του Άκη Γαβριηλίδη

Στο πλαίσιο των ολυμπιακών της μεταδόσεων, η ΕΡΤ μετέδωσε αρκετούς αγώνες της εθνικής ομάδας του Βελγίου στο γυναικείο μπάσκετ. Στην ομάδα αυτή αγωνίζονται μεταξύ άλλων οι αθλήτριες Ραμέτ (Ramette), Ντελάαρε (Delaere) και βαν Λόο (van Loo). O δημοσιογράφος που περιέγραφε τον αγώνα τις αποκαλούσε παγίως «Ραμέ», «Ντιλαέρ» (!) και «βαν Λου» αντίστοιχα.

Ο άνθρωπος αυτός προφανώς γνωρίζει μόνο αγγλικά, και φαντάζεται ότι τα δύο ο προφέρονται ου και σε όλες τις άλλες ξένες γλώσσες[1]. Ωστόσο, το παλαιογερμανικό ουσιαστικό loo, σήμερα σύνηθες δεύτερο συνθετικό πολλών ολλανδικών τοπωνυμίων, έχει πολιτογραφηθεί εδώ και κάτι αιώνες στα ελληνικά (και σε όλες τις γλώσσες) μέσω του ονόματος ενός μικρού χωριού της Βαλλονίας με φλαμανδικό όμως όνομα, του Waterloo, όπου τα δύο ο μεταγράφηκαν ως «μακρό ο» –άρα ωμέγα. Ορθώς, αν και από καραμπόλα (η εισαγωγή έγινε μέσω των γαλλικών). Φαίνεται όμως ότι είναι υπερβολική απαίτηση να αναμένουμε από τους έλληνες αθλητικογράφους να κάνουν έναν τέτοιο στοιχειώδη συλλογισμό, ή άλλους ανάλογους. Με αποτέλεσμα κάθε μετάδοση μεγάλου αθλητικού γεγονότος από ελληνικά κανάλια να Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Το παρακάτω κείμενο γράφτηκε ως απάντηση σε άρθρο του Γεωργίου Μπαμπινιώτη στο περιοδικό «Το Δέντρο». Το απέστειλα στο περιοδικό, αλλά δεν είχα καμία απάντηση στα επανειλημμένα μου τηλεφωνικά και ηλεκτρονικά μηνύματα, οπότε τεκμαίρω ότι σιωπηρώς απερρίφθη. Το δημοσιεύω λοιπόν εδώ.

Για την ιστορία: ο τίτλος με τον οποίο το είχα υποβάλει ήταν «Γιατί είναι καλό να είσαι οικουμενικός;».

Ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης αρχίζει το άρθρο του με τίτλο «Ο οικουμενικός χαρακτήρας της ελληνικής γλώσσας» (τ. 240-241) ως εξής:

Στην Ελλάδα δεν έχουμε εκτιμήσει, νομίζω, στην πραγματική του διάσταση το γεγονός της οικουμενικής παρουσίας, του κύρους και της αίγλης που χαίρει η ελληνική γλώσσα ευρύτερα στον κόσμο.

Όταν κάποιος ισχυρίζεται ότι κάτι δεν έχει εκτιμηθεί «στην πραγματική του διάσταση» κάνει μία σύγκριση Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Από την ελληνόφωνη γραμματεία, μυθοπλαστική και τεκμηριωτική, του 19^ου και του 20ού αιώνα, αλλά και από την προσωπική εμπειρία πολλών από μας, γνωρίζουμε πολλά παραδείγματα όπου απλοί άνθρωποι του λαού δεν κατανόησαν και παρερμήνευσαν λέξεις και φράσεις από την Αγία Γραφή που άκουγαν κατά τη θεία λειτουργία. Το να προσθέταμε ακόμα ένα δεν θα είχε από μόνο του πολύ νόημα. Το συγκεκριμένο όμως αποκτά για τους εξής λόγους: είναι αποτυπωμένο γραπτά και επανειλημμένα, αφενός, και αφετέρου προέρχεται όχι από λαϊκούς, αλλά από κληρικούς, ή πάντως από ανθρώπους που, με τον αυτοπροσδιορισμό τους, εμφανίζονται οι ίδιοι ως η εκκλησία. Τρίτον, όμως, και κυριότερον, λόγω του περιεχομένου του, που συνιστά ένα αριστουργηματικό lapsus.

H φράση την οποία παραθέτει η «επιγραμμική εκκλησία» από τους Χαιρετισμούς χαιρετίζει την παρθένο Μαρία Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Οι κάπως παλιότεροι θα θυμούνται ότι, πριν πολλά χρόνια, όταν άρχιζε να παίρνει την εθνικιστική του στροφή, ο Διονύσης Σαββόπουλος είχε εκθέσει δημοσίως –αν δεν κάνω λάθος σε μια εκδήλωση του ΚΚΕ Εσωτερικού για τη γλώσσα- μία απίθανη θεωρία, δήθεν στηριγμένη σε ηχοδιαγράμματα και σε ποσοτικοποιημένα στοιχεία, κατά την οποία στην ομιλία των σημερινών (τότε) χρηστών της ελληνικής γλώσσας «ακούγονται» οι δασείες και οι περισπωμένες, διότι λέει με κάποιο εργαστήριο μετρήσανε διάφορα καταγεγραμμένα δείγματα ομιλητών και διαπίστωσαν ότι στα μακρά φωνήεντα είναι μεγαλύτερος ο χρόνος και η ένταση με την οποία προφέρονταν.

Φυσικά, ήδη τότε, κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, οι στοιχειωδώς σοβαροί συνεισηγητές (π.χ. ο Δημήτρης Μαρωνίτης) του βάλανε πάγο. Εξ όσων έχω υπόψη μου δεν τα επανέλαβε έκτοτε, αλλά ούτε και τα ανακάλεσε Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στην νιοστή αστυνομική παρέμβασή του για τη γλώσσα, και ιδίως τη «γλώσσα των νέων», (την οποία ευλόγως έσπευσε να αναπαράγει επαινετικά γνωστός ημιμαθής ακροδεξιός πολιτικός), ο εθνικός μας (τους) ηθικολόγος-παιδονόμος επανέλαβε τις γνωστές αντιεπιστημονικές του συστάσεις για το τι πρέπει να κάνουμε σχετικά με τη γλώσσα, προσθέτοντας αυτή τη φορά ένα νέο (καθόσον γνωρίζω) στοιχείο: την κινδυνολογία/απειλή ότι όποιος δεν μπαίνει στον ζουρλομανδύα του –και δη όποιος είναι αποκομμένος από τα αρχαία και την καθαρεύουσα- «είναι γλωσσικά ανάπηρος».

H υπόθεση αυτή είναι προπετής και προσβλητική, αφενός, και αφετέρου αφελής και αβάσιμη. Το ένα και εξαιτίας του άλλου.

Είναι βέβαια απόρροια της γνωστής αριστοκρατικής γλωσσικής θεολογίας του συγκεκριμένου. Με βάση αυτή την Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Για το πώς σκέφτεται και τι γνωρίζει ο Στέφανος Κασελάκης γνωρίζω ό,τι και όλοι οι υπόλοιποι, δηλαδή ελάχιστα. Νομίζω όμως ότι μπορώ να κάνω μια υπόθεση για το τι μπορεί να οδηγήσει ένα άτομο που είναι μέχρι ένα βαθμό, αλλά όχι πλήρως εξοικειωμένο με την ελληνική γλώσσα, την ελληνική κοινωνία, τις συμβάσεις τους και τα κολλήματά τους.

Αυτή η πιθανή εξήγηση λοιπόν είναι κατά τη γνώμη μου η εξής. Είναι πιθανό κάποιος να έχει εκτεθεί ως ένα βαθμό στην πληροφορία ότι οι Έλληνες (εθνικιστές) κατά τις τελευταίες δεκαετίες είχαν/έχουν δύο «εθνικές ευαισθησίες», δύο «εθνικά θέματα» τα οποία ως ένα βαθμό επέλυαν –ελλείψει άλλου τρόπου- μέσα στη γλώσσα, ή μάλλον μέσα από τη γλωσσική αστυνόμευση/ λογοκρισία. Το ένα ήταν το «κυπριακό» και το άλλο το «μακεδονικό». Στο πρώτο απαγορευόταν/-εύεται να πούμε «η βόρεια Κύπρος» ή οποιονδήποτε άλλο όρο με ανάλογη σημασία· οι όροι αυτοί υποχρεωτικά αντικαθίστανται από το «το ψευδοκράτος». Στο δεύτερο, απαγορευόταν/-εύεται να πούμε «η Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Το παρακάτω δημοσίευμα είναι από την ελληνοκυπριακή εφημερίδα Φιλελεύθερος και, όπως γίνεται αντιληπτό, αναφέρεται σε όσα έγιναν πριν και μετά το πρόσφατο ρατσιστικό πογκρόμ στη νότια Κύπρο.

Όπως επίσης μπορεί να αντιληφθεί η αναγνώστρια με μια πιο αποστασιοποιημένη ματιά, το δημοσίευμα συνιστά μία μεγαλοπρεπή –και εξαιρετικά διασκεδαστική- επιτελεστική αντίφαση.

Το πραγματικά αριστουργηματικό λοιπόν σε αυτό είναι το εξής. Τα ξενοφοβικά ΜΜΕ στην Κύπρο, τα οποία, όπως Συνέχεια →

των Εμβρόντητων Γλωσσολόγων

Εμείς που υπογράφουμε αυτό το κείμενο, γλωσσολόγοι από τη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ελβετία και τον Καναδά, είμαστε πραγματικά εμβρόντητοι που στα σχολικά προγράμματα σπουδών και τον χώρο των ΜΜΕ κυκλοφορούν τόσο πολλές εσφαλμένες ιδέες γύρω από τη γαλλική γλώσσα, ενώ συναντάμε ελάχιστες αναφορές στα πιο στοιχειώδη κεκτημένα της επιστήμης μας. Οι αξιολογικές τοποθετήσεις, που επισημαίνουν το υποτιθέμενο «ορθό», κατακλύζουν τον σύγχρονο έντυπο και ηλεκτρονικό χώρο, προκαλώντας τη συρρίκνωση κάθε στοχασμού γύρω απ’ τη γλώσσα σε μια απλοϊκή αναζήτηση τύπων χωρίς σφάλμα. Αυτό όμως που διαφοροποιεί ένα σφάλμα από μια εξέλιξη, είναι η θέση που θα καταλάβει μακροπρόθεσμα στην πλειονοτική χρήση, τη δική σας, τη δική μας, που επικυρώνει την αλλαγή. Και η χρήση είναι κάτι που μελετάται με προσοχή.

Η συσσώρευση καταστροφολογιών γύρω από την τρέχουσα κατάσταση της γλώσσας μας έχει καταλήξει να μας Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Εδώ και αρκετά χρόνια, η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου έχει αποδυθεί σε έναν μαραθώνιο διαλέξεων, διά ζώσης, τηλεοπτικών, διαδικτυακών και με κάθε άλλο δυνατό τρόπο, γύρω από την ιστορία και από διάφορα άλλα θέματα, οι οποίες, χωρίς να είναι απολύτως σαφές γιατί, γνωρίζουν τεράστια διάδοση και προβολή. Φαντάζομαι διότι με αυτό τον τρόπο υποτίθεται ότι εκλαϊκεύει ένα σώμα γνώσεων και τις μεταδίδει σε ανθρώπους οι οποίοι τις στερούνται. Αυτό βέβαια επί της αρχής είναι θαυμάσιο. Ποιος θα είχε αντίρρηση; Αρκεί αυτά που μεταδίδονται να είναι πράγματι γνώσεις, και όχι απλώς επιστημονικοφανείς αρλούμπες.

Το ότι το δεύτερο είναι αυτό που συμβαίνει, θα το αποδείξω κατωτέρω με ένα μόνο παράδειγμα. Κάποιες από αυτές τις ομιλίες της είναι διαθέσιμες ως podcast στον ιστότοπο της Athens Voice, υπό τη μορφή «συζήτησης» με έναν Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Όχι, ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης δεν προέβαλε ποτέ (ρητά) τον ισχυρισμό ότι η μειονότητα της Θράκης είναι τουρκική.

Πλην όμως: ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης προέβαλε και προβάλλει πλειστάκις, εδώ και χρόνια, με αμείωτη συχνότητα και επιμονή και με τα ίδια περίπου λόγια κάθε φορά, έναν ισχυρισμό του οποίου ο προηγούμενος είναι αναγκαία συνέπεια. Τον παραθέτω σε μία πρόσφατη σύνοψη την οποία επιμελήθηκε μία θαυμάστρια και επίδοξη μιμήτριά του.

Η κατάκτηση της μητρικής γλώσσας είναι έργο ζωής, κατά τον κ. Μπαμπινιώτη. Και η ομιλία κατάκτηση και επίτευγμα του καθενός από εμάς. Η γλώσσα πέρα από εργαλείο είναι και σκέψη, ταυτότητα και σύστημα αξιών, κατά τον Saussure. Δεν υπάρχει στην γλώσσα «γλωσσική μοναξιά», γιατί όλα στον λόγο, ως σύστημα, συνέχονται. Ο ελληνισμός χωρίς τη γλώσσα δεν θα είχε συνέχεια (Αμαλίας Κουμπούρα, υπ. δρ Λαογραφίας, «Σε τιμώ, γλώσσα» – Ludwig Wittgenstein: Τα όρια της γλώσσας μου, τα όρια του κόσμου μου).

Αφήνοντας κατά μέρος τους παραπλανητικούς ισχυρισμούς ότι αυτά τα είπαν ο Βιτγκενστάιν και ο ντε Σωσσύρ, θα κρατήσω μόνο εδώ το αναντίρρητο γεγονός ότι αυτά τα λέει ο Μπαμπινιώτης.

Ας εφαρμόσουμε λοιπόν την ανάλυση αυτή στη μειονότητα της δυτικής Θράκης, με έναν απλό συλλογισμό υπαγωγής κατά την τυπική λογική.

Η μητρική γλώσσα των περισσότερων μελών της μειονότητας είναι φυσικά η τουρκική, και όχι η (ανύπαρκτη) «μουσουλμανική».

Για αυτούς τους ανθρώπους λοιπόν, κατά τα ανωτέρω, η τουρκική γλώσσα είναι σκέψη, σύστημα αξιών και, κυρίως, ταυτότητα.

Άρα, η ταυτότητα των περισσότερων μελών της μειονότητας είναι τουρκική.

Όπερ έδει δείξαι.

Αν σε κάποιον δεν αρέσει το αναπόδραστο αυτό συμπέρασμα, τότε ίσως θα πρέπει να αναρωτηθεί μήπως χρειάζονται τροποποίηση οι προκείμενες και ειλικρινής αυτοκριτική. Προσοχή όμως: η τροποποίηση αυτή δεν μπορεί να έγκειται στην οχύρωση πίσω από κάποιον ελληνικό εξαιρετισμό (του τύπου «η γλώσσα είναι τα όρια του κόσμου μόνο για τους ελληνόφωνους, ενώ για τους άλλους όχι», ή «αυτός που χωρίς τη γλώσσα δεν θα είχε συνέχεια είναι μόνο ο ελληνισμός αλλά όχι ο τουρκισμός»). Διότι τότε θα πρόκειται απλώς για άλλη μια κωλοτούμπα μηδαμινής πειστικότητας. Η γλωσσολογία ως επιστήμη, και ακόμη περισσότερο η φιλοσοφία, είναι καθολικές, όχι επιλεκτικές.