του Άκη Γαβριηλίδη

Εδώ και κάμποσο καιρό, στις δημοσιεύσεις του λόμπυ υπέρ της «ποντιακής γενοκτονίας» έχει αρχίσει να εμφανίζεται συχνά-πυκνά ο Πολωνός διεθνολόγος Ράφαελ Λέμκιν. Ο Λέμκιν υπήρξε ο εισηγητής της διεθνούς σύμβασης περί γενοκτονίας, και γι’ αυτό οι «νεοποντιστές» προφανώς σκέφτηκαν ότι διαφημιστικά αποτελεί πολύ γερό χαρτί και ότι, αν καταφέρουν να τον οικειοποιηθούν και να τον συνδέσουν με κάποιον τρόπο προς τη θεωρία τους, θα έχουν πετύχει μία σημαντική επικοινωνιακή επιτυχία. Έτσι, έχει αρχίσει να κυκλοφορεί δεξιά και αριστερά ο ισχυρισμός ότι ο Λέμκιν ήταν περίπου ένα είδος … προδρόμου των νεοποντιστών: ότι συμμεριζόταν τη θεωρία περί «ποντιακής γενοκτονίας», αναφέρθηκε σε αυτήν στα γραπτά του και μάλιστα βασίστηκε σε αυτήν για να διαμορφώσει την ίδια την έννοια της γενοκτονίας!

Οι ισχυρισμοί αυτοί, που διατυπώθηκαν εκτενώς πρόσφατα κατά την αντιπαράθεση με κάποιες τοποθετήσεις του τέως υπουργού παιδείας, δεν έχουν κανένα έρεισμα, και πάντως ποτέ δεν Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Από χθες, ο χώρος της ελληνόφωνης δημοσιότητας κατακλύζεται από λόγους σχετικά με το απαίσιο τροχαίο συμβάν που, απ’ τη μια στιγμή στην άλλη, έθεσε τέρμα στη ζωή τεσσάρων ανθρώπων.

Κατά κάπως απρόσμενο τρόπο, μεγάλο μέρος των ανταλλαγών περιστρέφεται γύρω από το ζήτημα αν το συμβάν αυτό είναι «ταξικά καθορισμένο». Ίσως επειδή ένα τέτοιο γεγονός διαρρηγνύει τόσο συντριπτικά το νόημα, ώστε οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να προσφύγουν σε έννοιες και διαδικασίες που υπόσχονται να τους δώσουν έναν μπούσουλα και ένα σημαίνον ώστε να μπορέσουν να μιλήσουν κάπως γι’ αυτό, να πουν κάτι παρά τίποτα.

Έτσι ή αλλιώς, πάντως, οι λόγοι αυτοί αναπτύσσονται, και έχουν αυτό και όχι το άλλο περιεχόμενο. Φέρνουν δηλαδή στο φως μία συγκεκριμένη λογική και έναν τρόπο αντίληψης ο οποίος είναι εκεί, στα μυαλά των ανθρώπων, ακόμη και όταν δεν επιστρατεύεται για να θεραπεύσει την αφωνία μπροστά σε ένα τραυματικό συμβάν. Και μάλιστα την εκδηλώνουν πιο καθαρά απ’ ό,τι όταν οι ομιλούντες έχουν συνείδηση ότι πραγματεύονται ένα εμφανώς και αναντίρρητα «ταξικό» ζήτημα.

Στο παρόν σημείωμα, λοιπόν, θα ήθελα να «ξύσω» λίγο αυτή την αντίληψη: τι (εν)νοούμε όταν λέμε ότι ένα ζήτημα, όποιο κι αν είναι αυτό, είναι «ταξικό»; Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τον αθλητικογράφο που υπέβαλε στον κόουτς της μίας από τις δύο All Star team την κουφή ερώτηση για το αν βρίσκει οξύμωρη την ύπαρξη ενός μαύρου Έλληνα, δεν τον γνωρίζω. Άνθρωποι που τον γνωρίζουν με διαβεβαίωσαν ότι δεν είχε εκδηλώσει ποτέ μέχρι τώρα κάποια ρατσιστική τάση, και εξάλλου ο ίδιος ζήτησε ήδη συγνώμη, την οποία μάλιστα αποδέχθηκε ο μάνατζερ του Αντετοκούνμπο, κάνοντας λόγο για «κακιά στιγμή»· δεν προτίθεμαι λοιπόν εγώ να αμφισβητήσω την ειλικρίνειά του.

Παραμένει το γεγονός ότι η ερώτηση αυτή υποβλήθηκε, και προκάλεσε σε όλους –τουλάχιστον όλους όσους δεν είναι ρατσιστές- αμηχανία και δυσφορία. Αναμφίβολα «όλοι μας έχουμε κακές στιγμές»· αλλά αυτό δεν μας εμποδίζει να αναρωτηθούμε, όταν προκύψει μία τέτοια στιγμή, από πού μας ήρθε. Πώς λοιπόν ένας άνθρωπος που δεν είναι ρατσιστής καταλήγει να μιλά κατά τρόπο που γίνεται από όλους αντιληπτός ως ρατσιστικός; Πού οφείλεται η απρόσμενη ανάδυση αυτής της επιτέλεσης, η οποία δεν εναρμονίζεται με την μέχρι τώρα ιστορία του ομιλούντος υποκειμένου;

Η μόνη εξήγηση που βλέπω εγώ είναι ότι οφείλεται στις ανορθολογικές θεωρίες περί της ελληνικής γλώσσας που έχουν διαδοθεί και επικρατήσει εδώ και αρκετά χρόνια στην ελληνική κοινωνία (και Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στο πλαίσιο της συζήτησης που διεξάγεται στην Κύπρο με αφορμή το πολλοστό «σχέδιο επίλυσης του Κυπριακού», αλλά και ειδικότερα την καθιέρωση εορτασμού της επετείου μιας συλλογής υπογραφών του 1950 μετά από πρόταση των νεοναζιστών στην ελληνοκυπριακή βουλή (την οποία ψήφισαν τα άλλα κόμματα εκτός του ΑΚΕΛ), υποστηρίχθηκε πρόσφατα σε ηλεκτρονική ανάρτηση ότι Ο εθνομηδενισμός γεννά εθνικισμό. Ανάλογες «ερμηνείες», με διαφορετικές διατυπώσεις και αφορμές, έχουν υποστηριχθεί στο παρελθόν και στην Ελλάδα για την άνοδο της Χρυσής Αυγής και για συναφή φαινόμενα.

Στο παρόν σημείωμα θα αποδείξω γιατί η απόδοση του εθνικισμού στον «εθνομηδενισμό» είναι μια εξήγηση τελείως εσφαλμένη και πρωθύστερη, χωρίς την παραμικρή ερμηνευτική αξία. Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Η κατά υπερήφανη δήλωσή της «στρέιτ και Ελληνίδα» Ουρανία Μιχαλολιάκου, με το γνωστό βίντεο που γύρισε, έκανε μία φιλότιμη απόπειρα να απευθυνθεί σε ένα ευρύτερο ακροατήριο πέρα από τους γνωστούς ηλιθίους με τα φουσκωμένα μπράτσα και μυαλά στους οποίους μέχρι τώρα περιοριζόταν η απήχησή της. Ωστόσο, το μόνο που κατάφερε ήταν να μας δώσει ακόμα ένα παράδειγμα για τις ανυπέρβλητες δυσκολίες και αδιέξοδα που συναντά ο ρατσιστικός/ σεξιστικός λόγος κάθε φορά που επιχειρεί να υποδυθεί την καθολικότητα, ενώ είναι ο ορισμός του ιδιομορφισμού [particularism]. Αυτός ο «διπλός δεσμός» του ρατσιστικού λόγου έχει ως αποτέλεσμα ένα αρνητικό δίπορτο: προσπαθώντας να γίνει κάπως γενικότερα αποδεκτός, αναγκάζεται να αποδεχθεί κάποιες γενικότερες αρχές και κριτήρια, τα οποία όμως διαλύουν και ακυρώνουν την ουσία του.

Στο λογύδριό της, η κα Μιχαλολιάκου απευθύνει παράπονο προς τις Ελληνίδες αντιρατσίστριες που δεν την αγαπάνε όσο αγαπάνε τις μετανάστριες, και τις καταγγέλλει για «υποκρισία» (αυτό είναι Συνέχεια →

του Τζόρτζιο Αγκάμπεν[i]

Οι τσιγγάνοι κάνουν την εμφάνισή τους στη Γαλλία κατά τις πρώτες δεκαετίες του 15ου αιώνα, σε μια περίοδο πολέμων και αταξίας, υπό μορφή συμμοριών[ii] που έλεγαν ότι προέρχονται από την Αίγυπτο και υπό την ηγεσία ατόμων που αυτοπροσδιορίζονταν ως ηγεμόνες in Egypto parvo ή κόμητες in Egypto minori:

Το 1419 μαρτυρούνται οι πρώτες ομάδες τσιγγάνων στο έδαφος της σημερινής Γαλλίας … στις 22 Αυγούστου 141, εμφανίζονται στην κωμόπολη του Σατιγιόν-αν-Ντόμπ, την επομένη η ομάδα φτάνει στο Σαιν Λωράν ντε Μακόν, σε απόσταση έξι λευγών, υπό τις διαταγές κάποιου Αντρέα, δούκα της μικρής Αιγύπτου … Τον Ιούλιο του 1422 μία ακόμα πιο πολυμελής συμμορία κατεβαίνει προς την Ιταλία … τον Αύγουστο του 1427, οι τσιγγάνοι εμφανίζονται για πρώτη φορά στις πύλες του Παρισιού, έχοντας διασχίσει την εμπόλεμη Γαλλία … Η πρωτεύουσα έχει καταληφθεί από τους Άγγλους, και όλο το Ιλ ντε Φρανς κατακλύζεται από ληστές. Κάποιες ομάδες τσιγγάνων, οδηγημένοι από δούκες ή κόμητες in Egypto parvo ή in Egypto minori διασχίζουν τα Πυρηναία και φτάνουν μέχρι τη Βαρκελώνη (François de Vaux de Foletier, Les Tsiganes dans l‘ancienne France).

 Στην ίδια λίγο πολύ περίοδο τοποθετούν οι ιστορικοί τη γέννηση της αργκό, ως μυστικής γλώσσας των coquillards και άλλων συμμοριών κακοποιών που ευημερούν κατά τα ταραγμένα χρόνια που σημαδεύουν το πέρασμα από τη μεσαιωνική κοινωνία στο νεωτερικό κράτος: «Και είναι αληθές ότι οι προαναφερθέντες coquillards χρησιμοποιούν μεταξύ τους μία μυστική γλώσσα [langage exquis], την οποία οι άλλοι δεν μπορούν να καταλάβουν εάν δεν τους την διδάξει κανείς και μέσω αυτής της γλώσσας αναγνωρίζουν όσους ανήκουν στην εν λόγω Coquille» (κατάθεση του Περρενέ στη δίκη των coquillards).

Βάζοντας απλώς δίπλα δίπλα τις πηγές που αφορούν τα δύο αυτά γεγονότα, η Άλις Μπέκερ-Χο κατόρθωσε να πραγματοποιήσει το πρόταγμα του Μπένγιαμιν να γράψει ένα πρωτότυπο έργο που να αποτελείται σχεδόν στο σύνολό του από παραθέματα. Η θέση του βιβλίου είναι εκ πρώτης όψεως Συνέχεια →