Όσα είπε και έκανε –ή παρέλειψε να κάνει- η τραγουδίστρια κατά τη συνέντευξη τύπου στον δεύτερο ημιτελικό της διοργάνωσης συγκεφαλαιώνουν και τις τρεις παραπάνω προσεγγίσεις, αλλά και αρκετές άλλες που επίσης έχουμε εκθέσει σε αυτό το μπλογκ –και αλλού- με άλλες αφορμές.
Κατά πρώτον: η αντίδραση –ή η αδράνεια- που επέδειξε κατά τις ερωταποκρίσεις με την Ισραηλινή τραγουδίστρια Συνέχεια →
Η παρακάτω συνέντευξη δόθηκε στη Θεσσαλονίκη τον Ιούνιο του 2003 και δημοσιεύτηκε στην Εποχή της 29/6/2003.
Ο Αντόνιο Νέγκρι ήταν αναμφισβήτητα η «βεντέτα» της αντισυνόδου που διοργάνωσε το Ελληνικό Κοινωνικό Φόρουμ παράλληλα με τη σύνοδο κορυφής των ηγετών της ΕΕ στη Θεσσαλονίκη. Στην πρώτη έξοδό του από την Ιταλία μετά την άρση και των τελευταίων περιοριστικών όρων που του είχαν επιβληθεί, ο ιταλός φιλόσοφος και ακτιβιστής πήρε μέρος σε ένα εργαστήριο του δικτύου TRANSFORM το βράδυ της Παρασκευής 20/6, στο Βελλίδειο, και στην κεντρική εκδήλωση της αντισυνόδου το πρωί του Σαββάτου 21/6 στο Βασιλικό Θέατρο.
Λίγο πριν από αυτή την τελευταία εκδήλωση, η «Εποχή» είχε μαζί του μια σύντομη συνομιλία, την οποία Συνέχεια →
Τα τελευταία χρόνια γνωρίζει άνθιση, ως μορφή κινητοποίησης, η καταγγελία ή/ και η απαίτηση τερματισμού πρακτικών οι οποίες φέρεται ότι «πληγώνουν τα συναισθήματα» των αποδεκτ(ρι)ών τους.
Τέτοιοι αγώνες αναπτύσσονται ως επί το πλείστον στο διαδίκτυο και τα ΜΚΔ. Αυτό οδηγεί στο αποτέλεσμα ότι συχνά είναι δύσκολο να πούμε εάν και πότε –και τι ακριβώς- πέτυχαν αυτοί οι αγώνες. Και αυτό κατά δύο τρόπους: διότι το φαινόμενο αυτό, πρώτον, είναι πρόσφατο, άρα δεν έχουμε ακόμα αρκετό δείγμα ώστε να κρίνουμε· και, δεύτερον, εξελίσσεται αποκλειστικά μέσα στο λόγο, στην επικράτεια των σημείων, τα οποία ως γνωστόν είναι αμφίσημα και μπορούν να αποκτούν διαφορετικό νόημα για διαφορετικούς ανθρώπους –ή και για τους ίδιους ανθρώπους σε διαφορετικές στιγμές της ζωής τους.
Προ καιρού είχαμε αναφερθεί από δω σε ένα τέτοιο παράδειγμα μάλλον ατυχούς σημειολογικής/ διαθετικής (affective) εκστρατείας: την παραγωγή ολόκληρης ταινίας μικρού μήκους για να αναιρεθεί το (υποτιθέμενο) «ξέπλυμα μιας γυναικοκτονίας» από ένα (υποτιθέμενο) «ρεμπέτικο τραγούδι», η οποία όπωςαποδείχθηκε σύντομα βασιζόταν σε παρεξήγηση.
Μια ανάλογη, αλλά μεγαλύτερων διαστάσεων και σοβαρότερη παρεξήγηση προέκυψε πρόσφατα γύρω από μια διαφημιστική καμπάνια της ισπανικής αλυσίδας Θάρα (ή «Ζάρα», όπως έχει επικρατήσει να λέγεται). Στην Συνέχεια →
Συλλογικό κείμενο δεκάδων συλλογικοτήτων από το Βέλγιο
6.500 νεκροί. Ένας μόνο θα ήταν αρκετός για μας ώστε να διακηρύξουμε με την ίδια ένταση: εμείς, μέλη οργανώσεων νεολαίας και πολίτ-ισσ-ες του Βελγίου, θα μποϊκοτάρουμε το Παγκόσμιο Κύπελλο στο Κατάρ. Αρνούμαστε η «διασκέδασή» μας να βασίζεται σε τόσους πολλούς θανάτους. Αρνούμαστε να μας μετατρέψουν σε αδιάφορους και εγωιστές καταναλωτές.
Προφανώς, όπως πολλοί άλλοι, πολύ θα θέλαμε να βρούμε εκεί την ευκαιρία να ξαναβρούμε παλιούς φίλους, να κάνουμε καινούριους και να περάσουμε ξένοιαστα: ξέρουμε πόση χαρά δίνουν τέτοια αθλητικά γεγονότα. Αυτή τη φορά όμως δεν θα γίνει τίποτε απ’ όλα αυτά. Δεν θα θυσιάσουμε χιλιάδες εργάτες στο βωμό της καλοπέρασης ή της αδιαφορίας μας. Δεν εγκρίνουμε κανένα από τα κλιματιζόμενα γήπεδα και κανένα από τα μέτρα εις βάρος της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ+, με το πρόσχημα ότι «εκεί η χώρα μας υπερασπίζεται τα εθνικά μας χρώματα». Σε κάτι τέτοιο δεν αναγνωρίζουμε καμία αθλητική αξία, κανέναν λόγο για εθνική ενότητα, καμία ευκαιρία για γιορτές και πανηγύρια, παρά μόνο αφορμές για απογοήτευση.
Η ήπειρός μας και ο πλανήτης μας θερμαίνονται με τέτοιο ρυθμό που απειλούνται πλέον οι ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων: Συνέχεια →
Η παρακάτω συλλογική επιστολή δημοσιεύτηκε ηλεκτρονικά στις 24 Φεβρουαρίου, με 4.750 υπογραφές. Η συλλογή συνεχίζεται και εκτιμάται ότι μέχρι τώρα ο αριθμός θα έχει αυξηθεί σημαντικά.
Μετάφραση (από τα αγγλικά) Α.Γ.
Εμείς που υπογράφουμε παρακάτω, Ρώσοι επιστήμονες και δημοσιογράφοι για επιστημονικά θέματα, διακηρύσσουμε την έντονη διαμαρτυρία μας για τις εχθροπραξίες που εξαπέλυσαν οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας μας στο έδαφος της Ουκρανίας. Αυτό το μοιραίο βήμα οδηγεί σε τεράστιες ανθρώπινες απώλειες και υπονομεύει τα θεμέλια του εδραιωμένου συστήματος διεθνούς ασφάλειας. Η ευθύνη για την έναρξη ενός νέου πολέμου στην Ευρώπη ανήκει αποκλειστικά στη Ρωσία.
Δεν υπάρχει λογική δικαιολογία για αυτόν τον πόλεμο. Οι προσπάθειες να χρησιμοποιηθεί η κατάσταση στο Ντονμπάς ως πρόσχημα για την έναρξη στρατιωτικής επιχείρησης δεν εμπνέουν καμία Συνέχεια →
Τα τελευταία χρόνια, οι Αμερικανοί έχουν αρχίσει να αναγνωρίζουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, με λιγότερο από το 5 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού και περισσότερο από το 20 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού των φυλακισμένων, έχουν πρόβλημα μαζικής φυλάκισης. Άνθρωποι από όλο το πολιτικό φάσμα συμφωνούν πλέον ότι το ποινικό δίκαιο είχε θεωρηθεί ως λύση για πάρα πολλά κοινωνικά προβλήματα, ότι το κράτος εγκλωβίζει πάρα πολλούς ανθρώπους και ότι το ποινικό σύστημα σε όλη του την έκταση είναι εμποτισμένο με ρατσισμό.
Τίθεται ένα υπαρκτό ερώτημα εάν η διαφαινόμενη στροφή των Αμερικανών κατά της φυλάκισης μπορεί να ταιριάξει με το MeToo, το προοδευτικό κοινωνικό κίνημα που έγινε τόσο δημοφιλές τα τελευταία χρόνια ώστε ο τύπος το ονόμασε «νέο κίνημα πολιτικών δικαιωμάτων» και «πολιτιστική επανάσταση» της χώρας. Το MeToo ήρθε στο προσκήνιο μετά από καταγγελίες ότι ο μεγιστάνας του κινηματογράφου Χάρβεϊ Ουάινστιν κακοποιούσε γυναίκες διασημότητες επί δεκαετίες, και ζητά μηδενική ανοχή στη βία κατά των γυναικών. Αντανακλώντας την ένταση μεταξύ των αντι-σωφρονιστικών αισθημάτων και εκείνων του MeToo, πολλοί αντέδρασαν στο αίτημα των διαδηλωτών του Black Lives Matter να περιοριστεί η χρηματοδότηση της αστυνομίας ρωτώντας: «Ναι, αλλά τότε τι θα γίνει με τους βιασμούς και την οικιακή βία;». Τα βασικά μηνύματα των δύο κινημάτων δεν μπορούν Συνέχεια →
Ήρθε ο καιρός να αναγνωρίσουμε ότι οι καταλήψεις σχολείων είναι ένας σημαντικός, ίσως ο σημαντικότερος, θεσμός που παρήχθη απ’ τα κάτω στην ελληνική κοινωνία από το 90 και μετά. Ένας θεσμός με σημαντική παιδαγωγική αξία, ίση και ίσως μεγαλύτερη από την ίδια τη λειτουργία του σχολείου, συμπληρωματική προς αυτήν. Ενίοτε και ανταγωνιστική προς αυτήν. Αλλά σε αυτόν τον ανταγωνισμό –στην εκπαίδευση σε αυτόν- έγκειται ακριβώς η παιδαγωγική της λειτουργία: οι καταλήψεις είναι μία αγωγή του πολίτη, δηλαδή ένα έμπρακτο μάθημα, και μία άσκηση, στη δημοκρατία· μια εξοικείωση με την ιδέα ότι, στην κοινωνία, οι άνθρωποι δεν συνυπάρχουν πάντα αρμονικά, έχουν ασυνεννοησίες, αποκλίνουσες απόψεις, και ότι, όταν συμβαίνει αυτό, τις συζητάνε και προσπαθούν από κοινού να βρουν τι θα κάνουν. Και αρμόδιοι να κάνουν αυτή τη συζήτηση είναι όσοι δεν έχουν καμία αρμοδιότητα, όσοι δεν έχουν κανέναν τίτλο για να αποφασίζουν. Από κοινού οι άριστοι και οι χείριστοι, όπως και αν ορίσουμε τους μεν και τους δε.
Συνήθως, από την κοινωνία των ενηλίκων εκπέμπεται ένας παραδοσιακός λόγος αφ’ υψηλού απόρριψης των μαθητικών καταλήψεων ως ανώριμων και ανορθολογικών. Έτσι και τώρα, ο καλοπληρωμένος με τα εκατομμύρια του Πέτσα στρατός «δημοσιογράφων» διαδίδει ότι βασικό αίτημα των μαθητών είναι η κατάργηση της μάσκας. Φυσικά, όποιος έχει κάποια επαφή με τη σχολική πραγματικότητα, ή έστω όποιος απλώς παρακολουθήσει με προσοχή τα ίδια τα ρεπορτάζ των τηλεοπτικών καναλιών και διαβάσει τι γράφουν τα πανώ, αντιλαμβάνεται ότι πρόκειται για τερατολογία. Εγώ όμως θα έλεγα κάτι ακόμα: ας υποθέσουμε ότι μεταξύ των μαθητών –όπως συμβαίνει γενικά και στην κοινωνία σαν σύνολο- κυκλοφορούν παρόμοιες απόψεις, ότι «ο κορονοϊός είναι ένας μύθος» κ.λπ. Υπό ίσους όρους, ο ανορθολογισμός που αυτό προσδίδει στον θεσμό των καταλήψεων είναι πολύ μικρότερος από τον αντίστοιχο του επίσημου εκπαιδευτικού προγράμματος, που συνίσταται στο να βομβαρδίζουμε επί δώδεκα χρόνια τους μαθητές και τις μαθήτριες με τη θεωρία ότι ένας καλοκάγαθος ηλικιωμένος κύριος με γενειάδα έφτυσε στο χώμα και έτσι δημιουργήθηκε ο άνθρωπος –ή μάλλον, ορθότερα, όχι ο άνθρωπος, ο άνδρας, από τον οποίο αργότερα απέσπασε λέει ένα πλευρό και δημιούργησε και τη γυναίκα, και άλλες παρόμοιες αφηγήσεις.
Μία μονιμότερη επωδός του αντι-καταληψιακού οπλοστασίου είναι ότι οι μαθητές «δεν έχουν αιτήματα» και ότι «θέλουν μόνο να χάσουν μάθημα». Μία επανάληψη δηλαδή της γνωστής φαλλογοκεντρικής αντίθεσης που είχε διατυπωθείμε σφοδρότητα πριν από μερικά χρόνια κατά των «πλατειών» και των «Αγανακτισμένων», προσαρμοσμένης εδώ σε ένα λεξιλόγιο «πάλης των γενεών»: ορθολογικότητα είναι ό,τι «μεγιστοποιεί το όφελος», ό,τι ιεραρχεί σωστά τους σκοπούς και βρίσκει τα προσφορότερα μέσα για την επίτευξή τους, ό,τι προετοιμάζει τις νέες για την ένταξή τους στην κοινωνία και ιδίως στην αγορά εργασίας.
Όσοι παρακολουθούν όσα κατά καιρούς έχω γράψει σε αυτό εδώ το ιστολόγιο θα είναι εξοικειωμένοι με την ιδέα ότι, στις σημαντικότερες στιγμές του πολιτικού, η διάκριση μέσων και σκοπών χάνει τη σημασία της, και ότι κινητοποιήσεις όπως οι καταλήψεις έχουν σημασία όχι τόσο καθόσον προβάλουν «σωστά», «εύλογα», «εποικοδομητικά» αιτήματα, αλλά καθόσον οι ίδιες αποτελούν ήδη υλοποίηση ενός αιτήματος -μη αιτήματος. Ενός αιτήματος, ακριβώς, εξόδου από την κανονικότητα της θεσμοποιημένης πλήξης και εντατικοποίησης. Η απώλεια του «μαθήματος» νοούμενου ως ώρας διδασκαλίας του προγράμματος του υπουργείου είναι ασήμαντη μπροστά στο πολλαπλάσιο κέρδος της διαπαιδαγώγησης στη δημοκρατία. Μερικές φορές η διακοπή, η απόσταση, το χάσμα που δημιουργείται από την ανατροπή του προγράμματος μπορεί να μας κάνει να σκεφτούμε όσο η κάλυψη της ύλης δέκα σχολικών μαθημάτων. Όσο για το «φάσμα της ανεργίας», αυτό δεν φοβίζει τους νέους –και τους λιγότερο νέους- περισσότερο απ’ ό,τι το φάσμα της εργασίας.
Γι’ αυτό, είναι βέβαια καλό να διαψεύδουμε τις διαδόσεις δείχνοντας στους διαδοσίες τα πλάνα με τους μαθητές και τις μαθήτριες, οι οποίοι –φορώντας μάσκα- ζητάνε να αυξηθούν οι αίθουσες, να πληρωθούν οι θέσεις με το διορισμό περισσότερων καθηγητών κ.λπ. Εξίσου καλό όμως είναι να έχουμε στο μυαλό μας ότι οι καταλήψεις είναι σημαντικές καθόσον κατατείνουν όχι μόνο στην πλήρωση, αλλά και στην εκκένωση (dégagisme)· όχι στο περισσότερο, αλλά στο λιγότερο· όχι στην εύρυθμη λειτουργία της εκπαίδευσης, αλλά στην προβληματοποίηση της λειτουργίας της. Η δε αγράμματη υπουργός παιδείας, αντί να απειλεί όσους κάνουν καταλήψεις ότι θα τους αποκλείσει από την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, θα έπρεπε να τους παρακαλάει να την συμπεριλάβουν εκείνοι στην εκ του σύνεγγυς εκπαίδευση που συνιστά η κινητοποίησή τους, ή απλώς να επισκεπτόταν η ίδια κάποια κατάληψη και να συζητούσε μαζί τους.
Πριν από αρκετά χρόνια, ίσως πάνω από δέκα, είχα παρακολουθήσει στη Θεσσαλονίκη μία παρουσίαση κάποιων μελών της ισραηλινής ομάδας «Αναρχικοί ενάντια στο τείχος» για τη δράση τους. Ακολούθησε συζήτηση και τοποθετήσεις, σύντομες ή λιγότερο σύντομες. Μετά το τέλος τους, και αφού επικράτησαν κάποια δευτερόλεπτα σιωπής, ένας ηλικιωμένος άνδρας από το βάθος της αίθουσας ρώτησε διστακτικά εάν «οι νέοι είχαν πει ό,τι είχαν να πουν» και, αφού τον διαβεβαίωσαν ότι ναι, πήρε και αυτός το λόγο και άρχισε, με όλο και μεγαλύτερη πεποίθηση, με φωνή που δυνάμωνε, την τοποθέτησή του, στην οποία συγχάρηκε τους αναρχικούς για τη δράση τους αλλά προσέθεσε ότι αυτά «δεν αρκεί να τα λέμε εδώ μεταξύ μας, πρέπει να πάμε να μιλήσουμε στην εβραϊκή κοινότητα, γιατί αυτοί ζούνε μόνο με τα ψέματα του Shαρόν» (προφέροντας το σ όπως –φαντάζομαι- οι Εβραίοι, και πάντως όχι οι Έλληνες της Ελλάδας). Mετά απευθύνθηκε και στους ομιλητές μιλώντας με άνεση εβραϊκά –δεν κατάλαβα τι τους είπε, αλλά εκείνοι φαίνονταν να καταλαβαίνουν.
Έχοντας τότε πρόσφατα διαβάσει το αριστουργηματικό Έλληνας, Εβραίος και αριστερός του Μωυσή Μιχαήλ Μπουρλά, από τα πρώτα λεπτά ήμουν σίγουρος ότι ο κύριος που μιλούσε δεν μπορούσε να ήταν άλλος από το συγγραφέα –και πρωταγωνιστή, φυσικά- αυτής της απίστευτης βιογραφίας. Πράγματι, μετά το τέλος της εκδήλωσης τον πλησίασα και τον ρώτησα πώς λέγεται, και μου το επιβεβαίωσε. Του είπα πόσο συγκινήθηκα που τον γνώρισα και από κοντά και πόσο σημαντικό βρίσκω το βιβλίο του, και χαμογέλασε ντροπαλά αλλά με ικανοποίηση.
Η ευκαιρία να μιλήσω με τον Μωυσή Μιχαήλ Μπουρλά και να του σφίξω το χέρι, είναι μόνο ένα από τα πολλά πράγματα για τα οποία χρωστάω ευγνωμοσύνη στην κατάληψη Συνέχεια →
Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί χαιρετισμό που απηύθυνε ο Γάλλος στοχαστής σε συγκέντρωση των απεργών σιδηροδρομικών στο σταθμό Βωζιράρ στις 16 Ιανουαρίου, όπως δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα τής Monde. Μετάφραση: Α.Γ.
Εάν βρίσκομαι εδώ σήμερα, είναι φυσικά πρώτα απ’ όλα για να επιβεβαιώσω την πλήρη υποστήριξή μου σε έναν παραδειγματικό αγώνα, αλλά και για να πω με δυο λόγια γιατί μου φαίνεται παραδειγματικός.
Έχω περάσει αρκετά χρόνια από τη ζωή μου μελετώντας την ιστορία του εργατικού κινήματος, και αυτό μου έδειξε ένα ουσιαστικό πράγμα: όσα ονομάζουμε «κοινωνικές κατακτήσεις» είναι κάτι πολύ περισσότερο από κάποια οφέλη που αποκόμισαν ιδιαίτερες Συνέχεια →
Στην ιστορικοπολιτική μας φαντασία, η λέξη «έξοδος» είναι ανεξίτηλα κωδικοποιημένη από τις αφηγήσεις της αθεράπευτης νεκροφιλίας του ριζοσπαστικού πατριωτισμού (πρβλ. «έξοδος του Μεσολογγίου» κ.λπ.) με το νόημα μίας ηρωικής θυσίας, μιας κίνησης απελπισίας που ακολουθεί έναν (αυτο)εγκλεισμό ή μία πολιορκία και που αναπόφευκτα οδηγεί σε μαρτυρικό θάνατο.
Η ίδια αυτή ελληνική λέξη, όμως, στο σύγχρονο διεθνές λεξιλόγιο της πολιτικής σκέψης και πρακτικής, και ειδικά στην ιταλική της εκδοχή[1], δηλώνει κάτι τελείως διαφορετικό, έως αντίθετο: δηλώνει την απενεργοποίηση της λογικής των στρατοπέδων, (δεν γράφω των δύο στρατοπέδων διότι αυτό είναι πλεονασμός: η στρατοπεδική λογική είναι πάντα δυική), την ακολούθηση μιας γραμμής φυγής, την πρακτική εκείνου που αναχωρεί –ή που δεν προσέρχεται.
Αυτή η έξοδος είναι που έριξε τη δικτατορία των συνταγματαρχών στην Ελλάδα το 1974.
Με αυτή την έννοια, τη χούντα, ναι, την έριξε το Πολυτεχνείο. Όπου βέβαια ως Συνέχεια →
Nomadic universality 