του Άκη Γαβριηλίδη

Τις δεκαετίες του 60 και του 70 ήταν πολύ της μόδας ο όρος «εθνικές κινηματογραφίες». Στο πλαίσιο τότε της αποαποικιοποίησης και των κινημάτων αλληλεγγύης στον λεγόμενο «Τρίτο Κόσμο», ως «εθνικοί» νοούνταν συνήθως όσοι κινηματογράφοι (θεωρούνταν ότι) αντιστέκονται στην «πολιτισμική ισοπέδωση» και στα «ξενόφερτα μοντέλα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού» και αντλούσαν υλικό και θέματα από τις εκάστοτε τοπικές παραδόσεις, λαϊκές ή/ και λόγιες, για να εκφράσουν αυθεντικά τον «εθνικό χαρακτήρα».

Το ίδιο ακριβώς διάστημα, στην Ιταλία, και δευτερευόντως σε άλλες χώρες, άνθισε το φαινόμενο το οποίο κωδικοποιήθηκε με την ονομασία «ουέστερν-σπαγγέτι». Η οποία –όπως συχνά συμβαίνει- χρησιμοποιήθηκε στην αρχή ειρωνικά από τους επικριτές του φαινομένου, αλλά στη συνέχεια υιοθετήθηκε παιγνιωδώς από τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους, δηλ. τους παραγωγούς και τους καταναλωτές των σχετικών ταινιών, και σήμερα κατέληξε να χρησιμοποιείται ως ουδέτερος περιγραφικός όρος.

To ουέστερν-σπαγγέτι υπήρξε η ακριβής άρνηση και αντιστροφή του προτάγματος του εθνικού κινηματογράφου. Αντί να αντιστέκεται στα «χολλυγουντιανά πρότυπα», τα υιοθέτησε πρόσχαρα και Συνέχεια →

του Στέλιου Στυλιανού

Τρεις χιλιάδες χρόνια ελληνικού πολιτισμού, αλλά…

Τρεις χιλιάδες χρόνια ελληνικού πολιτισμού αλλά η Κύπρια Κυρά που έγινε αργότερα μητέρα της Ρώμης και του κόσμου, έλκει την καταγωγή της από την Αιγυπτιακή Αθώρ και την Φοινικική Αστορίτ (Αστάρτη).

Τρεις χιλιάδες λέμε! Αλλά ο μεγαλύτερος Κύπριος φιλόσοφος και ίσως ο πλέον παγκόσμια αναγνωρισμένος Κύπριος όλων των εποχών ήταν ο φοινικικής καταγωγής Ζήνωνας από το φοινικικό Κίτιο.

Τρεις ολόκληρες χιλιάδες, αλλά ο ιδρυτής της χριστιανικής εκκλησίας της Κύπρου ήταν ο ιουδαϊκής καταγωγής και με εβραϊκό όνομα, Κύπριος εκ Σαλαμίνας, Βαρνάβας!

Τρεις, μην σας πω και τρεισήμισι χιλιάδες… αλλά καμιά σπουδαία κυπριακή πόλη, Πάφος, Αμαθούς, Κίτιο, Σαλαμίνα, ούτε καν κι αυτό το όνομα του νησιού, δεν ετυμολογούνται στα Ελληνικά.

Εικοσιπέντε φορές αναφέρεται το Κίτιο στην παλαιά λεγόμενη διαθήκη, το εβραϊκό Ταλμούδ, ως η Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Όταν ο Σεφέρης έκανε τη δήλωσή του κατά της χούντας, το 69, σχεδόν όλοι αντέδρασαν ανεπιφύλακτα θετικά. Φυσικά όχι η ίδια η χούντα, ούτε το ημιεπίσημο όργανό της, που άρχισαν να ψάχνουν για να βρουν ψεγάδια στον προηγούμενο βίο και πολιτεία του Σεφέρη. Επίσης όμως, επιφυλακτικά, έως αρνητικά, αντέδρασαν από άλλη σκοπιά –κυρίως αργότερα, μερικοί μέχρι και σήμερα- κάποιοι ανόητοι, διατυπώνοντας γκρίνιες του τύπου «ναι, αλλά γιατί τώρα», «πού ήταν αυτός τόσον καιρό», «σιγά, και τι λέει αυτή η δήλωση, κοινοτοπίες», «υπερεκτιμήθηκε, υπάρχουν άλλοι που έκαναν το ίδιο με πιο ριζοσπαστικό και συνεπή τρόπο αλλά αγνοήθηκαν» κ.λπ.[1].

Σήμερα, «άλλοι ανόητοι, ή οι ίδιοι μετενσαρκωμένοι», όπως έλεγε ο Ντελέζ, προσπαθούν με ανάλογα ψελλίσματα και σοφίσματα να αποδυναμώσουν και να χωνέψουν το δηλητήριο που τους σέρβιρε αφειδώς και μονοκοπανιά (σε αντίθεση με τη συνήθεια που αποδίδεται στον διάσημο συνονόματό του βασιλέα του Πόντου κατά την Συνέχεια →

του Μιχάλη Ντινόπουλου

Στα ελληνικά ανέκδοτα αναπαράγεται το στερεότυπο του Πόντιου ως παντελώς ευήθους. Προσωπικά, τα συγκεκριμένα ανέκδοτα ποτέ δεν μου άρεσαν, όπως ούτε και όσα αναφέρονται στο στερεότυπο των ξανθιών. Ορισμένοι Πόντιοι μου έχουν εξηγήσει πως τα ανέκδοτα αυτά τα έφεραν οι ίδιοι οι Πόντιοι και είναι προϊόν αυτοσαρκασμού. Ισχύει αυτή η άποψη; Δεν νομίζω. Μου φαίνεται πως πρόκειται για πολύ παλιό στερεότυπο, το οποίο έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα.

Όπως αναφέρει ο μελετητής Matthijs den Dulk (2020), οι κάτοικοι του Πόντου Συνέχεια →

της Naima Mohamud

Πριν από 500 περίπου χρόνια, ένας ψηλός Αφρικανός άνδρας έφτασε στην Ιαπωνία. Eπρόκειτο να γίνει ο πρώτος γεννημένος εκτός Ιαπωνίας που κατάφερε να αναδειχθεί σε πολεμιστή σαμουράι, και το διάστημα αυτό είναι το θέμα δύο ταινιών που φτιάχνονται στο Χόλλυγουντ.

Γνωστός ως Γιασούκε, ο άνθρωπος αυτός έφθασε στην τάξη του σαμουράι υπό την εξουσία του ισχυρού Ιάπωνα φεουδάρχη του 16ου αιώνα Όντα Noμπουνάγκα –του πρώτου εκ των τριών πρωταγωνιστών της ενοποίησης της Ιαπωνίας.

Το 1579, η άφιξή του στο Κυότο, που ήταν τότε η πρωτεύουσα, προκάλεσε τέτοια εντύπωση, ώστε οι άνθρωποι ανέβαιναν ο ένας πάνω από τον άλλο για να τον δουν, ενώ μερικοί ποδοπατήθηκαν μέχρι θανάτου, σύμφωνα με τον ιστορικό Lawrence Winkler.

Μέσα σε ένα χρόνο, ο Γιασούκε είχε ενταχθεί στις ανώτερες βαθμίδες της τάξης των Συνέχεια →

της Πράτσι Πατανκάρ

Ο τοίχος μου στο Φέισμπουκ τελευταία έχει γεμίσει από αναρτήσεις και άρθρα που αφορούν τη γιόγκα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Βρίσκω πολύ εκνευριστικό να διαβάζω πόσο «τραυματικό» για τους Αμερικανούς νοτιοασιατικής καταγωγής είναι να βλέπουν λευκούς που διδάσκουν και κάνουν γιόγκα. Μεγάλωσα σε ένα χωριό οκτώ ώρες από το Μουμπάι και κατάγομαι από αγροτική ινδική οικογένεια κατώτερης κάστας· έτσι, η «γιόγκα» ήταν κάτι πολύ μακρινό για μένα. Ανήκε στην κουλτούρα της βραχμανικής ανώτερης-μεσαίας τάξης των πόλεων. Μόνο τελευταία ακούω να μπαίνει η γιόγκα στο λεξιλόγιο των ανθρώπων με τους οποίους μεγάλωσα, και βλέπω «χαλάκια της γιόγκα» να πουλιούνται σε μαγαζιά των κάπως μεγαλύτερων πόλεων κοντά στο χωριό μου.

Το άρθρο αυτό δεν γράφτηκε καθόλου για να καταγγείλει τη γιόγκα. Όπως πολλοί άλλοι άνθρωποι στην πατρίδα μου (και αλλού), αποδίδω αξία σε κάποιες πρακτικές οι οποίες Συνέχεια →

του Φρανσουά Ζυλλιέν

Η προσεχής προεκλογική εκστρατεία στη Γαλλία, όπως λέγεται, θα στρέφεται γύρω από την «πολιτισμική ταυτότητα».

Γύρω δηλαδή από τα παρακάτω ερωτήματα: δεν πρέπει άραγε να προστατεύσουμε την «πολιτισμική ταυτότητα» της Γαλλίας απέναντι στην απειλή των κοινοτισμών; Ή μήπως πρέπει να βρούμε μια ισορροπία μεταξύ ανοχής και αφομοίωσης, αποδοχής των διαφορών και ταυτοτικής διεκδίκησης;

Η συζήτηση αυτή διαπερνά ολόκληρη την Ευρώπη· αφορά, γενικότερα, τη σχέση των πολιτισμών μεταξύ τους σε καθεστώς παγκοσμιοποίησης.

Νομίζω όμως ότι χρησιμοποιούμε τις λάθος έννοιες: δεν μπορεί να γίνει λόγος για «διαφορές» που απομονώνουν τις κουλτούρες, αλλά για αποκλίσεις οι οποίες διατηρούν στο βλέμμα, άρα σε ένταση, και προωθούν, το κοινό μεταξύ τους. Ούτε για «ταυτότητα» μπορεί να γίνει λόγος, εφόσον ίδϊον της κουλτούρας είναι να μεταλλάσσεται και να Συνέχεια →

του Κουέιμ Άνθονυ Αππάια

Όπως πολλοί Άγγλοι που υπέφεραν από φυματίωση το 19ο αιώνα, ο σερ Έντουαρντ Μπερνέττ Τάιλορ έφυγε στο εξωτερικό κατόπιν ιατρικής συμβουλής, αναζητώντας τον ξηρό αέρα θερμότερων περιοχών. Ο Τάιλορ προερχόταν από ευκατάστατη οικογένεια Κουάκερων επιχειρηματιών, οπότε είχε τα μέσα για ένα μεγάλο ταξίδι. Το 1855, λίγο μετά τα είκοσί του χρόνια, έφυγε για το Νέο Κόσμο, και, αφού έπιασε φιλία με έναν Κουάκερο αρχαιολόγο που συνάντησε στις περιπλανήσεις του, κατέληξε να διασχίζει έφιππος τις εξοχές του Μεξικού, περνώντας μέσα από αζτεκικά ερείπια και σκονισμένα pueblos [χωριά]. Ο Τάιλορ εντυπωσιάστηκε από τις «αποδείξεις για έναν τεράστιο αρχαίο πληθυσμό» που βρήκε εκεί. Αυτό του δημιούργησε έναν ενθουσιασμό για τη μελέτη μακρινών κοινωνιών, αρχαίων και νεότερων, που κράτησε όλη την υπόλοιπη ζωή του. Το 1871 εξέδωσε το αριστούργημά του, το Primitive Culture [Πρωτόγονη κουλτούρα], το οποίο μπορεί να θεωρηθεί ως το πρώτο έργο της σύγχρονης ανθρωπολογίας.

Το Primitive Culture, από κάποιες απόψεις, ήταν μια διαμάχη με ένα άλλο βιβλίο που είχε τη λέξη «κουλτούρα» στον τίτλο του: το Culture and Anarchy του Μάθιου Άρνολντ, που είχε βγει δύο χρόνια νωρίτερα. Για τον Άρνολντ, κουλτούρα ήταν «η επιδίωξη της ολικής μας τελειότητας μέσω της μάθησης των αρίστων πραγμάτων που έχουν ειπωθεί στον κόσμο για όλα τα ζητήματα που κατεξοχήν μας αφορούν». Ο Άρνολντ δεν ενδιαφερόταν για πράγματα στενά ταξικά καθορισμένα: είχε στο μυαλό του ένα ηθικό και αισθητικό ιδεώδες, που έβρισκε έκφραση στην τέχνη, τη Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

 Στις πολλές μέρες που κράτησε η περιπέτεια του Νίκου Ρωμανού, σχεδόν μονοπώλησε –δίκην «ολικού κοινωνικού γεγονότος»- τη δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα. Έτσι, γι’ αυτήν υποστηρίχθηκαν (και εν συνεχεία αντικρούστηκαν) ουσιαστικά όλες οι απόψεις, ώστε δεν μένει να προστεθεί κάτι για την ουσία της υπόθεσης. Είμαστε όμως πλέον στη φάση όπου θα είχε νόημα να σκεφτούμε με περισσότερη ηρεμία πάνω σε όσα γράφτηκαν εν θερμώ.

Θα ξεκινήσω από μία σχετική τοποθέτηση: την πρόταση του Ανδρέα Πετρουλάκη να ζητηθεί μία «δημόσια δέσμευση τιμής» από τον απεργό πείνας. Μια πρόταση, που γι’ αυτήν –όσο και, ακόμη περισσότερο, για την αιτιολογία της- θα άξιζε να χρησιμοποιήσουμε το χαρακτηρισμό που η ίδια αποδίδει στον «κόσμο» όπου κινείται ο Ρωμανός.

Νομίζω ότι στον παράδοξο, παράλληλο κόσμο που κινείται η σκέψη του και η δράση του δείχνει να έχει κάποιου είδους περηφάνια. Ας του ζητηθεί μία δημόσια δέσμευση τιμής απέναντι στην κοινωνία, ότι θα Συνέχεια →