του Κοχέι Σάιτο

Ο Γιόζεφ Σουμπέτερ είπε κάποτε: «Ο καπιταλισμός είναι μια διαδικασία, ένας στάσιμος καπιταλισμός θα ήταν μια contradictio in adjecto» [αντίφαση όρων]. Η απο-μεγέθυνση είναι ασυμβίβαστη με τον καπιταλισμό και αποτελεί ουσιαστικά ένα αντικαπιταλιστικό πρόταγμα. Ωστόσο, στο παρελθόν υπήρξε ελάχιστος διανοητικός διάλογος μεταξύ της απο-μεγέθυνσης και του μαρξισμού, κυρίως λόγω της υποτιθέμενης «προμηθεϊκής» τάσης του τελευταίου. Αυτό πρέπει να αλλάξει και, ευτυχώς, έχει ήδη αρχίσει να αλλάζει με την υπεράσπιση μιας «οικοσοσιαλιστικής απο-μεγέθυνσης» (Löwy κ.ά. 2022). Η κατάσταση αυτή αντανακλά τη θεωρητική και πρακτική πρόοδο της πολιτικής οικολογίας τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

Σήμερα, η ύπαρξη της οικολογίας του Μαρξ έχει γίνει αναμφισβήτητη χάρη στις πρόσφατες σθεναρές προσπάθειες μελετητών του μαρξικού έργου να κατανοήσουν κριτικά την ιστορική δυναμική της συσσώρευσης κεφαλαίου και τις αντιφάσεις της από οικολογική σκοπιά, ιδίως όσων οικοσοσιαλιστών χρησιμοποιούν την έννοια του «μεταβολικού ρήγματος». Η έννοια αυτή άνοιξε ένα χώρο κριτικής εμπλοκής με άλλες παραδόσεις του Συνέχεια →

του Τζόρτζιο Αγκάμπεν

Δύο νύχτες πριν με φτάσει η είδηση του θανάτου του Αντόνιο –του Τόνι- Νέγκρι, τον ονειρεύτηκα για πολλή ώρα και η παρουσία του ήταν τόσο ζωντανή που όταν ξύπνησα ένιωσα την ανάγκη να του γράψω. Το μήνυμά μου στο παλιό μέιλ που δεν είχα χρησιμοποιήσει για χρόνια δεν έφτασε. Όταν είπα σε μια φίλη για το όνειρο, εκείνη μου είπε: «ήθελε να σε αποχαιρετήσει πριν φύγει». Παρά την απόκλιση της σκέψης του καθενός μας, η οποία γινόταν όλο και πιο σαφής με τον καιρό, κάτι μας συνέδεε πεισματικά, κάτι που είχε να κάνει πρωτίστως με τη γενναιόδωρη, ανήσυχη, ακριβοδίκαιη ζωτικότητά του, την οποία ένιωσα αμέσως όταν τον συνάντησα για πρώτη Συνέχεια →

του Πάολο Βίρνο

Πριν από δύο χρόνια, νομίζω, τηλεφώνησε ο Τόνι. Θα περνούσε από τη Ρώμη και μου ζήτησε να συναντηθούμε. Μια ώρα μαζί, με την Ζυντίτ[1], σε ένα άδειο σπίτι κοντά στο Κάμπο ντε’ Φιόρι (ένα εγκαταλελειμμένο κρησφύγετο, θα σκεφτόταν κάποιος απατεώνας του παλιού PCI). Δεν μιλήσαμε για τίποτα, ή σχεδόν για τίποτα, μόνο φράσεις που προσφέρουν μια αφορμή για να σωπάσουμε και πάλι, χωρίς δυσφορία.

Σ’ εκείνο το σπίτι στη Ρώμη έλαβε χώρα ένας καθαρός και απλός αποχαιρετισμός, που δεν κρύφτηκε πίσω από τελετουργικά μοιρολόγια. Μετά από χρόνια ομηρικών καυγάδων[2] και ενθουσιωδών επαίνων για κάθε προσπάθεια να βρεθεί η στενή πόρτα από την οποία θα μπορούσε να περάσει ο αγώνας κατά της μισθωτής εργασίας στην εποχή ενός οριστικά ώριμου καπιταλισμού, λίγη εμβρόντητη σιωπή δεν βλάπτει. Αντίθετα, συμφιλιώνει.

Θυμάμαι τον Τόνι, ένοικο του κελιού 7 της πτέρυγας υψίστης ασφαλείας στη φυλακή της Ρεμπίμπια, να κλαίει Συνέχεια →

Η παρακάτω συνέντευξη δόθηκε στη Θεσσαλονίκη τον Ιούνιο του 2003 και δημοσιεύτηκε στην Εποχή της 29/6/2003.

Ο Αντόνιο Νέγκρι ήταν αναμφισβήτητα η «βεντέτα» της αντισυνόδου που διοργάνωσε το Ελληνικό Κοινωνικό Φόρουμ παράλληλα με τη σύνοδο κορυφής των ηγετών της ΕΕ στη Θεσσαλονίκη. Στην πρώτη έξοδό του από την Ιταλία μετά την άρση και των τελευταίων περιοριστικών όρων που του είχαν επιβληθεί, ο ιταλός φιλόσοφος και ακτιβιστής πήρε μέρος σε ένα εργαστήριο του δικτύου TRANSFORM το βράδυ της Παρασκευής 20/6, στο Βελλίδειο, και στην κεντρική εκδήλωση της αντισυνόδου το πρωί του Σαββάτου 21/6 στο Βασιλικό Θέατρο.

Λίγο πριν από αυτή την τελευταία εκδήλωση, η «Εποχή» είχε μαζί του μια σύντομη συνομιλία, την οποία Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Το βιβλίο του Ξενοφώντος Κοντιάδη για το «φαινόμενο Κασσελάκη» δεν το έχω διαβάσει, ούτε προτίθεμαι να το διαβάσω. Διάβασα μόνο ένα απόσπασμά του που προδημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών, και η ανάγνωση αυτή επιβεβαίωσε την αρχική μου κρίση ότι δεν έχει κάτι ιδιαίτερα χρήσιμο ή ενδιαφέρον.

Αντιθέτως, αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι η δημόσια/ πολιτική διαχείριση της εικόνας του βιβλίου. Με άλλα λόγια, (όχι τα δικά μου λόγια: εκείνα του συγγραφέα και της «επιστήμης» την οποία εκείνος επικαλείται), με ενδιαφέρει η κατασκευή της «περσόνας» του Ξενοφώντος Κοντιάδη. Γι’ αυτό, διάβασα με προσοχή ένα αρκετά εκτενές, αναλογικά, απολογιστικό σημείωμα του συγγραφέα, σε ΜΚΔ, για την παρουσίαση του βιβλίου με τη συμμετοχή του ίδιου του Στέφανου Κασσελάκη.

Στο σημείωμα αυτό μας εξηγείται, μεταξύ άλλων, ότι στην «επιστήμη» (δεν προσδιορίζεται ποια ακριβώς επιστήμη Συνέχεια →

της Τζούντιθ Μπάτλερ

Τα ζητήματα που απαιτούν τη μεγαλύτερη δημόσια συζήτηση, εκείνα που είναι πιο επείγον να συζητηθούν, είναι αυτά που είναι δύσκολο να συζητηθούν μέσα στα πλαίσια που έχουμε τώρα στη διάθεσή μας. Θέλουμε να περάσουμε άμεσα στο κρίσιμο θέμα, αλλά προσκρούουμε στα όρια ενός πλαισίου που καθιστά σχεδόν αδύνατο να πούμε ό,τι έχουμε να πούμε. Θέλω να μιλήσω για τη βία, τη σημερινή βία, την ιστορία της βίας και τις πολλές μορφές της. Αλλά αν κάποιος επιθυμεί να καταγράψει τη βία, πράγμα που σημαίνει να κατανοήσει τους μαζικούς βομβαρδισμούς και τις δολοφονίες στο Ισραήλ από τη Χαμάς ως μέρος αυτής της ιστορίας, μπορεί να κατηγορηθεί για «σχετικοποίηση» ή «πλαισίωση». Πρέπει να καταδικάσουμε ή να εγκρίνουμε, και αυτό είναι λογικό· είναι όμως αυτό το μόνο που αναμένεται να κάνουμε από ηθική άποψη; Πράγματι, καταδικάζω ανεπιφύλακτα τη βία στην οποία καταφεύγει η Χαμάς. Αυτό που έγινε ήταν μια τρομακτική και αποκρουστική σφαγή. Αυτή ήταν η πρωταρχική μου αντίδραση, και αυτή παραμένει. Αλλά υπάρχουν και άλλες αντιδράσεις.

Σχεδόν αμέσως, οι άνθρωποι θέλουν να μάθουν «με ποια πλευρά είσαι», και σαφώς η μόνη δυνατή αντίδραση σε Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Για πολλοστή φορά οδηγούμαι να γράψω ένα σημείωμα για να επισημάνω το προφανές, ότι, καμιά φορά, στην Ελλάδα –ίσως και παντού, δεν ξέρω- ο νεκρός δικαιώνεται λίγο περισσότερο απ’ όσο θα του άξιζε.

Είναι φυσικά λυπηρό ότι ένας άνθρωπος πεθαίνει –ιδίως για όσους τον γνώριζαν προσωπικά. Αλλά, όσο κι αν είναι αυτονόητο, είναι καλό να θυμόμαστε ότι όσα έκανε –και ιδίως όσα έγραψε- κάποιος εν ζωή δεν έγιναν ούτε χειρότερα, αλλά ούτε και καλύτερα ως εκ του θανάτου του.

Και όσα άφησε ο Κ.Θ. Καλφόπουλος, για τον οποίο από χθες εκφράζονται από πολλές πλευρές έπαινοι και ευγνωμοσύνες, συχνά είναι άθλια.

Θα αναφέρω ένα μόνο παράδειγμα. Επειδή μάλιστα είναι πολύ σύντομο, έχουμε την πολυτέλεια να το παραθέσουμε

Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τις τελευταίες μέρες, έγινε γνωστό ότι έχουν υποβληθεί σοβαρές καταγγελίες εις βάρος του Πορτογάλου κοινωνιολόγου και ερευνητή Μποαβεντούρα ντε Σόουζα Σάντος για σεξουαλική παρενόχληση, αλλά και για συναφή εκμετάλλευση του κύρους και της υψηλής θέσης του προκειμένου να εκβιάσει διάφορες γυναίκες που απέβλεπαν σε ακαδημαϊκή καριέρα, και ότι το ίδρυμα στο οποίο κατείχε αυτή την υψηλή θέση αποφάσισε να αναστείλει όλες τις ακαδημαϊκές του θέσεις μέχρι την ολοκλήρωση της διερεύνησης του θέματος.

Μεταξύ άλλων, ο Σάντος είχε πραγματοποιήσει την τελευταία ετήσια διάλεξη στη μνήμη του Νίκου Πουλαντζά. Αμέσως μόλις έγιναν γνωστές οι καταγγελίες, το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς με ανακοίνωσή του γνωστοποίησε ότι «αποφάσισε να αφαιρέσει προς το παρόν το υλικό από τη συνεργασία του μαζί του (βίντεο/εκδόσεις) από το site και τους λογαριασμούς του σε σχετικές πλατφόρμες καθώς και να παγώσει την έκδοση της πρόσφατης διάλεξής του».

Βοηθάει άραγε η απόφαση αυτή κάποιον/-αν σε κάτι, και σε τι;

Εάν κάποιος θεωρούσε ότι όσα λέει ο συγκεκριμένος αναλυτής είναι ενδιαφέροντα και χρήσιμα πριν γίνουν οι καταγγελίες, το Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Η πρώτη, αν δεν μου διαφεύγει κάτι, παράθεση από έργο του Μισέλ Φουκώ που έχουμε στα ελληνικά γράμματα δεν οφείλεται σε κάποιον νομικό, φιλόσοφο ή κοινωνιολόγο, αλλά στον ποιητή –ακριβέστερα, εδώ, τον δοκιμιογράφο- Γιώργο Σεφέρη.

Αυτό δεν φαίνεται να έχει προσεχθεί ιδιαίτερα, ή πάντως να έχει σχολιασθεί από κανέναν. Στο παρόν σημείωμα θα με ενδιέφερε να διερευνήσω γιατί.

Η εν λόγω παράθεση βρίσκεται στο δοκίμιο «Οι ώρες της ‘κυρίας Έρσης’», μια βιβλιοκρισία για το ομότιτλο έργο του Νίκου-Γαβριήλ Πεντζίκη η οποία δημοσιεύτηκε, με το ψευδώνυμο Ιγνάτης Τρελός, στον Ταχυδρόμο, λίγες μέρες πριν την κήρυξη της δικτατορίας –σήμερα μπορεί κανείς να το βρει στον τρίτο τόμο των Δοκιμών, με τη χρονολόγηση «Ιανουάριος 1967»-, και αφορά το Οι λέξεις και τα πράγματα, χωρίς να κατονομάζει ούτε το βιβλίο ούτε τον συγγραφέα. Με δεδομένο ότι το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1966, είναι εντυπωσιακή η ταχύτητα της αντίδρασης· η παράθεση θα πρέπει να είναι από τις πρώτες όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά οπουδήποτε στον κόσμο εκτός Γαλλίας.

Αλλά ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι το περιεχόμενό της. Mεταξύ άλλων διότι πρόκειται για μία παράθεση μέσα στην παράθεση

Συνέχεια →