του Μίχαελ Χάινριχ*

Στο έργο του Μαρξ δεν ανευρίσκεται κάποια τελική παρουσίαση της θεωρίας του για τις κρίσεις. Αντιθέτως, υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις που προορίζονται να εξηγήσουν τις κρίσεις. Στον εικοστό αιώνα, σημείο εκκίνησης για τις συζητήσεις σχετικά με μαρξιστική θεωρία της κρίσης ήταν ο τρίτος τόμος του Κεφαλαίου, το χειρόγραφο του οποίου γράφτηκε το 1864-1865. Αργότερα, η προσοχή στρέφεται προς τις θεωρητικές αναπτύξεις περί κρίσης στις Θεωρίες για την Υπεραξία, που γράφτηκαν κατά την περίοδο μεταξύ 1861 και 1863. Τέλος, ήρθαν στο προσκήνιο και τα Grundrisse του 1857-1858, τα οποία σήμερα για πολλούς συγγραφείς παίζουν κεντρικό ρόλο για την κατανόηση της θεωρίας του Μαρξ για τις κρίσεις. Έτσι, ξεκινώντας απ’ το Κεφάλαιο, η συζήτηση μετατόπισε σταδιακά την έμφαση σε παλαιότερα κείμενα. Με την Marx Engels Gesamtausgabe (MEGA), το σύνολο των οικονομικών κειμένων που έγραψε ο Μαρξ ανάμεσα στα τέλη της δεκαετίας του 1860 και τα τέλη της δεκαετίας του 1870 είναι πλέον διαθέσιμα. Μαζί με τις επιστολές του, τα κείμενα αυτά επιτρέπουν να διαμορφώσουμε μια εικόνα για την ανάπτυξη της θεωρητικής σκέψης του Μαρξ για την κρίση μετά το 1865.

Η ελπίδα, η εμπειρία και το μεταβαλλόμενο αναλυτικό πλαίσιο της θεωρίας του Μαρξ

Κατά το πρώτο μισό του δέκατου ένατου αιώνα, κατέστη σαφές ότι οι περιοδικές οικονομικές κρίσεις ήταν αναπόφευκτο στοιχείο του σύγχρονου καπιταλισμού. Στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο, είχαν θεωρηθεί ως απειλή για την οικονομική ύπαρξη της αστικής Συνέχεια →