του Άκη Γαβριηλίδη

Το να τίθεται ένα τέτοιο ερώτημα όπως αυτό του τίτλου για οποιονδήποτε άνθρωπο ηχεί –δικαίως- παράλογο και προσβλητικό.

Ωστόσο, ακριβώς αυτό το ερώτημα έθεσε δημόσια ο ίδιος ο Αναγνωστάκης ως προς τον Καβάφη. Ή μάλλον, δεν το έθεσε καν, αλλά θεώρησε ότι είναι ήδη απαντημένο και η απάντηση αυτή είναι γνωστή και δεδομένη για όλους:

Ο Καβάφης δεν ήταν φυσιολογικός άνθρωπος. Είχε ένα γνωστό βίτσιο [sic].

Aυτό επί λέξει υποστήριξε ανερυθρίαστα ο κρητο-θεσσαλονικιός ποιητής (ο οποίος, υπενθυμίζω, ήταν γιατρός το επάγγελμα), σε άρθρο του στο περιοδικό που ο ίδιος διηύθυνε, την Κριτική, του 1959 (τ. 6, σ. 258).

Και δεν έμεινε εκεί. Συνέχισε λέγοντας:

Βίτσιο αρκετά διαδεδομένο στα χρόνια μας και ενίοτε προκλητικά διατυμπανιζόμενο μέσα στα φιλελεύθερα ήθη μας. Ένα βίτσιο που έχει επιστημονικά μελετηθή και αναλυθή από πολλές πλευρές και που είναι ιδιαίτερα προσφιλές σα θέμα στη λογοτεχνία δική μας και ξένη. Πολλοί ποιητές –αφού μιλάμε για ποιητές- είχαν το βίτσιο αυτό. Σ’ άλλους είχε εμφανή επίδραση στο έργο τους, σ’ άλλους καθόλου, μερικοί το αποκρύπτουν επιμελώς και άλλοι πάλι επιδεικτικά το προβάλλουν. Το βίτσιο αυτό εξουσιάζει [sic] και ένα μεγάλο μέρος –το σημαντικότερο ή το ολιγότερο σημαντικό; Ιδού η απορία!- του Καβαφικού έργου. (…) Και στην «ανοιχτή» –αντιπαθητικά και αντιαισθητικά κάποτε ανοιχτή- αυτή διατύπωση, στην άμεση προβολή μιας «απαγορευμένης» ανωμαλίας, στο –συνεπώς- σκαμπρόζικο του όλου θέματος οφείλεται ασφαλώς, όσο παράδοξο κι αν φαίνεται, σε ένα μεγάλο βαθμό και η πρόωρη δημοτικότητα αλλά και η χωρίς προηγούμενο διάδοση που γνώρισε και γνωρίζει η ποίηση του Καβάφη. (Οι υπογραμμίσεις δικές μου -Α.Γ.). Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τις τελευταίες μέρες, έγινε γνωστό ότι έχουν υποβληθεί σοβαρές καταγγελίες εις βάρος του Πορτογάλου κοινωνιολόγου και ερευνητή Μποαβεντούρα ντε Σόουζα Σάντος για σεξουαλική παρενόχληση, αλλά και για συναφή εκμετάλλευση του κύρους και της υψηλής θέσης του προκειμένου να εκβιάσει διάφορες γυναίκες που απέβλεπαν σε ακαδημαϊκή καριέρα, και ότι το ίδρυμα στο οποίο κατείχε αυτή την υψηλή θέση αποφάσισε να αναστείλει όλες τις ακαδημαϊκές του θέσεις μέχρι την ολοκλήρωση της διερεύνησης του θέματος.

Μεταξύ άλλων, ο Σάντος είχε πραγματοποιήσει την τελευταία ετήσια διάλεξη στη μνήμη του Νίκου Πουλαντζά. Αμέσως μόλις έγιναν γνωστές οι καταγγελίες, το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς με ανακοίνωσή του γνωστοποίησε ότι «αποφάσισε να αφαιρέσει προς το παρόν το υλικό από τη συνεργασία του μαζί του (βίντεο/εκδόσεις) από το site και τους λογαριασμούς του σε σχετικές πλατφόρμες καθώς και να παγώσει την έκδοση της πρόσφατης διάλεξής του».

Βοηθάει άραγε η απόφαση αυτή κάποιον/-αν σε κάτι, και σε τι;

Εάν κάποιος θεωρούσε ότι όσα λέει ο συγκεκριμένος αναλυτής είναι ενδιαφέροντα και χρήσιμα πριν γίνουν οι καταγγελίες, το Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τις προάλλες, έτυχε να επισκεφθώ το μουσείο ομοιωμάτων Βρέλλη, έξω από τα Γιάννενα.

Η επίσκεψη αυτή δεν ήταν στο πρόγραμμα, επρόκειτο για επιλογή ανάγκης (είχε καταρρακτώδη βροχή και δεν υπήρχε εκεί κοντά διαθέσιμη κάποια άλλη λύση κλειστού χώρου) και δεν είχα υψηλές προσδοκίες. Έστω και έτσι, όμως, η εντύπωση ήταν απογοητευτική. Πρόκειται για ένα μουσείο (ακόμα και ο χαρακτηρισμός αυτός είναι μάλλον καταχρηστικός) φτιαγμένο με όρους του 19ου αιώνα.

Το μουσείο έχει 12 «αίθουσες», σε καθεμιά από τις οποίες παρουσιάζεται και ένα ταμπλώ βιβάν από (υποτίθεται) την ελληνική ιστορία. Το πρώτο πρώτο, όμως, αναπαριστά το «Κρυφό Σχολειό» –κάτι δηλαδή που εδώ και καιρό έχει καταδειχθεί ότι δεν υπήρξε ιστορικά, όπως υποστήριξε νομίζω πρώτος πειστικά ο Άλκης Αγγέλου, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Τα Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Βάδιζε λέει κάποιος, Απρίλιο μήνα, να πάει στην πόλη, και στο δρόμο πείνασε. Είδε μία συκιά και πήγε να κόψει σύκα. Δεν βρήκε όμως, και γι’ αυτό καταράστηκε τη συκιά να ξεραθεί.

Αν άκουγε κανείς την ιστορία αυτή πρώτη φορά χωρίς να γνωρίζει ποιος ήταν ο πρωταγωνιστής της, σίγουρα θα σκεφτόταν ότι είναι κάποιος με νοητική και συναισθηματική συγκρότηση ενός τρίχρονου παιδιού και με μηδενική ικανότητα διαχείρισης της ματαίωσης και της επιθετικότητας.

Όμως, σύμφωνα τουλάχιστον με το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (21:19), ο πρωταγωνιστής αυτός ήταν, ούτε λίγο ούτε πολύ, ο Ιησούς Χριστός. Δηλαδή, σύμφωνα πάντα με την ίδια αφήγηση, ο υιός του Θεού, που είναι πάνσοφος και πανάγαθος και ήρθε στη γη για να μας διδάξει να αγαπάμε τους εχθρούς ημών και να υπερβούμε επιτέλους το «οφθαλμόν αντί οφθαλμού». Κι όμως, ο Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Η πρώτη, αν δεν μου διαφεύγει κάτι, παράθεση από έργο του Μισέλ Φουκώ που έχουμε στα ελληνικά γράμματα δεν οφείλεται σε κάποιον νομικό, φιλόσοφο ή κοινωνιολόγο, αλλά στον ποιητή –ακριβέστερα, εδώ, τον δοκιμιογράφο- Γιώργο Σεφέρη.

Αυτό δεν φαίνεται να έχει προσεχθεί ιδιαίτερα, ή πάντως να έχει σχολιασθεί από κανέναν. Στο παρόν σημείωμα θα με ενδιέφερε να διερευνήσω γιατί.

Η εν λόγω παράθεση βρίσκεται στο δοκίμιο «Οι ώρες της ‘κυρίας Έρσης’», μια βιβλιοκρισία για το ομότιτλο έργο του Νίκου-Γαβριήλ Πεντζίκη η οποία δημοσιεύτηκε, με το ψευδώνυμο Ιγνάτης Τρελός, στον Ταχυδρόμο, λίγες μέρες πριν την κήρυξη της δικτατορίας –σήμερα μπορεί κανείς να το βρει στον τρίτο τόμο των Δοκιμών, με τη χρονολόγηση «Ιανουάριος 1967»-, και αφορά το Οι λέξεις και τα πράγματα, χωρίς να κατονομάζει ούτε το βιβλίο ούτε τον συγγραφέα. Με δεδομένο ότι το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1966, είναι εντυπωσιακή η ταχύτητα της αντίδρασης· η παράθεση θα πρέπει να είναι από τις πρώτες όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά οπουδήποτε στον κόσμο εκτός Γαλλίας.

Αλλά ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι το περιεχόμενό της. Mεταξύ άλλων διότι πρόκειται για μία παράθεση μέσα στην παράθεση

Συνέχεια →