του Άκη Γαβριηλίδη

Στο χθεσινό φύλλο των Νέων, δίπλα στο ρεπορτάζ για την απονομή των Όσκαρ, υπάρχει ένα σημείωμα του Μιχαήλ Πασχάλη, ομότιμου καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, το οποίο ως μόνο αντικείμενο έχει να καταγγείλει τη βράβευση της ταινίας «Το πράσινο βιβλίο» –της οποίας τον τίτλο αναφέρει μόνο στην τελευταία παράγραφο-, ως δείγμα τού τι συμβαίνει «Όταν η πολιτική ορθότητα ‘καταπίνει’ την αξιοκρατία» (αυτός είναι ο τίτλος του σημειώματος).

Φυσικά είναι αναπόφευκτο να υπάρχουν διαφωνίες και αντιρρήσεις για οποιοδήποτε έργο τέχνης, πόσο μάλλον για κάποιο που βραβεύεται, και οι διαφωνίες αυτές να μην επιδέχονται περαιτέρω σχολιασμού στη βάση του γνωστού κλασικού ρητού περί των γεύσεων και των χρωμάτων. Πλην όμως, οι ενστάσεις του κ. ομότιμου καθηγητή δεν αφορούν την όποια ποιότητα της κολοκυθόπιτας, και δεν πηγάζουν από την αισθητική του.

Πηγάζουν από την ιδεολογική του τοποθέτηση, που είναι ο ρατσισμός. Και οδηγούν σε Συνέχεια →

της Κατερίνα Κολόζοβα

Η διαμάχη για το όνομα της Μακεδονίας σερνόταν για τρεις δεκαετίες περίπου, και είχε γίνει η πιο μακροχρόνια διαμάχη αυτού του είδους στην πρόσφατη ιστορία. Σε έναν απληροφόρητο παρατηρητή, μπορεί να φαινόταν μια απλή παραξενιά: η Ελλάδα ισχυριζόταν με επιμονή ότι η ονομασία της νεοδημιούργητης χώρας αποτελούσε απειλή, ενώ η Μακεδονία (ή ΠΓΔΜ, όπως ήταν υποχρεωμένη να ονομάζεται) ήταν εξίσου ανένδοτη στο να διατηρήσει το όνομά της.

Όπως κι αν το δούμε, το ότι η Μακεδονία ήταν το όνομα μιας χώρας και ταυτόχρονα μιας περιοχής στην Ελλάδα δεν ακουγόταν ως σοβαρή απειλή για την ασφάλεια ή την εδαφική ακεραιότητα κανενός. Το ζήτημα απορριπτόταν με συγκατάβαση ως προϊόν της Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Για όσους διατηρούν έστω απόμακρες μνήμες από τη δεκαετία του 70, ή ακόμα περισσότερο από τη χούντα, ήταν μέχρι πρόσφατα αυτονόητο ότι ο πολιτικός συντηρητισμός ανέκαθεν –ίσως από τότε που υπάρχει- πάει χέρι-χέρι με τον κοινωνικό, και απαραίτητο στοιχείο του είναι η εμμονή στις αξίες της ευπρέπειας, της αυτοσυγκράτησης και της σεμνότητας –έως σεμνοτυφίας. Σε όλο τον κόσμο, και στην Ελλάδα. Ακόμη και μετά την πτώση του καθεστώτος που πολιτεύτηκε με το τρίπτυχο πατρίς-θρησκεία-οικογένεια, συνέχιζε να λειτουργεί επί χρόνια στο υπουργείο προεδρίας επίσημη διοικητική υπηρεσία που λεγόταν λογοκρισία, και που αστυνόμευε αυστηρά τι επιτρέπεται να περάσει στον δημόσιο λόγο και τι όχι.

Προσωπικά, έχω στη δισκοθήκη μου δίσκο –βινυλίου, φυσικά- από εκείνα τα χρόνια, και συγκεκριμένα από το 1980, στον οποίο περιλαμβάνεται ένα κομμάτι που στους στίχους του υπήρχε η λέξη «σκατά». Η προαναφερθείσα υπηρεσία δεν ανέχθηκε να κυκλοφορήσει δίσκος που να χρησιμοποιεί τη λέξη αυτή έστω και μεταφορικά, και έτσι στο κομμάτι όπως τελικά ηχογραφήθηκε ακούγεται «και το κονιάκ να ’ναι [απροσδιόριστος ηλεκτρονικός ήχος] κι ο εργολάβος πουθενά δεν φάνηκε».

Εξάλλου, αυτός ακριβώς ο «απροσδιόριστος ηλεκτρονικός ήχος» απέκτησε σύντομα δικό του αυτοτελές όνομα, και οι καλλιτέχνες, ιδίως οι σατιρικοί, εν συνεχεία δε όλοι οι άνθρωποι, άρχισαν να χρησιμοποιούν το «μπιπ» για να υποδηλώσουν ότι στο αντίστοιχο σημείο, εάν είχαν το ελεύθερο, θα ήθελαν να χρησιμοποιήσουν μία λέξη για την οποία η επίσημη ή η εσωτερικευμένη λογοκρισία θα είχε αντιρρήσεις.

Τα τελευταία αρκετά χρόνια, ο πουριτανισμός αυτός μοιάζει να αποτελεί μακρινό και Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Πες ό,τι θες. Δε με πειράζει, ό,τι να ’ναι.

Είν’ οι σιωπές, όχι τα λόγια που πονάνε.

Γεράσιμος Ευαγγελάτος

Στο τραγούδι του Άκη Πάνου από το οποίο είναι εν μέρει εμπνευσμένος ο τίτλος, «εκείνα που δεν λέγονται» ασφαλώς υπάρχουν. Εάν δεν υπήρχαν, δεν θα είχε γραφτεί το τραγούδι.

Άρα, σε αυτό κάποιος παίρνει το λόγο, μόνο για να πει ότι δεν μπορεί να μιλήσει.

Αυτό μας δίνει ήδη το μέτρο της πολυπλοκότητας του ερωτήματος: υπάρχουν κάποια πράγματα που δεν εισέρχονται στο πεδίο του λόγου, αλλά αυτό το μπλοκάρισμα προκαλεί νέα έκλυση λόγων.

Γιατί όμως δεν εισέρχονται;

Το «δεν λέγονται» μπορεί να συνιστά διαπίστωση ενός αντικειμενικού γεγονότος: κανείς δεν μιλάει γι’ αυτά. Αλλά μπορεί και να είναι δυνητικός ενεστώτας: δεν μπορούν να λεχθούν. Και γιατί δεν μπορούν; Νέες διακλαδώσεις: ο λόγος περί αυτών ενδέχεται να είναι ανθρωπίνως αδύνατος, ή νομικώς απαγορευμένος, ή μπορεί απλώς η Συνέχεια →

του Ιλκέρ Γιαμάν

Η Ιστανμπούλ υπήρξε λίκνο πολυάριθμων πολιτισμών επί αιώνες, φιλοξενώντας τρεις από τις κυριότερες θρησκείες του κόσμου που διαμόρφωσαν το αστεακό τοπίο αυτής της συναρπαστικής πόλης στην οποία μπορείς να βρεις ένα τζαμί, ένα κτίσμα υπό μορφή εκκλησίας και μια συναγωγή όλα στον ίδιο τόπο. Λίγα βήματα παραπέρα, μπορεί κανείς να πετύχει την κατοικία μιας ομάδας αγίων των δερβίσηδων.

Κάποτε, ένας φίλος με ρώτησε: «αν τα κτίσματα στην Ιστανμπούλ μπορούσαν να εκφραστούν, ποιο θα μιλούσε περισσότερο;». Προς έκπληξή του, του απάντησα: το τέμενος Καλεντέρχανέ. Πρόκειται για το πιο ταιριαστό παράδειγμα για την πλούσια ανταλλαγή μεταξύ πίστεων στην Ιστανμπούλ.

Η ιστορία του ξεκινά με μια ανατολική ορθόδοξη εκκλησία αφιερωμένη στην Θεοτόκο Κυριώτισσα. Την εκκλησία αυτή τη χρησιμοποίησαν οι Σταυροφόροι ως ρωμαιοκαθολικό Συνέχεια →