Citizenship,Crisis,Politics

Η πολιτική σημασία της ενοχής

του Άκη Γαβριηλίδη

Τα τελευταία χρόνια, στις κοινωνικές επιστήμες, μετά τη «γλωσσική», ακολούθησε η λεγόμενη «συναισθηματική στροφή»: οι ερευνητές λαμβάνουν περισσότερο υπόψη την επίδραση παραγόντων οι οποίοι ως τώρα θεωρούνταν αδιάφοροι για τη συλλογική δράση, ενταγμένοι στον «ιδιωτικό χώρο» ή στον «εσωτερικό κόσμο» και υπαγόμενοι στην αρμοδιότητα των ψυχολόγων.

(Και) από αυτή την άποψη, η ελληνική κοινωνία αποτελεί ένα πραγματικό και αδίκως αγνοημένο χρυσωρυχείο, πρόσφορο για να δοκιμαστούν και να εμπλουτιστούν παρόμοιες θεωρίες.

Ένα από τα πολλά παραδείγματα αυτής της δυνατότητας είναι το συναίσθημα της ενοχής.

Ένα ερωτηματικό που προκύπτει στην μετά-ΔΝΤ Ελλάδα, είναι αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε «αφωνία (ή αδράνεια) των μαζών». Με βάση το εύρος των μέτρων που λήφθηκαν ή θα ληφθούν, η αντίδραση φαίνεται δυσανάλογα μικρή. Ο κόσμος μοιάζει συγχυσμένος, αποπροσανατολισμένος, δεν καταφέρνει να αποκρυσταλλώσει σε κάποια θετική διέξοδο και να μορφοποιήσει την οργή, τη δυσαρέσκεια και το φόβο του. Συνέχεια

Κλασσικό
Ιστορία,Μετα-αποικιακές σπουδές,Φιλοσοφία

Οι Έλληνες, οι Άραβες και εμείς

των Irène ROSIER-CATACH | Marwan RASHED | Alain de LIBERA | Philippe BÜTTGEN

Ένα ζήτημα

Το ζήτημα του ευρωπαϊκού «εμείς» συνδέθηκε πρόσφατα με διάφορες αντιπαραθέσεις γύρω από τη μετάφραση και τη μετάδοση των γνώσεων.

Οι συζητήσεις αυτές φαίνονται εκ πρώτης όψεως λόγιες, μακρινές, εξειδικευμένες. Αφορούν το μέγεθος της συμβολής των αραβικών μεταφράσεων ελληνικών επιστημονικών και φιλοσοφικών έργων στη διάδοση των έργων αυτών στη μεσαιωνική Δύση. Μετά έναν αιώνα σχετικών εργασιών, ορισμένοι θέλουν να υπολογίσουν εκ νέου αυτή τη συμβολή, και να την μειώσουν. Φαίνεται πως οι «Λατίνοι» δεν είχαν ανάγκη τον αραβικό δίαυλο· πως οι «Άραβες» ποτέ δεν μπόρεσαν να οικειοποιηθούν την ελληνική γνώση. Ακολουθούν γενικές εκτιμήσεις γύρω από την ουσία των θρησκειών και των «πολιτισμών», περί ενός ανοικτού και υποδεκτικού στον Άλλο «ιουδαιο-χριστιανισμού» έναντι ενός επιθετικού και κλειστού Ισλάμ.

Τι συνέβη; Ο φόβος των Αράβων και του Ισλάμ έκανε την είσοδό του στην επιστήμη. Κλείνουν οι λογαριασμοί με το Ισλάμ, με τη δήλωση «ουδέν χρέος». Διακηρύσσεται ότι η Δύση είναι χριστιανική, και στο μέγιστο δυνατό βαθμό αμόλυντη. Συνέχεια

Κλασσικό
Uncategorized

Wikileaks: Υπάρχει κάποιο – αισχρό – μυστικό της εξουσίας;

Του Juan Domingο Sanchez

Η τελευταία μεγάλη διαρροή τού Wikileaks μας παρουσιάστηκε από τα mainstream μέσα επικοινωνίας ως ένα γεγονός δίχως προηγούμενο, με σοβαρές επιπτώσεις για τη διεθνή πολιτική, δηλαδή για τις διπλωματικές σχέσεις των ΗΠΑ με τους ‘συμμάχους’ τους. Ο Υπ. Εσωτερικών των ΗΠΑ δεν δίστασε να την αποκαλέσει “επίθεση ενάντια στη διεθνή κοινότητα”, ενώ στο Αμερικανικό Κονγκρέσσο ακούστηκαν φωνές που αποκαλούν τον Τζούλιαν Ασάντζ και τα άλλα μέλη του προσωπικού τού Wikileaks “τρομοκράτες”. Επιπλέον, πολλές προοδευτικές φωνές γρήγορα συνεχάρησαν το Wikileaks για την συμβολή του στη “διαφάνεια” και στην υπηρεσία της “δημοκρατίας”. Εντούτοις, δίνοντας προσοχή στο τι ακριβώς μας σερβίρεται στο πιάτο από τις εφημερίδες, για παράδειγμα δημοσιεύματα στην ισπανική εφημερίδα El Pais τις δύο τελευταίες μέρες του Νοέμβρη, βλέπουμε ότι τα υποτιθέμενα μυστικά που θα ταράξουν τα θεμέλια της παγκόσμιας τάξης δεν είναι και τόσο ζημιογόνα, και τα περισσότερα είναι γνωστά εδώ και πολύ καιρό.

Το βουνό, όπως λέει το παραμύθι, γέννησε ένα ποντίκι. “Ανακαλύπτουμε” τώρα ότι ο Μπερλουσκόνι οργανώνει όργια ή προσλαμβάνει πόρνες, ή ότι ο Σαρκοζί είναι αλαζονικός, ή ο Πούτιν αυταρχικός, ή ακόμα – ποιός να το είχε φανταστεί; – ότι οι Ισπανικές αρχές μπλόκαραν την έρευνα γύρω από Αμερικανικά εγκλήματα πολέμου που αφορούσαν Ισπανούς πολίτες. Σε λίγο, χάρη στο Wikileaks, θα ανακαλύψουμε ότι υπάρχει μια έκταση νερού, της οποίας το μυστικό όνομα είναι “Μεσόγειος”, που χωρίζει την Αφρική από την Ευρώπη. Το περιεχόμενο των διαρροών θυμίζει το αστείο του Γάλλου συγγραφέα Regis Hauser ο οποίος ανακάλυψε με μεγάλη έκπληξη ότι “κάτω από τα ρούχα τους όλες οι γυναίκες είναι γυμνές”. Μέγα σκάνδαλο! Κάτι φοβερά άσεμνο επιτέλους αποκαλύπτεται μέσα από το βλέμμα του ηδονοβλεψία! Το να γδύνει κανείς γυναίκες με το λόγο ή με το βλέμμα σημαίνει να προϋποθέτει ότι κάτω από τα ρούχα θα βρει το πολύτιμο (και σκοτεινό) αντικείμενο του πόθου, την ίδια την αιτία της επιθυμίας. Παρομοίως, αυτοί που εγκωμιάζουν τα κατορθώματα του Ασάντζ και του Wikileaks, προϋποθέτουν ότι υπάρχει μια αλήθεια της εξουσίας κάτω από τα μυστικά που ξεσκεπάζουν. Σ’ αυτό, συγκλίνουν, ίσως χωρίς να το ξέρουν, με μια παλιά παράδοση ευρωπαϊκής πολιτικής σκέψης που έθεσε την πηγή της εξουσίας στα “arcana imperii” (απόρρητα της εξουσίας), δηλαδή σε κάποιες μυστηριώδεις και μυστικές αρχές της “λογικής του κράτους” που δεν αναγνωρίζουν ούτε ηθικές αρχές ούτε την ικανότητα κατανόησης του πληθυσμού. Οι πραγματικές αρχές της διακυβέρνησης μας παρουσιάζονται ως “arcana”, ως οι κρυφές, και πιθανώς ανήθικες και βίαιες αρχές μιας εξουσίας της οποίας η επίσημη νομιμοποίηση παριστάνει, εντούτοις, ότι είναι νομικά, ηθικά ή θεολογικά “καλή”. Συνέχεια

Κλασσικό
Uncategorized

Wikileaks. Σχετικές εχθρότητες: εικονικοί αντάρτες και κρατικά μυστικά

Σε μία σειρά από 5 βίντεο, η εκδήλωση για το Wikileaks που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Σειράς Κοσμοπολίτ του Κοινωνικού Εργαστηρίου, το Σάββατο 18 Δεκεμβρίου 2010 στο Κοινωνικό Κέντρο – Στέκι Μεταναστών Θεσσαλονίκης.

Συνέχεια

Κλασσικό
Πάλη των τάξεων,έξοδος

Αταξία εναντίον τάξης

του Άκη Γαβριηλίδη

Μετά το ξέσπασμα της πρόσφατης δημοσιονομικής κρίσης στην Ελλάδα, υπήρξε μία προσμονή ότι τώρα επιτέλους θα έρθει η στιγμή της αφύπνισης των μαζών που είχαν «συντηρητικοποιηθεί», «ενσωματωθεί» ή «παρασυρθεί από την πλαστή ευημερία του καταναλωτισμού». Καθώς οι προοπτικές κοινωνικής κινητικότητας και πρόσβασης στο επίπεδο ζωής των «μεσαίων στρωμάτων» εξανεμίζονται, θα μπει κάθε κατεργάρης στον πάγκο του, θα ξεκαθαρίσουν τα μέτωπα και θα έχουμε μία αντιπαράθεση του τύπου «τάξη εναντίον τάξης».

Μια πρόχειρη ματιά σε έντυπες ή ηλεκτρονικές ανακοινώσεις και ανταλλαγές του παραδοσιακού αντιεξουσιαστικού και ακροαριστερού χώρου, δείχνει μια διάχυτη απογοήτευση για αυτό που βιώνεται ως «απουσία» ή «συνθηκολόγηση» των μαζών και ως χλιαρή αντίδρασή τους στην πρόσφατη υπαγωγή των δημόσιων οικονομικών της Ελλάδας στην «τεχνογνωσία» του ΔΝΤ. Ενίοτε, οι ομιλούντες προσφέρουν ως παρηγορία στους εαυτούς τους και τους αναγνώστες τους τη χιλιαστική βεβαιότητα ότι «μετά το καλοκαίρι όμως θα γίνει χαμός». Από πολλούς μάλιστα η αντιπαράθεση αυτή βαφτίστηκε προκαταβολικά «εργατικός Δεκέμβρης», σε αντιδιαστολή με τον «νεολαιίστικο» Δεκέμβρη του 2008 ο οποίος ήταν ελλειμματικός, δευτερεύων, «απλώς πολιτισμικός», αφορούσε παράπλευρες αντιφάσεις και όχι την κύρια, το εποικοδόμημα και όχι τη βάση. Συνέχεια

Κλασσικό
Εθνικισμός,Φύλο,Queer

Η έμφυλη διάσταση και η γλωσσική στροφή του πολιτικού

του Άκη Γαβριηλίδη

Το 1977, o ιστορικός Νίκος Σβορώνος, τότε εμβληματική φιγούρα της ανανεωτικής αριστερής διανόησης και σήμερα ιδιαίτερα δημοφιλής μεταξύ των αριστερο-δεξιο-…whatever οπαδών της θεωρίας περί του «ελληνισμού ως αντίσταση», έδωσε επετειακή διάλεξη στην ελληνική κοινότητα Παρισιού με τον απλό και εύγλωττο τίτλο «H 28η Οκτωβρίου 1940». Η διάλεξη έκλεινε με την εξής φράση:

«Η 28η Οκτωβρίου 1940 σημειώνει την είσοδο του ελληνισμού στην ανδρική του υπεύθυνη ηλικία»[1].

Αν είναι έτσι, τι συνέβη άραγε με τις Ελληνίδες την ημέρα εκείνη; μπήκαν και αυτές στην ανδρική τους ηλικία;

Ο Σβορώνος, αν τον ρωτούσαμε, πιθανότατα θα έλεγε ότι δεν πρέπει να κολλάμε στις λέξεις, και ότι χρησιμοποίησε το αρσενικό γραμματικό γένος (gender) ως συνεκδοχή, για λόγους ευκολίας, υπονοώντας τα αντίστοιχα και για το θηλυκό.

Όσοι –και ιδίως, φυσικά, όσες- επιχειρούν να συγκροτήσουν μία χειραφετητική- μετασχηματιστική πολιτική που να αφορά (μεταξύ άλλων και) την έμφυλη διάσταση, βρίσκονται συχνά αντιμέτωπες με την αντίρρηση ότι «διυλίζουν τον κώνωπα» και ότι επικεντρώνονται σε έναν γλωσσικό καθωσπρεπισμό, αντί να καταπολεμούν την «πραγματική» (ή την «υλική») καταπίεση. Συνέχεια

Κλασσικό
Κινήματα,έξοδος

Δεκέμβρης 2008: Μια κινητή Tιαν Aν Mεν

του Άκη Γαβριηλίδη

Για να ξεφύγει κανείς από την αστυνόμευση και να αρχίσει να κάνει πολιτική, απαιτείται απο-ταύτιση –η απόρριψη καθορισμένων θέσεων που έχουν αποδοθεί στον καθένα για να μετέχει στην κοινωνία. (…) η απόδραση δεν λειτουργεί ως μια μορφή εξορίας, ούτε ως απλή εναντίωση ή διαμαρτυρία, αλλά ως μια παρεμβολή που διακόπτει την καθημερινή αστυνόμευση (…). Οι πολιτικές διαμάχες –σε αντιδιαστολή με τις διαμάχες γύρω από την αστυνόμευση- δεν ασχολούνται με τα δικαιώματα και την εκπροσώπηση ή με τη συγκρότηση μιας πλειοψηφικής θέσης στην πολιτική αρένα. Δεν είναι ούτε καν διαμάχες γύρω από τους όρους ένταξης ή τα χαρακτηριστικά μιας μειονότητας. Ανακύπτουν πριν από την ένταξη.

Dimitris Papadopoulos, Niamh Stephenson and Vassilis Tsianos, Escape Routes. Control and Subversion in the Twenty-first Century, Pluto Press, London 2008, σ. 69 (δική μου απόδοση)

Το πρώτο λάθος που πρέπει να αποφύγουμε σε σχέση με το Δεκέμβρη του 2008, είναι να τον καταγράψουμε ως ένα «συναισθηματικό ξέσπασμα της νεολαίας», ή ως «τυφλή βία χωρίς πολιτικό Συνέχεια

Κλασσικό