιοι απαξιώνουν ως «παθογένειες τις ελληνικής πραγματικότητας».

Μία ακόμη, πολλοστή, απόδειξη περί αυτού προέκυψε τις πρώτες μέρες αυτού του χρόνου, όταν ανώνυμος –και μέχρι τώρα άγνωστος σε μένα- συνεργάτης του εντύπου ο οποίος υπογράφει με το αξιοπερίεργο ψευδώνυμο «το ελληνάκι», έκρινε σκόπιμο να ενημερώσει το κοινό, με σχετικό σημείωμα, ότι –προφανώς- μεταναστεύει, ή πάντως Συνέχεια →

του Εγιάλ Βάιτσμαν[1]

O ελιγμός που πραγματοποίησαν μονάδες του ισραηλινού στρατού κατά τη διάρκεια της επίθεσης εναντίον της Ναμπλούς τον Απρίλιο του 2002 περιγράφηκε από τον διοικητή του, τον ταξίαρχο Αβίβ Κοτσάβι, με τον όρο «αντίστροφη γεωμετρία», τον οποίο εξήγησε ως αναδιοργάνωση του αστεακού συντακτικού μέσω μιας σειράς μικρο-τακτικών δράσεων. Κατά τη διάρκεια της επίθεσης, στρατιώτες κινούνταν στο εσωτερικό της πόλης μέσα από «υπέργειες σήραγγες» μήκους εκατό μέτρων σκαμμένες μέσα από έναν πυκνό και συνεχή αστεακό ιστό. Μολονότι αρκετές χιλιάδες στρατιώτες και εκατοντάδες Παλαιστίνιοι αντάρτες ελίσσονταν ταυτόχρονα μέσα στην πόλη, βρίσκονταν κορεσμένοι μέσα στον ιστό της σε βαθμό που οι περισσότεροι θα ήταν ανά πάσα στιγμή αόρατοι για μία οπτική από αέρος. Επιπλέον, συχνά οι στρατιώτες δεν χρησιμοποιούσαν τις λεωφόρους, τις οδούς, τα σοκάκια ή τις αυλές που συνιστούν το συντακτικό της πόλης, καθώς και τις εξωτερικές πόρτες, τα εσωτερικά κλιμακοστάσια και τα παράθυρα που συνιστούν την τάξη των κτιρίων, αλλά κινούνταν οριζόντια μέσα από μεσοτοιχίες και κάθετα μέσα από τρύπες που προκαλούσαν με εκρήξεις σε ταβάνια και πατώματα. Αυτή η μορφή κίνησης είναι τμήμα μιας τακτικής, για την οποία ο στρατός μιλάει μέσω μεταφορών που δανείζεται από το λεξιλόγιο που περιγράφει το σχηματισμό ομάδων στο ζωικό βασίλειο, όπως «επίθεση κατά σμήνη» και «προσβολή». Περνώντας μέσα από εσωτερικά Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τις μέρες αυτές, επισκέφθηκε την Αθήνα η βρετανίδα νομικός (με μεσανατολική καταγωγή) Αμάλ Αλαμουντίν, από την οποία η ελληνική κυβέρνηση έχει ζητήσει να την συμβουλέψει ποιες νομικές δυνατότητες υπάρχουν για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο στην Αθήνα.

Κατά το διάστημα αυτό, η κα Αλαμουντίν επισκέφθηκε –τι άλλο- το Μουσείο της Ακρόπολης, όπου μάλιστα φαίνεται ότι στιγμιαία αποσταθεροποίησε τη μονόδρομη δυική σχέση θεάματος/ θεατή που διέπει τα μουσεία, εφόσον, σύμφωνα τουλάχιστον με ένα δημοσίευμα, η παρουσία της προκάλεσε «παραλήρημα στους τουρίστες».

Από την ειδησεογραφία δεν προκύπτει να επισκέφθηκε και το Αρχαιολογικό Μουσείο. Εάν το είχε κάνει, ίσως, λόγω τόσο της εντολής όσο και της καταγωγής της, να πρόσεχε μία πτέρυγα του μουσείου αυτού που στεγάζει συλλογή αιγυπτιακών αρχαιοτήτων. Η οποία μάλιστα, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του, «κατέχει σημαντική θέση παγκοσμίως λόγω του πλούτου, της ποιότητας και της σπανιότητας των αντικειμένων της».

Σύμφωνα πάντα με την ιστοσελίδα αυτή, «τον πυρήνα της Συλλογής αποτελούν οι μεγάλες δωρεές δύο φιλότεχνων ομογενών από την Αίγυπτο, του Ιωάννη Δημητρίου και του Αλέξανδρου Ρόστοβιτς, που δωρίθηκαν [sic] στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο το 1880 και το 1904 αντίστοιχα».

Eάν λοιπόν, για να συνεχίσουμε το υποθετικό σενάριο, η κα Αλαμουντίν είχε πληροφορηθεί την ύπαρξη αυτής της συλλογής, και μια που η εμπειρογνωμοσύνη της, όπως αναφέρεται, «αφορά –με την ευρεία έννοια- το δικαίωμα στην ιδιοκτησία», θα είχε ίσως ενδιαφέρον να την ρωτήσουμε αν νομίμως ή όχι βρίσκεται η πλούσια, ποιοτική Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Η πρόσφατη τοποθέτηση της Μαρίας Ρεπούση στη βουλή, κατά την οποία «τα αρχαία ελληνικά είναι νεκρή γλώσσα που δεν θα έπρεπε να διδάσκεται σε όλους τους μαθητές», πυροδότησε μια σειρά τρομερά φορτισμένων αντιδράσεων από μεγάλο αριθμό ανθρώπων αρκετά διαφορετικών μεταξύ τους κατά τα λοιπά (ηλικία, ενασχόληση, φύλο, πολιτική τοποθέτηση κ.ά.).

Ένα κοινό στοιχείο των αντιδράσεων αυτών ήταν ότι ο λόγος τους, ως επί το πλείστον, μύριζε από μακριά εκλογίκευση. Πράγμα που γίνεται φανερό από το ότι σε αυτούς χρησιμοποιούνταν οι πιο διαφορετικές αιτιολογήσεις για να στηρίξουν το ίδιο πρακτικό συμπέρασμα: η άποψη ότι η αρχαία ελληνική γλώσσα (/ γλώσσες) είναι νεκρή (-ές), άλλοτε κρινόταν ως υπεραριστερή εμμονή ή ως «επίδειξη ψευτοπροοδευτισμού», και άλλοτε ως εκσυγχρονιστική προδοσία των γνήσιων αριστερών ιδεών ή «κεντροαριστερό πυροτέχνημα το οποίο έχει σκοπό να αποσπάσει το λαό από τα πραγματικά του προβλήματα»· άλλοτε καταγγελλόταν ως ορθολογιστική προσέγγιση ενός υλικού το οποίο δεν Συνέχεια →

Aν μπορούσαμε να χειραφετηθούμε από τις συσκοτιστικές επιδράσεις των εθίμων … θα βλέπαμε να υπάρχουν στους δρόμους του Λονδίνου και του Παρισιού τόσες πολλές φυλές που λατρεύουν φετίχ, όσες ακούμε ότι υπάρχουν στις ακτές της Αφρικής.

 Samuel Taylor Coleridge

Το 1760, ένας Γάλλος philosophe, o Charles de Brosses, κατασκεύασε τον όρο fetishisme** για να δηλώσει την έννοια «πρωτόγονη θρησκεία»[1]. Το 1867, ο Μαρξ υιοθέτησε τον όρο φετιχισμός του εμπορεύματος και την ιδέα της πρωτόγονης μαγείας για να εκφράσει την κεντρική κοινωνική μορφή της νεωτερικής βιομηχανικής οικονομίας. Το 1905, ο Φρόιντ μετέφερε τον όρο φετίχ στο βασίλειο της σεξουαλικότητας και στον τομέα των ερωτικών «διαστροφών». Οι «επιστήμες του ανθρώπου» –η φιλοσοφία, ο μαρξισμός και η ψυχανάλυση- πήραν μορφή γύρω από την επινόηση του πρωτόγονου φετίχ. Η θρησκεία (η διευθέτηση του χρόνου και του υπερβατικού), το χρήμα (η διευθέτηση της οικονομίας) και η σεξουαλικότητα (η διευθέτηση του σώματος) διαρρυθμίστηκαν γύρω από την κοινωνική ιδέα του φυλετικού φετιχισμού, η οποία μετέθετε ό,τι δεν μπορούσε να ενσωματώσει η νεωτερική φαντασία πάνω στο επινοημένο βασίλειο τού πρωτόγονου. Ο ιμπεριαλισμός επέστρεφε για Συνέχεια →

 του Dipesh Chakrabarty *

Η σημερινή μας απόρριψη για αυτόν τον πατριαρχικό, μη φιλελεύθερο, κι ωστόσο νεωτερικό ανθρωπισμό που οικοδόμησαν τα υποκείμενα της νεωτερικότητας που αναλύσαμε εδώ* δεν θα πρέπει να μας τυφλώσει απέναντι στις δημιουργικές του πλευρές. Το θέμα της «φυσικής αδελφοσύνης» που διαπερνά την εθνικιστική χρήση παλαιότερων πατρογραμμικών κατηγοριών στην ουσία συνέχισε να έχει απήχηση σε πολλούς Βεγγαλέζους της μεσαίας τάξης κατά τον εικοστό αιώνα. Μερικά από τα πιο δημοφιλή μυθιστορήματα των δεκαετιών του 20 και του 30 (τα οποία αργότερα γυρίστηκαν ταινίες) ανέπτυσσαν τα θέματα της κρίσης της αδελφικής αγάπης και της διευρυμένης οικογένειας.

Θα ήταν επίσης λάθος να σκεφτούμε αυτή τη νεωτερικότητα που παγίωσε το ζήτημα της εκπαίδευσης των γυναικών στο πλαίσιο της ιδεολογίας τής grihalakshimi {ιδανικής συζύγου} σαν ένα σιδερένιο κλουβί ανελευθερίας. Ενδεικτικό από αυτή την άποψη είναι ένα σχετικά άγνωστο αλλά καθόλου ασυνήθιστο Συνέχεια →