ρατσισμός,Δίκαιο,Διεθνείς σχέσεις,Πολιτική

Το όνομά τους, και η ψυχή τους, ήταν ο ρατσισμός

του Άκη Γαβριηλίδη

Τώρα που το δεύτερο μακεδονικό ζήτημα, εκείνο των τελών του 20ού αιώνα, έχει οριστικά λυθεί τόσο σε κοινωνικό όσο και σε θεσμικό επίπεδο, τώρα που, σύμφωνα με την εύστοχη –αν και κάπως υπερβολική- διατύπωση της Εστίας, αναγνωρίστηκε στην Ελλάδα «μακεδονική μειονότης με την βούλα της δικαιοσύνης», ίσως ήρθε η ώρα να κάνουμε έναν απολογισμό και να αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε τι συνέπειες είχε για την ελληνική κοινωνία όλο αυτό το νταβαντούρι που κράτησε τριάντα χρόνια.

Η βασικότερη συνέπεια είναι φυσικά ότι επανανομιμοποίησε την άκρα δεξιά, η οποία για δεκαπέντε χρόνια ήταν κρυμμένη στο καβούκι της απαξιωμένη και γελοιοποιημένη μετά την κατάρρευση της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Η Χρυσή Αυγή δεν θα ήταν δυνατό να βρεθεί στην κεντρική πολιτική σκηνή χωρίς την νέα μακεδονομαχία.

Μία άλλη όμως συνέπεια είναι ότι το φαινόμενο αυτό μας επέτρεψε να δούμε πόσο ο ρατσισμός, του οποίου η ΧΑ υπήρξε η πιο βίαιη και χυδαία έκφραση, έχει βαθιές ρίζες στην κυρίαρχη ιδεολογία του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού –ενίοτε και στις μη κυρίαρχες ιδεολογίες.

Το καλύτερο παράδειγμα γι’ αυτό είναι το κείμενο μιας «ανοιχτής επιστολής προς την Ε.Ο.Κ.» που είχαν υπογράψει τέτοιες μέρες Συνέχεια

Κλασσικό
Ανάλυση λόγου,Μουσική,Φύλο

Ομοφοβία-ομοιοκαταληξία 2-0

του Άκη Γαβριηλίδη

1. Ποιος επενέβη στο Επεμβαίνεις;

Το τραγούδι Επεμβαίνεις, του Κώστα Τριπολίτη και του Σταμάτη Κραουνάκη, είναι ένα από τα πολύ λίγα στα οποία συμμετέχει ο Γιώργος Ζαμπέτας ως μόνο τραγουδιστής σε ένα τραγούδι το οποίο έγραψε άλλος συνθέτης, και μάλιστα πολύ νεότερός του.

Αυτή δεν είναι η μόνη ιδιαιτερότητα του τραγουδιού αυτού. Έγραψα ότι ο Ζαμπέτας συμμετέχει διότι δεν είναι η μόνη φωνή που ακούγεται· εκείνος τραγουδάει μόνο τα ρεφραίν, ενώ στα κουπλέ –όπως και σε όλον τον υπόλοιπο δίσκο, τα «Σκουριασμένα Χείλη»- τραγουδά η Βίκυ Μοσχολιού.

Ο καταμερισμός αυτός επιβάλλεται μόνο από την επιθυμία για αυτό το guest appearance. Δεν επιβάλλεται πάντως από τη λογική των στίχων, και μάλιστα έρχεται σε αντίθεση με αυτήν. Διότι οι στίχοι αυτοί είναι προφανές ότι είναι γραμμένοι ως λόγος ενός μόνο προσώπου, όχι δύο. Και μάλιστα ενός αρσενικού προσώπου, ή πάντως ενός που συνδέεται ερωτικά με γυναίκες και όχι με άνδρες.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το τραγούδι, έτσι όπως ηχογραφήθηκε τελικά, να χαρακτηρίζεται από μία χονδροειδή κακοτεχνία. Στο Συνέχεια

Κλασσικό
Πολιτική,Φιλοσοφία,επιστημολογία

Η σχεσιακή ηθική των κβάντων: κερδίζουν όσοι συνεργάζονται

του Κάρλο Ροβέλλι

Η κβαντική θεωρία είναι ίσως η πιο επιτυχημένη επιστημονική ιδέα που υπήρξε ποτέ. Μέχρι στιγμής, δεν έχει αποδειχθεί εσφαλμένη ούτε μία φορά. Μας βοηθά να κάνουμε απίστευτες προγνώσεις, έχει αποσαφηνίσει τη δομή του περιοδικού πίνακα, τον τρόπο λειτουργίας του ήλιου, το χρώμα του ουρανού, τη φύση των χημικών δεσμών, το σχηματισμό γαλαξιών και πολλά άλλα. Οι τεχνολογίες που καταφέραμε να δημιουργήσουμε χάρη σ’ αυτήν κυμαίνονται από υπολογιστές μέχρι λέιζερ και ιατρικά όργανα.

Ωστόσο, έναν αιώνα μετά τη γέννησή της, κάτι παραμένει βαθιά αινιγματικό με την κβαντική θεωρία. Σε αντίθεση με τον επιφανή προκάτοχό της, την κλασική μηχανική του Νεύτωνα, δεν μας λέει πώς συμπεριφέρονται τα φυσικά συστήματα. Περιορίζεται απλώς να προβλέπει την πιθανότητα ότι ένα φυσικό σύστημα θα μας επηρεάσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Όταν για παράδειγμα εκτοξεύεται ένα ηλεκτρόνιο από τη μία πλευρά ενός τοίχου με δύο τρύπες, η κβαντική θεωρία μάς λέει πού θα καταλήξει στην άλλη πλευρά, αλλά αρνείται πεισματικά να μας πει από ποια τρύπα πέρασε. Αντιμετωπίζει οποιοδήποτε φυσικό Συνέχεια

Κλασσικό
Μετακίνηση,Πολιτική,καπιταλισμός,κομμουνισμός

Ο κτητικός ατομικισμός μισεί το τρένο

του Άκη Γαβριηλίδη

Το ιδιόμορφο και αξιοπερίεργο μόρφωμα που συνήθως αποκαλούμε «ελληνική δεξιά» –ένας περιγραφικός όρος τον οποίο χρησιμοποιώ εδώ για πρακτικούς λόγους συνεννόησης, ελλείψει καλύτερου-, υπό τη σύγχρονη μορφή του που διαμορφώθηκε από τη δεκαετία του 50 και εντεύθεν, διακατέχεται ιδρυτικά από ένα βαθύ μίσος και ξενότητα ενάντια σε όλα τα μέσα σταθερής τροχιάς, και ειδικά απέναντι στο τρένο.

Είναι γνωστό ότι ο γενάρχης αυτού του μορφώματος άρχισε την καριέρα του ως υπουργός δημοσίων έργων ξηλώνοντας το τραμ της Θεσσαλονίκης και βάζοντας στη θέση του –και στο κεφάλι μας- τη σφηκοφωλιά που λέγεται ΟΑΣΘ, ένα πυκνό πελατειακό δίκτυο από μικροκεφαλαιούχους/ οδηγούς/ μετόχους, δηλαδή επιχειρηματίες του εαυτού τους, νεοφιλελεύθερα υποκείμενα πριν υπάρξει ακόμα νεοφιλελευθερισμός, και ταυτόχρονα επιτηρητές του ίδιου του εαυτού τους –και όποιου άλλου μπορούσαν ή τους ζητιόταν κατά καιρούς, του κοινωνικού πεδίου γενικώς. Ένα δίκτυο που υπάρχει ακόμη σήμερα και είναι αμφίβολο αν εξυπηρετεί οποιονδήποτε άλλον από τους οδηγούς του, οι οποίοι εκτός των άλλων συχνά γίνονται πρωταγωνιστές ρατσιστικών επεισοδίων.

Επίσης, στο προκείμενο, το τρένο η ελληνική δεξιά συστηματικά το υπονόμευσε, προς όφελος επίσης ενός αρχιπελάγους Συνέχεια

Κλασσικό
Ανάλυση λόγου,Εθνικισμός,Τέχνη

«Η Ελλάδα πεθαίνει»: Η πιο κωμική –ή ίσως θλιβερή- σκηνή του Βέγγου

του Άκη Γαβριηλίδη

Στην ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Το βλέμμα του Οδυσσέα», υπάρχει ένας μονόλογος που εκφωνεί ο οδηγός ταξί, τον οποίο υποδύεται ο Θανάσης Βέγγος, απευθυνόμενος προς τον πρωταγωνιστή Χάρβεϊ Καϊτέλ –ή πάντως παρουσία του τελευταίου, ο οποίος τον ακούει αλλά δεν λέει τίποτε. Τα λόγια αυτά φαίνεται ότι έχουν κάνει ιδιαίτερη εντύπωση στους θεατές –άλλωστε, αυτό φαίνεται να αποτελούσε επιδίωξη του σκηνοθέτη, ο οποίος «υπογραμμίζει» οπτικά τη σκηνή και εφιστά την προσοχή του θεατή σε αυτήν.

Το κείμενο του μονολόγου συνίσταται στις παρακάτω φράσεις, οι οποίες εκφωνούνται με παύσεις αρκετών δευτερολέπτων ενδιαμέσως (στα σημεία όπου αλλάζει παράγραφος):

Ξέρεις κάτι; Η Ελλάδα πεθαίνει. Πεθαίνουμε σα λαός. Κάναμε τον κύκλο μας. Δεν ξέρω πόσες χιλιάδες χρόνια ανάμεσα σε σπασμένες πέτρες και αγάλματα… και πεθαίνουμε…

(πιο φορτισμένα) Αλλά αν είναι να πεθάνει η Ελλάδα, να πεθάνει γρήγορα! Γιατί η αγωνία κρατάει πολύ και κάνει πολύ θόρυβο.

(πλησιάζει στον γκρεμό στην άκρη του δρόμου)

Μωρή φύσηηη! Μόνη σου είσαι; Μόνος μου είμαι κι εγώ… πάρε ένα μπισκότοοο! (και πετάει πράγματι ένα μπισκότο στον αέρα).

Τη σκηνή αυτή την έχουν αναπαράγει πολλοί στον κυβερνοχώρο, οπτικά ή/ και γραπτά, με ανεπιφύλακτα θετικά έως εξυμνητικά σχόλια. Κανείς όμως δεν μπήκε στον κόπο να εξηγήσει γιατί του έκανε εντύπωση και τι νόημα συνήγαγε από αυτό.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το δημοσίευμα με τίτλο «‘Η Ελλάδα πεθαίνει!’: Η πιο συγκλονιστική σκηνή του Βέγγου δεν είναι κωμική».

Αν η σκηνή αυτή δεν είναι κωμική, τότε νομίζω ότι ο μόνος άλλος χαρακτηρισμός που της ταιριάζει είναι «γελοία». Δηλαδή Συνέχεια

Κλασσικό
ρατσισμός,Εθνικισμός,Τέχνη

Όταν η «Επιθεώρηση Τέχνης» ανακαλούσε την … ΕΣΣΔ στην αισθητική –αλλά και φυλετική- καθαρότητα

του Άκη Γαβριηλίδη

Grand-parental advisory: Το σημείωμα αυτό καλό είναι να μην το διαβάσουν αρθρογράφοι-πολιτικάντηδες της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς και λοιποί υπάλληλοι του Μαρινάκη, γιατί ίσως τους ανεβεί η πίεση και ταραχθεί η γαλήνη των γηρατειών τους. Σε αυτό, ανατρέχουμε στην γενεαλογία του ηθικού και καλλιτεχνικού συντηρητισμού, του πουριτανισμού, της ξενοφοβίας και του αντι-νεγρισμού στο εσωτερικό της ελληνικής αριστεράς και του αντιδικτατορικού κινήματος· και ειδικότερα σε κάποια δείγματα που μπορούν να θεωρηθούν πρόγονοι της ειρωνικής απόρριψης των «μαύρων, κίτρινων και πράσινων επαναστατών» εκ μέρους του ανανεωτή κομμουνιστή Αναγνωστάκη και της καταδίκης των «νέγρικων χου-χου» εκ μέρους του βενιζελικού Ξυλούρη. Οι οποίες δεν βρίσκονται και πολύ μακριά από την καταγγελία των «κωλόπαιδων» που «χορεύουν σέικ» από τον αντιδραστικό ριζοσπάστη Ντίνο Χριστιανόπουλο, όπως έχω ήδη επισημάνει.

Η Επιθεώρηση Τέχνης, όπως είναι γνωστό, υπήρξε ένα πρωτοποριακό για την εποχή του περιοδικό τής –ας πούμε- αντιδογματικής Συνέχεια

Κλασσικό
Ιστορία,Πολιτική,έξοδος

Το έθνος κράτος πηγή δυστυχίας: σημειώσεις για την ενδεχομενικότητα της «Ελλάδας»

του Άκη Γαβριηλίδη

Ο τίτλος της εισήγησής μου είναι παραλλαγή του τίτλου ενός γνωστού κειμένου του Φρόιντ (για την ακρίβεια, της πρώτης ελληνικής απόδοσης) στο οποίο ως τέτοια πηγή κατονομαζόταν ο «πολιτισμός» (Kultur). Eπιλέχθηκε για έναν πολύ απλό λόγο που θα εξηγήσω αμέσως.

Η δική μου εισήγηση έχει αντικείμενο τις «μεγάλες αφηγήσεις», όχι κάποια ειδική έρευνα.

Θέλει να εκφράσει σχετικά μία αρκετά απλή όσο και φιλόδοξη ιδέα, με την οποία θα προτείνω έναν νέο τρόπο ανάγνωσης της ιστορίας της Ελλάδας (και των Βαλκανίων) του 20ού αιώνα.

Μέχρι τώρα, οι ιστορικοί περιέγραφαν τις πολιτικές, κοινωνικές και στρατιωτικές συγκρούσεις των δεκαετιών του 1910 και 20, αν όχι και ολόκληρου τον 20ό αιώνα, ως εκδήλωση της προσπάθειας για σχηματισμό εθνικών κρατών. Υπέθεταν ως δεδομένο ότι όλοι οι άνθρωποι ανήκαν ανέκαθεν σε έθνη, και ότι κάποια στιγμή επιδίωξαν να επιτύχουν την «ολοκλήρωση» των εν λόγω εθνών, δηλαδή να ιδρύσουν τα κράτη που αντιστοιχούν σε αυτά, και να τα επεκτείνουν όσο το δυνατόν περισσότερο. Επειδή αυτές οι επιδιώξεις ήταν αδύνατο να υλοποιηθούν όλες ταυτόχρονα, προέκυψαν συγκρούσεις. Δευτερευόντως, κάποιες συγκρούσεις προέκυψαν επειδή, στο εσωτερικό του ίδιου έθνους, κάποιοι επιθυμούσαν κράτος του Χ τύπου ενώ άλλοι του Ψ.

Η εξέλιξη αυτή αναγνωρίζεται προφανώς ότι προκάλεσε μεγάλης έκτασης ανθρώπινο πόνο και αναστάτωση στις ζωές των ανθρώπων, (όσων επέζησαν), αλλά η παραδοχή αυτή συνοδεύεται από την πεποίθηση ότι δεν γινόταν αλλιώς, ότι οι θυσίες αυτές Συνέχεια

Κλασσικό
Ανάλυση λόγου,Ηθική,Μουσική

Ο Ευαγγελισμός της Μαγδαληνής (the real reclaim)

του Άκη Γαβριηλίδη

Τα πρόσωπα και οι ιστορίες της Καινής Διαθήκης όλους αυτούς τους αιώνες έχουν αποτελέσει πηγή για πραγματικά αμέτρητα πεζογραφήματα, ποιήματα, τραγούδια, ορατόρια, όπερες, πίνακες, κινηματογραφικές ταινίες και άλλες ακόμα μορφές μυθοπλαστικής αφήγησης. Άλλα έμεναν στο στοιχείο της πίστης και της ευσέβειας, άλλα επιχειρούσαν να αναδείξουν την ανθρώπινη/ σωματική διάσταση (κάποιων εκ) των πρωταγωνιστών, τις αμφιβολίες τους, παρουσίαζαν τον Ιησού ως κοινωνικό επαναστάτη, ως χίππυ, άλλα έφταναν στα όρια της απομυθοποίησης ή/ και της βλασφημίας, και όλους τους ενδιάμεσους συνδυασμούς.

Μετά τον Ιησού και την Μαρία, η Μαρία από τα Μάγδαλα είναι από τα πιο «ευνοημένα» τέτοια πρόσωπα.

Μένει λοιπόν άραγε κάτι να πούμε γι’ αυτήν που να μην έχει ήδη ειπωθεί; Αυτό μπορεί να αναρωτηθεί κανείς βλέποντας να ρίχνεται στο στίβο της ηλεκτρονικής κυκλοφορίας το βιντεάκι από ένα τραγούδι με τίτλο απλώς Μαγδαληνή.

Το τραγούδι αυτό συνέθεσε ο πρωτοεμφανιζόμενος συνθέτης Γιάννης Γιάρος. Ο ίδιος έγραψε και τους στίχους, πλην όμως Συνέχεια

Κλασσικό
Κοινά,Πολιτική,Τέχνη

Η επίθεση στον πολιτισμό και η δημοκρατία

                                                            του Μιχάλη Μπαρτσίδη[1]

Είμαστε μάρτυρες μια πρωτοφανούς επίθεσης της κυβέρνησης προς τους εργαζόμενους στον χώρο της τέχνης και του πολιτισμού. Πώς προέκυψε μια τόσο πολυδιάστατη, επίμονη, σχεδόν εκδικητική, οργανωμένη, αυταρχική και αδιάβροχη από τις αντιδράσεις επίθεση; Ασφαλώς τούτη την ώρα πρωτεύει ο αγώνας εναντίον της, αλλά είναι γεγονός ότι δίπλα στους αγωνιζόμενους εμπνευσμένα καλλιτέχνες επιμένει το ερώτημα της εξήγησης αυτής της επίθεσης.

Νομίζω ότι πρόκειται για μια συνολική στρατηγική ιδεολογικής κυριαρχίας στην οποία αρθρώνονται οικονομικές και πολιτικοιδεολογικές διαστάσεις.

Από τη μια, έχουμε την ιδεολογική εμμονή των δυνάμεων του αυταρχικού συντηρητισμού καθόσον θεωρούν τον χώρο ως προπύργιο της αριστεράς, ασχέτως αν αυτό ισχύει πραγματικά ή αν πρόκειται για μια ζωτική φαντασίωσή τους. Παρόμοιου τύπου εμμονή εκπόνησε τη νομοθέτηση της παρουσίας αστυνομίας στα πανεπιστήμια, το εγχείρημα εξευγενισμού στα Εξάρχεια σε συνθήκες κατοχής από τα ΜΑΤ κ.ο.κ. Από την άλλη, έχουμε την οικονομική διάσταση με όσα επιβάλλει η ένταση της διαδικασίας αξιοποίησης του κεφαλαίου στον τομέα αυτό: την μετατροπή των πολιτιστικών-άυλων αγαθών που παράγονται ως Συνέχεια

Κλασσικό
Γλώσσα,επιστημολογία

Η συμβολή του Προκόπη Παυλόπουλου στον γενικευμένο τσαρλατανισμό της Ακαδημίας Αθηνών

του Άκη Γαβριηλίδη

Ο Προκόπης Παυλόπουλος υπήρξε ένας καλός δικονομολόγος. Επίσης, υπήρξε λίγο-πολύ πετυχημένος πρόεδρος της δημοκρατίας. (Ίσως πει κανείς ότι το καθήκον αυτό δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις, αλλά αν το δούμε ιστορικά και όχι αφηρημένα θα διαπιστώσουμε ότι είναι δυνατό να αποτύχει κανείς και σε αυτό). Πάντως ποτέ δεν υπήρξε γλωσσολόγος, ούτε μαθηματικός. Ούτε επιστημολόγος.

Υπ’ αυτές τις συνθήκες, η επιλογή της Ακαδημίας Αθηνών να τον καλέσει να εκφωνήσει ομιλία με θέμα την «συμβολή της ελληνικής γλώσσας στην εξέλιξη της επιστήμης των μαθηματικών» είναι άκυρη. Ήδη το ερώτημα είναι αντιεπιστημονικό· δεν ανήκει σε καμία επιστήμη –ούτε στη φιλοσοφία- να το απαντήσει.

Όπως ήταν λοιπόν αναμενόμενο, η «απάντηση» που (δεν) δίνει ο κ. δικονομολόγος είναι ένα γνωστό τσαλαβούτημα σε διάφορους απίθανους λογικούς ακροβατισμούς και σε ένα ακατάσχετο name dropping διάφορων «αρχαίων» προς εντυπωσιασμό.

Έχω υπόψη μου μία σύνοψη της ομιλίας όπως δημοσιεύτηκε στην «Καθημερινή». (Με τα ίδια λόγια δημοσιεύτηκε και σε άλλα Συνέχεια

Κλασσικό