του Άκη Γαβριηλίδη

Αναπόσπαστο τμήμα του εκσυγχρονιστικού-προοδευτικού κεκτημένου στο εσωτερικό της ελληνικής διανόησης, αλλά εν πολλοίς και της ελληνικής κοινωνίας συνολικά, αποτελεί η πεποίθηση ότι κάθε φαινόμενο –ιδίως κάθε αρνητικό/ παθολογικό/ δυσάρεστο φαινόμενο- έχει «κοινωνικά αίτια».

Η πεποίθηση αυτή είναι καταρχήν και κατά βάση υγιής και χρήσιμη. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις στις οποίες το αντανακλαστικό να αναζητάμε τις «ευρύτερες κοινωνικές αιτίες» βραχυκυκλώνει και απολήγει σε έναν αφελή κοινωνιολογισμό, αν όχι σε μία απολογητική ταυτολογία. Αυτό ιδίως συμβαίνει όταν, στη βιασύνη μας να απορρίψουμε την ερμηνεία μέσω «ατομικών αιτίων», καταλήγουμε απλώς να αντικαθιστούμε μία ουσιοκρατία με μία άλλη: αντί να προσφεύγουμε στο κυρίαρχο υποκείμενο ως έσχατη εξήγηση, προσφεύγουμε στην εξήγηση μέσω μιας φανταστικής οντότητας που αποκαλούμε «κοινωνία», «περίγυρο» ή «γενικότερες συνθήκες», και έτσι απλώς αναγορεύουμε αυτήν σε κυρίαρχο υποκείμενο, σε «τελευταία λέξη» ικανή να κλείσει το θέμα χωρίς υπόλοιπα.

Η πρόσφατη παιδοκτονία στη Νέα Σμύρνη είναι μία απ’ αυτές τις περιπτώσεις.

Όπως συμβαίνει με κάθε έγκλημα, (ενίοτε και χωρίς έγκλημα), και σε αυτή την περίπτωση Συνέχεια →

του Φρανς ντε Βάαλ

Η διαφορά ανάμεσα στο μυαλό του ανθρώπου και των ανώτερων ζώων, όσο μεγάλη κι αν είναι, είναι σίγουρα διαφορά βαθμού και όχι είδους

Τσαρλς Ντάργουιν (1871)

Ένα πρωί στις αρχές Νοεμβρίου, καθώς οι μέρες άρχιζαν να ψυχραίνουν, πρόσεξα ότι η Φράνγε, μία χιμπατζίνα, μάζευε όλα τα άχυρα από την κρεβατοκάμαρά της, τα έπαιρνε κάτω από το μπράτσο της και τα κουβαλούσε πάνω στο μεγάλο νησί στον ζωολογικό κήπο Burger, στην ολλανδική πόλη του Άρνεμ. Η συμπεριφορά της αυτή με αιφνιδίασε. Πρώτα απ’ όλα, αυτό η Φράνγε δεν το είχε κάνει ποτέ πριν, ούτε είχαμε δει ποτέ άλλους χιμπατζήδες να κουβαλάνε έξω άχυρα. Δεύτερον, αν ο στόχος της ήταν να μείνει ζεστή κατά την διάρκεια της ημέρας, όπως υποψιαζόμασταν, ήταν αξιοσημείωτο ότι μάζευε τα άχυρα σε μια στιγμή που βρισκόταν σε πολύ άνετη θερμοκρασία μέσα σε ένα θερμαινόμενο κτίριο. Δεν αντιδρούσε στο κρύο· εξοπλιζόταν για μια θερμοκρασία την οποία δεν ένιωθε εκείνη τη στιγμή. Η πιο εύλογη εξήγηση θα ήταν ότι έκανε προβολή με βάση την προηγούμενη μέρα, που ήταν ψυχρή, για τον καιρό που πιθανόν να είχε σήμερα. Εν πάση περιπτώσει, αργότερα έμεινε στα ζεστά μαζί με τον μικρό Φονς, το γιο της, στη φωλιά από άχυρο που είχε χτίσει.

Ποτέ δε σταμάτησα να αναρωτιέμαι σε ποιο νοητικό επίπεδο λειτουργούν τα ζώα, έστω Συνέχεια →

της Λέιλα Αλ-Σάμι

Για άλλη μια φορά, το δυτικό «αντιπολεμικό» κίνημα ξύπνησε για να κινητοποιηθεί γύρω απ’ όσα γίνονται στη Συρία. Είναι η τρίτη φορά από το 2011. Η πρώτη ήταν όταν ο Ομπάμα σκόπευε να πλήξει τη στρατιωτική ικανότητα του συριακού καθεστώτος (αλλά δεν το έκανε) μετά από χημικές επιθέσεις κατά της Γούτα το 2013, πράγμα που θεωρήθηκε «κόκκινη γραμμή». Η δεύτερη φορά ήταν όταν ο Ντόναλντ Tραμπ διέταξε επίθεση, η οποία έπληξε μια κενή στρατιωτική βάση, ως απάντηση στις χημικές επιθέσεις στο Χαν Σειχούν το 2017. Και σήμερα, καθώς οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία αναλαμβάνουν περιορισμένη στρατιωτική δράση (στοχευμένα πλήγματα σε στρατιωτικούς πόρους του καθεστώτος και εγκαταστάσεις χημικών όπλων) μετά από επίθεση χημικών όπλων στη Ντούμα, όπου σκοτώθηκαν τουλάχιστον 34 άτομα, μεταξύ των οποίων πολλά παιδιά που είχαν καταφύγει σε υπόγεια για να γλιτώσουν από βομβαρδισμούς.

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να σημειωθεί από τις τρεις μεγάλες κινητοποιήσεις της δυτικής «αντιπολεμικής» αριστεράς είναι ότι δεν έχουν μεγάλη σχέση με τον τερματισμό του πολέμου. Πάνω από μισό εκατομμύριο Σύροι έχουν σκοτωθεί από το 2011. Η συντριπτική πλειοψηφία από τους θανάτους αμάχων οφείλονται στη χρήση συμβατικών όπλων, και το 94 τοις εκατό απ’ αυτά τα θύματα τα σκότωσε η συρο-ρωσο- Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Είναι κατανοητό ότι οι στιγμές αμέσως μετά το θάνατο ενός ανθρώπου, ιδίως ενός ανθρώπου 34 ετών, για κάποιους μπορεί να είναι στιγμές βερμπαλισμού και υπερβολών. Και οι επιτελέσεις αυτές μπορεί να είναι ένα εργαλείο, μεταξύ πολλών δυνατών, για να δώσει κανείς ένα νόημα στο κενό και στην απώλεια.

Από κει και πέρα όμως, μπορούμε και πρέπει να δούμε ποιο νόημα. Δεν είναι φυσικό, ούτε αυτονόητο, η νοηματοδότηση αυτής της απώλειας να συνιστά εργαλειοποίηση του θανάτου σε ιδεολογική κατεύθυνση που να παράγει συγκεκριμένα αποτελέσματα. Διότι τότε, ισχυρισμοί οι οποίοι υπό κανονικές συνθήκες είναι αμφισβητήσιμοι από πραγματολογική και πολιτική άποψη, επιχειρείται να εμπεδωθούν εκμεταλλευόμενοι τη φόρτιση από την απώλεια για να παρακάμψουν αθέμιτα αυτή την αμφισβήτηση και τον έλεγχο.

Αυτό ακριβώς συμβαίνει με τους βερμπαλισμούς στους οποίους κατέφυγε ο υπουργός άμυνας της Ελλάδας για να ενημερώσει και ταυτόχρονα να συλλυπηθεί για το χθεσινό Συνέχεια →

του Καγιά Γκεντς

Στις αρχές του χρόνου, η Τουρκία άνοιξε το μέχρι τώρα απόρρητο μητρώο του πληθυσμού της, ένα μνημειώδες αρχείο γενεαλογιών που φτάνει μέχρι την οθωμανική περίοδο. Στο σάιτ που παρέχει πρόσβαση σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες στην Τουρκία έχει πλέον προστεθεί μια καρτέλα γενεαλογίας. Οι χρήστες μπορούν να κατεβάσουν έγγραφα σχετικά με τους προγόνους τους, με αρχεία που ξεκινούν από το 1882.

Από την εμφάνιση της νέας υπηρεσίας, οι ρίζες, η μετανάστευση, η καθαρότητα και ο υβριδισμός κυριάρχησαν στη συζήτηση σε ομάδες τού WhatsApp, γραφεία και καφενεία. Σε μόλις δύο μέρες, πάνω από 5 εκατομμύρια Τούρκοι έψαξαν την κληρονομιά τους στο μητρώο. Το ενδιαφέρον ήταν τόσο έντονο που για κάποιες ώρες το σάιτ κατέρρευσε και η κυβέρνηση αναγκάστηκε να απενεργοποιήσει την υπηρεσία για αρκετές ημέρες.

Επί έναν αιώνα, το τουρκικό κράτος επέβαλε στους πολίτες του μια άκαμπτη εθνική ταυτότητα, η οποία απέκλειε την εθνοτική καταγωγή και προέβαλλε την «καθαρή» Συνέχεια →