του Άκη Γαβριηλίδη

Η επιτυχής απόπειρα λογοκρισίας του θεατρικού έργου «Η ισορροπία του Νας» που είχε προγραμματιστεί από την Πειραματική Σκηνή του Εθνικού, υπήρξε η πρώτη νίκη του ακραίου κέντρου σε μία κεντρική πολιτική μάχη μετά από μία διαρκή σειρά ηττών.

Μόνο που η νίκη αυτή έρχεται με ένα κόστος.

Το κόστος είναι ότι ο χώρος αυτός, που αρέσκεται να αυτοαποκαλείται φιλελεύθερος, πέτυχε σε έναν στόχο κατεξοχήν αντιφιλελεύθερο, και έτσι ό,τι φαίνεται να κερδίζει βραχυπρόθεσμα σε επίπεδο αποτελεσματικότητας, το χάνει μακροπρόθεσμα –και ίσως στο πολλαπλάσιο- σε επίπεδο αξιοπιστίας.

Εάν κανείς διαβάσει τα επιχειρήματα με τα οποία έδωσαν τη μάχη κατά της παράστασης οι self-styled ευρωπαϊστές, μπαίνει πραγματικά στον πειρασμό να καταφύγει σε ένα δικό τους αγαπημένο Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τη χρονιά που πέρασε –την εκατοστή επέτειο από τα γεγονότα- κυκλοφόρησε το βιβλίο τού Γιώργου Θ. Μαυρογορδάτου 1915. Ο εθνικός διχασμός (Πατάκη, Αθήνα 2015). Πρόκειται για ένα βιβλίο που εξαρχής αυτοπαρουσιάζεται με αρκετά «υψηλό προφίλ» και με κάποια συγκινησιακή φόρτιση: ο συγγραφέας πιστώνει στον εαυτό του μία ερμηνεία (και όχι μια απλή εξιστόρηση) για το φαινόμενο του διχασμού, και μάλιστα κατ’ αυτόν τη μόνη άξια λόγου ερμηνεία, εφόσον από την πρώτη ήδη σελίδα απορρίπτει όλες τις άλλες που διάβασε τα τελευταία χρόνια ως «απογοητευτικές». Εκφράζει μάλιστα και σχετικό παράπονο για το ότι η ερμηνεία αυτή «δεν προκάλεσε συζήτηση».

Αυτό δεν είναι πρόβλημα. Καλά κάνει. Το σημείωμα αυτό δεν το γράφω για να πω ότι πρέπει να είμαστε σεμνοί. Αντιθέτως, το γράφω ακριβώς ώστε από τη μεριά μου να «σηκώσω το γάντι» αυτής της πρόκλησης, να κάνω συζήτηση γύρω από αυτή την ερμηνεία και να αντιπροτείνω μία άλλη, δική μου.

Αυτή η άλλη ερμηνεία είναι η εξής: ότι τον εθνικό διχασμό (του 1915 και, ίσως, κάθε άλλον) δεν πρέπει να τον δούμε ως μία σύγκρουση ανάμεσα σε δύο εναλλακτικά «προτάγματα» για το τι είδους κράτος επιθυμούμε. Πρέπει να τον δούμε, ριζικότερα, ως τον διχασμό ανάμεσα στην επιθυμία του κράτους και την μη επιθυμία του κράτους (ή την επιθυμία του μη κράτους). Το διχασμό δεν τον προκαλεί μία διαφωνία γύρω από το πώς να οργανώσουμε το κράτος, αλλά τον Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Το να συνθέτεις ένα ποίημα την ημέρα του θανάτου κάποιου προσώπου και να το απαγγέλλεις στη νεκρώσιμη ακολουθία του ως επικήδειο, είναι μία χειρονομία αρκετά μεγαλόστομη, και γι’ αυτό σπάνια. Η πιο γνωστή τέτοια περίπτωση στον ελληνικό 20ό αιώνα υπήρξε φυσικά το ποίημα που απήγγειλε ο Σικελιανός στην κηδεία του Παλαμά. Μια περίπτωση όπου όλες οι συνθήκες, τόσο αντικειμενικές ­–γερμανική κατοχή- όσο και υποκειμενικές, ευνοούσαν μία προσέγγιση επική και μεγαλειώδη.

Ο Σικελιανός, όμως, ακριβώς, ήταν γνωστός ως ποιητής (επίσης και ως μύστης-αναβιωτής της αρχαίας τραγωδίας και άλλων τελετουργιών). Το ίδιο και ο Παλαμάς.

Ο Μανόλης Γλέζος όχι. Ούτε ο Στέφανος Στεφάνου.

Κι ωστόσο, ο πρώτος διάλεξε αυτό το ίδιο λογοτεχνικό είδος, δηλαδή ένα ποίημα –με τίτλο «ΤΩΝ ΑΦΑΝΩΝ ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ»- για να τιμήσει τον δεύτερο κατά την Συνέχεια →