του Άκη Γαβριηλίδη

Ένα από τα επιχειρήματα με τα οποία ο Πούτιν –ή/ και οι θαυμαστές του στην Ελλάδα- επιχειρούν να δικαιολογήσουν την επίθεση στην Ουκρανία, είναι ότι η Ουκρανία «δεν είναι πραγματικό έθνος» αλλά «τεχνητό»: δεν έχει δική της γλώσσα, ιστορία, παραδόσεις και πολιτισμό, αλλά όλα αυτά τα στοιχεία είναι πολύ παρόμοια με τα αντίστοιχα της Ρωσίας από την οποία αποσπάστηκε αυθαίρετα. Ο πόλεμος είναι ένας τρόπος να επανορθωθεί αυτή η αδικία.

Αντίστοιχα, οι επικριτές της εισβολής βασίζουν την αντίθεσή τους αποκλειστικά στο ότι η Ουκρανία είναι ένα κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος με αναγνωρισμένα διεθνώς σύνορα, των οποίων η παραβίαση είναι αντίθετη προς το διεθνές δίκαιο.

Αυτό το δεύτερο είναι βεβαίως ορθό, αλλά δεν εξαντλεί το ζήτημα. Το νομικό επιχείρημα είναι χρήσιμο στη νομική-διπλωματική συζήτηση. Εάν μείνουμε σε αυτό, ή, ακόμα περισσότερο, εάν το επεκτείνουμε Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Για όσους ασχολούνται με το ελληνικό λαϊκό τραγούδι του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, είναι κοινός τόπος ότι μεταξύ των πρωτεργατών του πολλοί κατάγονταν από τη Θεσσαλία και, από αυτούς, οι περισσότεροι ήταν Βλάχοι.

Για όσους –λιγότερους- ασχολούνται με το πνευματικό ρεύμα του νεοελληνικού διαφωτισμού του 18^ου αιώνα, είναι επίσης γνωστό ότι μεταξύ των πρωτεργατών του πολλοί κατάγονταν από τη Θεσσαλία και, από αυτούς, πολλοί ήταν Βλάχοι.

Ο Κώστας Βίρβος πάντοτε αναφέρεται ως επιφανές μέλος της πρώτης ομάδας.

Στο παρόν σημείωμα, θα ισχυριστώ ότι ίσως πρέπει κάποια στιγμή να αρχίσουμε να τον βλέπουμε ως ένα απρόσκλητο, ετεροχρονισμένο, κάπως παράταιρο ίσως μέλος και της δεύτερης.

Το τραγούδι και οι σπουδές

Τον Αύγουστο του 1975, σε συνέντευξή του στο περιοδικό Ταχυδρόμος, ο Διονύσης Σαββόπουλος είχε Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στην ιστορικοπολιτική μας φαντασία, η λέξη «έξοδος» είναι ανεξίτηλα κωδικοποιημένη από τις αφηγήσεις της αθεράπευτης νεκροφιλίας του ριζοσπαστικού πατριωτισμού (πρβλ. «έξοδος του Μεσολογγίου» κ.λπ.) με το νόημα μίας ηρωικής θυσίας, μιας κίνησης απελπισίας που ακολουθεί έναν (αυτο)εγκλεισμό ή μία πολιορκία και που αναπόφευκτα οδηγεί σε μαρτυρικό θάνατο.

Η ίδια αυτή ελληνική λέξη, όμως, στο σύγχρονο διεθνές λεξιλόγιο της πολιτικής σκέψης και πρακτικής, και ειδικά στην ιταλική της εκδοχή[1], δηλώνει κάτι τελείως διαφορετικό, έως αντίθετο: δηλώνει την απενεργοποίηση της λογικής των στρατοπέδων, (δεν γράφω των δύο στρατοπέδων διότι αυτό είναι πλεονασμός: η στρατοπεδική λογική είναι πάντα δυική), την ακολούθηση μιας γραμμής φυγής, την πρακτική εκείνου που αναχωρεί –ή που δεν προσέρχεται.

Αυτή η έξοδος είναι που έριξε τη δικτατορία των συνταγματαρχών στην Ελλάδα το 1974.

Με αυτή την έννοια, τη χούντα, ναι, την έριξε το Πολυτεχνείο. Όπου βέβαια ως Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Πρόσφατα παρακολούθησα την ταινία του Ηλία Δημητρίου «Γράμματα χωρίς παραλήπτη», μια παραγωγή τού ΕΛΙΑ με βάση το βιβλίο της Αγάπης Μολυβιάτη-Βενέζη «Το Χρονικό των Δέκα Ημερών» γυρισμένη με πρωτοβουλία και επιμέλεια της Ειρήνης Σαρίογλου-Scott. Η ταινία (και το βιβλίο) διηγείται τη συγκινητική ιστορία του Κεμαλεττίν, ενός νεαρού Τούρκου στρατιώτη αγνώστων λοιπών στοιχείων, ο οποίος, τις άγριες μέρες του Αυγούστου και του Σεπτεμβρίου τού 22, πήρε τη νεαρή τότε Αγάπη υπό την προστασία του, αφού την μεταβάφτισε σε «Ζεχρά» από το όνομα της μικρότερης αδελφής του η οποία είχε σκοτωθεί από Έλληνες στρατιώτες, και προσπάθησε –χωρίς επιτυχία τελικά- να την βοηθήσει να απεγκλωβίσει τον αδελφό της Ηλία από τα «Τάγματα Εργασίας».

Στην ταινία εμφανίζονται διάφοροι που έχουν άλλοι πιο άμεση-βιωματική και άλλοι πιο έμμεση εμπλοκή με την ιστορία, οι οποίοι φυσικά μιλούν όλοι με τα καλύτερα λόγια για αυτή την οιονεί αδελφική «αγάπη δι’ αντιπροσώπου» που αναπτύχθηκε μεταξύ των δύο αυτών νέων και εξαίρουν πόσο οι «απλοί άνθρωποι» καμιά φορά «υπερβαίνουν» τις αντιπαλότητες και τις περιχαρακώσεις των επίσημων κρατικών πολιτικών.

Ακούγοντας όμως αυτούς τους επαίνους, κάτι δεν μου στεκόταν καλά. Ακολούθησα λίγο Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Ως ιστορική διαπίστωση, είναι αναμφίβολα αληθές ότι η ανανεωτική αριστερά «διαμορφώθηκε μέσα από τη διπλή αντιπαλότητά της (…) απέναντι στον δογματισμό και στη νοοτροπία του σταλινισμού και απέναντι στον λαϊκισμό, όπως εκδηλωνόταν από τον Ανδρέα Παπανδρέου και τους προσωπολάτρες του», όπως υποστηρίχθηκε πρόσφατα.

Το ερώτημα είναι, σε τι συγκεκριμένα μας βοηθά η διαπίστωση αυτή σήμερα; Μας δίνει κάποια λαβή στη σημερινή συγκυρία, κάποια εργαλεία για να προσανατολιστούμε και να δράσουμε μέσα σε αυτή;

Η απάντηση που δίνω εγώ, είναι: ασφαλώς όχι. Αντιθέτως μάλιστα, χωρίς να το Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Εκατό περίπου χρόνια μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, υπάρχει μία γωνιά στον κόσμο όπου το πνεύμα της παραμένει ακόμα ζωντανό:
η Κύπρος.

Η Κύπρος, ακόμα σήμερα, επισήμως είναι ένα κράτος στο οποίο συνυπάρχουν πληθυσμιακές ομάδες με διαφορετική εθνοτική καταγωγή, γλώσσα και θρησκεία, χωρίς καμία απ’ αυτές να θεωρείται «πλειονότητα». Η Κύπρος δεν έχει πλέον αυτοκρατορία, έχει όμως ακόμα μιλλέτ.

Σε όλες τις περιοχές των Βαλκανίων, από αρκετά νωρίς στον 20ό αιώνα στήθηκαν μαγαζάκια εθνικής καθαρότητας, τα οποία έκαναν συντεταγμένα και νοικοκυρεμένα τις σφαγές τους, τις εθνοκαθάρσεις τους, τις «εθελοντικές» και υποχρεωτικές ανταλλαγές πληθυσμών τους, δημιούργησαν το εθνικό τους αφήγημα που αποκλείει όλους τους άλλους και αποδεικνύει ότι εδώ «είμασταν πάντα εμείς» …

Στην Κύπρο τίποτε απ’ όλα αυτά δεν έγινε. Όχι ότι δεν επιχειρήθηκε, βέβαια· αλλά ποτέ Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Καθ’ όλο τον εικοστό αιώνα, διεξήχθησαν παθιασμένες συζητήσεις για το λεγόμενο «εθνικό ζήτημα», για το τι είναι «το έθνος» (συνήθως με οριστικό άρθρο στον ενικό), ποια η ουσία του, ποια πρέπει να είναι η στάση της αριστεράς απέναντι σε αυτό, και άλλα μεταφυσικά ερωτήματα.

Στο παρόν σημείωμα, δεν σκοπεύω να ξανανοίξω τα ζητήματα αυτά. Χρησιμοποιώ στον τίτλο τον όρο «έθνος» για να υπονοήσω κάτι διαφορετικό: όχι τη στάση της αριστεράς απέναντι στη φαντασιακή κοινότητα του έθνους, αλλά τη φαντασιακή ιδέα ότι η ίδια η αριστερά αποτελεί μια διακριτή κοινότητα, ένα οιονεί χωριστό έθνος-κράτος (εν κράτει) μέσα στην υπόλοιπη κοινωνία, για το οποίο ισχύουν άλλα μέτρα και σταθμά.

Την ιδέα αυτή δεν την προβάλλει και δεν την διακηρύσσει ρητά κανείς ως δική του, εμπράκτως όμως την ακολουθούν πολλοί, με ποικίλες πολιτικές προτιμήσεις και διαθέσεις, άλλοτε φιλικές και άλλοτε εχθρικές προς την αριστερά ή κάποια εκδοχή της. Ας πούμε, την ακολουθεί από την πρώτη της φράση μια έκκληση συλλογής υπογραφών που δημοσιεύθηκε στις 5 Ιουνίου 2015 στο διαδίκτυο με τίτλο Οι κόκκινες γραμμές υπάρχουν όταν τηρούνται: Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

ΟΜΟΛΟΓΩ ΟΤΙ δεν μου άρεσαν κάποια πράγματα στο άρθρο του Ηλία Ιωακείμογλου της 25-9-2015 σχετικά με την «πολιτική κουζίνα της Θεανώς Φωτίου». Και συγκεκριμένα, δύο τουλάχιστον πράγματα, όχι άσχετα άλλωστε μεταξύ τους.

Το πρώτο είναι ότι σπεύδει εξαρχής να επικροτήσει ανεπιφύλακτα την «θυμηδία που προκάλεσαν» οι δηλώσεις τής Φωτίου περί γεμιστών, και να την χαρακτηρίσει «προφανώς δικαιολογημένη» (άνευ άλλης εξήγησης –ό,τι είναι προφανές δεν χρειάζεται εξήγηση). Η θυμηδία όμως αυτή εκφράστηκε και με αρκετά προβληματικούς τρόπους, ενίοτε στα όρια της διαπόμπευσης και του μισογυνισμού. Χρησιμοποιώντας στον πρώτο πληθυντικό την έκφραση «γελάσαμε αρκετά», ο συντάκτης αποφεύγει να πάρει οποιαδήποτε απόσταση από όλους τους άλλους οι οποίοι «γέλασαν» και κινδυνεύει να τους χρεωθεί άθελά του.

Όχι όμως μόνο γι’ αυτό.

Μετά τα γέλια, το άρθρο περνάει σε ένα «σοβαρό» μέρος, στο οποίο υπόσχεται να αποκαλύψει «ποιο είναι το σημαινόμενο πίσω από το γελοίο σημαίνον». Το σημαινόμενο λοιπόν αυτό, το οποίο και συνιστά τη «σκοτεινή πλευρά» των γεμιστών, είναι μία απολογία της λιτότητας. Στο πλαίσιο μιας τυπικά εργαλειακής αντίληψης της ιδεολογίας, τα γεμιστά είναι ένα εποικοδόμημα της οικονομικής βάσης∙ είναι μία ιδέα, ένας κανόνας Συνέχεια →

των Άκη Γαβριηλίδη – Σοφίας Λαλοπούλου

Σε προηγούμενο σημείωμα είχαμε εξηγήσει γιατί είναι απρόσφορο να προσπαθούμε να κατανοήσουμε την πολιτική, και ακόμα περισσότερο την πολιτική των τελευταίων χρόνων στην Ελλάδα, με βάση ένα μοντέλο αντλημένο από τη νομική τεχνική –ή την τεχνική σκέτα. Ένα μοντέλο κατά το οποίο ένα μέρος υπόσχεται κάτι, ένα άλλο δέχεται την πρόταση και τότε συνάπτεται συμβόλαιο μεταξύ των μερών· εν συνεχεία το πρώτο συμβαλλόμενο μέρος οφείλει να εφαρμόσει τα υπεσχημένα, και από την πιστότητα της εφαρμογής θα κριθεί η επιτυχία ή η αποτυχία του.

Στο παρόν σημείωμα θα επιχειρήσουμε να εξηγήσουμε, με θετικό τρόπο, ποια εικόνα θα ήταν προσφορότερη.

ΑΞΙΩΜΑ 1:

Η πολιτική δεν συνίσταται σε δηλώσεις βουλήσεων, αλλά σε συναντήσεις δυνάμεων. Τις δυνάμεις όμως αυτές δεν πρέπει να τις φανταστούμε σαν Συνέχεια →