συνέντευξη της Ζενεβιέβ Σελλιέ

Όπως είναι γνωστό, ο παλαίμαχος Γάλλος ηθοποιός εδώ και αρκετό καιρό έχει καταγγελθεί από αρκετές γυναίκες της βιομηχανίας του θεάματος για σεξουαλικές παρενοχλήσεις. Προ ημερών, δημοσιεύτηκε στην «Φιγκαρό» ένα κείμενο υποστήριξης προς το πρόσωπό του, με τίτλο «Μην διαγράφετε τον Zεράρ Ντεπαρντιέ», το οποίο υπογράφουν 50 «προσωπικότητες από το χώρο του πολιτισμού», μεταξύ των οποίων οι ηθοποιοί Ναταλί Μπαι, Σαρλότ Ράμπλινγκ, Πιερ Ρισάρ, Μπενουά Πουλβόρντ, οι σκηνοθέτες Μπερτράν Μπλιέ, Φρανσίς Βεμπέρ, Ναντίν Τρεντινιάν, οι τραγουδιστές Ζακ Ντυτρόν και Κάρλα Μπρούνι κ.ά. Η γαλλική έκδοση της Huffington Post ζήτησε τη γνώμη της Geneviève Sellier, ομότιμης καθηγήτριας πανεπιστημιακών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μπορντώ και ιστορικού των έμφυλων ζητημάτων στο σινεμά, σχετικά με αυτή την υποστήριξη.

Πώς σας φάνηκε το κείμενο στήριξης του Ντεπαρντιέ στη Le Figaro;

Είναι κoυραστικό, και θα μπορούσαμε να πούμε ότι συνιστά μάχη οπισθοφυλακών. Το βρίσκω ακόμη πιο σκανδαλώδες επειδή προφανώς πυροδοτήθηκε από τις δηλώσεις του αρχηγού του κράτους. Ο Μακρόν σκέφτηκε να κάνει αυτή την πρόκληση ως αντιπερισπασμό σε σχέση με τον μεταναστευτικό του νόμο. Έδωσε το πράσινο φως για να ξεκινήσει η επίθεση εναντίον όσων τολμούν να επικρίνουν τη σκανδαλώδη συμπεριφορά του Ντεπαρντιέ.

Την ώρα που υπάρχουν εις βάρος του σοβαρές καταγγελίες για βιασμό και σεξουαλική παρενόχληση, το κείμενο στήριξης εστιάζει αποκλειστικά στην «ιδιοφυΐα» του ηθοποιού. Γιατί αυτό;

Διότι, στη Γαλλία, η ιδιοφυΐα είναι υπεράνω του νόμου. Αυτό ισχύει για τους σκηνοθέτες, για όλους τους καλλιτέχνες, αρκεί να έχουν μια ορισμένη αύρα. Έχουν το δικαίωμα να κάνουν ό,τι θέλουν, με το πρόσχημα ότι έτσι εκφράζουν την ιδιοφυή τους υποκειμενικότητα.

Στη Γαλλία, το καλλιτεχνικό ταλέντο σού δίνει μια δύναμη που δεν υπάρχει αλλού. Έχεις την εντύπωση ότι η λατρεία της τέχνης έχει αντικαταστήσει τη θρησκεία, με αυτή την επιθυμία να επιλέξουμε κάποια άτομα και να τα βάζουμε πάνω από τους άλλους. Από τη στιγμή που ένας καλλιτέχνης αναγνωρίζεται, αυτή η ιδιότητα του δίνει μια διακριτική εξουσία πάνω σε όσους –και ιδίως σε όσες- ζουν την ίδια εποχή με αυτόν. Αυτή η ανομολόγητη εξουσία είναι ακόμη πιο ισχυρή, και ακόμη πιο παθογόνος, στον κόσμο του κινηματογράφου.

Πώς αυτό;

Στην κινηματογραφική βιομηχανία, υπάρχει ένα αναμφισβήτητο «δικαίωμα πρώτης νύχτας»[1], το οποίο ασκείται από άνδρες με εξουσία πάνω σε νεαρές γυναίκες, οι οποίες αναγκάζονται να γδύνονται μέχρι να αποκτήσουν αρκετή δύναμη για να ξαναντυθούν και να απαιτήσουν σεβασμό.

Αυτό που μου έκανε εντύπωση σχετικά με τις αντιδράσεις των γυναικών γύρω από τον Ντεπαρντιέ ήταν ότι φρόντιζε να μην παρενοχλεί ή να επιτίθεται σε όλες όσες συναντούσε: απέφευγε τις ήδη γνωστές. Εκείνες που ισχυρίζονται ότι δέχτηκαν επίθεση είναι οι χαμηλόβαθμες, όσες εργάζονταν ως τεχνικοί, μακιγιέζ, ενδυματολόγοι, οι νεαρές ηθοποιοί … όσες δεν έχουν κοινωνική ισχύ.

Στο εξωτερικό, όπου το κίνημα MeToo είχε μεγαλύτερο αντίκτυπο από ό,τι στη Γαλλία, ο Ντεπαρντιέ δεν τρέφει πλέον αυταπάτες.

Στο France Inter, ο ακαδημαϊκός Jean–Marie Rouart, ένας από τους υπογράφοντες το ψήφισμα, δήλωσε ότι «η κοινή γνώμη (…) είναι στα πρόθυρα να καταργήσει μια θεμελιώδη ελευθερία, κάτι στο οποίο, πάνω απ’ όλα, οφείλεται η ευτυχία της Γαλλίας (…) αυτή την ανεκτικότητα που είχαμε απέναντι στις ζωές των μεγάλων καλλιτεχνών». Η ανεκτικότητα αυτή λοιπόν δεν ήταν ασυνείδητη, και μάλιστα κατά τη γνώμη του αντιπροσώπευε «την ευτυχία της Γαλλίας»…

Το σύστημα για το οποίο μιλούσα, η ασυδοσία που δινόταν στους καλλιτέχνες να είναι υπεράνω του νόμου, θεωρήθηκε κυριολεκτικά ως κάτι που θα αποτελούσε την ταυτότητα της Γαλλίας. Είναι απίστευτο. Κάποιοι φαντάζονται ότι η τέχνη είναι μια άδεια για να σκοτώνεις, μια άδεια για να βιάζεις.

Είναι χαρακτηριστικό της Γαλλίας ότι οι καλλιτέχνες διεκδικούν το δικαίωμα να λένε και να κάνουν ό,τι θέλουν με το πρόσχημα της ιδιοφυΐας. Αλλά ποιος λέει ότι είναι ιδιοφυείς; Οι συνάδελφοί τους. Υπάρχει ένα είδος συμπαιγνίας που οργανώνεται εντός της κυρίαρχης τάξης που επιτρέπει σε αυτούς που έχουν αναγνωριστεί από αυτή την τάξη ως ιδιοφυΐες να κάνουν και να λένε ό,τι θέλουν. Για μια δημοκρατία, αυτό είναι μάλλον προβληματικό.

Και είναι προβληματικό, πάνω απ’ όλα, επειδή προορίζεται για τους άνδρες. Είναι ένας πλάγιος τρόπος διαιώνισης της ανδρικής κυριαρχίας υπό το πρόσχημα της καλλιτεχνικής ιδιοφυΐας.

Στα επιχειρήματα του Μακρόν, όπως και στο κείμενο στήριξης, υπάρχει η ιδέα ότι ο Ντεπαρντιέ συμβάλλει στην «ακτινοβολία» της Γαλλίας στο εξωτερικό. Αυτό ισχύει ακόμη;

Νομίζω ότι έχει υπάρξει μία καμπή που αυτοί δεν την είδαν. Αυτό τελείωσε. Ο Ντεπαρντιέ είναι αναμφίβολα ο μεγαλύτερος Γάλλος ηθοποιός του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα, αλλά η εποχή του παρήλθε. Σίγουρα, κάποτε είχε μια ακτινοβολία, αλλά τότε, στις μέρες του Συρανό, έχασε το Όσκαρ επειδή, σε συνεντεύξεις, μιλούσε ανερυθρίαστα για τη συμμετοχή του σε ομαδικούς βιασμούς στο Σατωρού. Οι Αμερικανοί, λοιπόν, ήξεραν από καιρό με ποιον είχαν να κάνουν, πράγμα που δεν εμπόδισε αρκετές ταινίες του να έχουν επιτυχία στο κοινό, ακόμη και στο ευρύτερο κοινό. Νομίζω όμως ότι στο εξωτερικό, όπου το κίνημα MeToo είχε μεγαλύτερο αντίκτυπο απ’ ό,τι στη Γαλλία, κανείς δεν έχει πλέον αυταπάτες για τον Ντεπαρντιέ.

Ανάμεσα στις υπογραφές, υπάρχουν κυρίως καλλιτέχνες της γενιάς του Ντεπαρντιέ και ελάχιστοι, ή καθόλου, νεότεροι καλλιτέχνες. Μήπως υπάρχει εδώ ένα χάσμα γενεών;

Είναι γεγονός. Οι άνδρες, και ακόμη και ορισμένες γυναίκες, αυτής της γενιάς έχουν κλείσει τα μάτια στη συμπεριφορά των ανδρών της κινηματογραφικής βιομηχανίας. Έπειτα υπάρχει αυτή η παράδοση, η οποία επίσης έχει πέσει σε αχρηστία, της γαλατικής χωριατιάς, του χοντροκομμένου αστείου, η οποία υποτίθεται ότι είναι τυπικά γαλλική. Αυτά έχουν τελειώσει.

Μιλάμε για έναν κόσμο που έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Ρίχνουν τις τελευταίες τους βολές για την τιμή των όπλων. Η κατάσταση θυμίζει ancien régime. Και αυτό λέει πολλά για τις δυνάμεις στις οποίες βασίζεται ο Μακρόν. Έχει πίσω του μια συνομοταξία ανθρώπων άνω των 60 ετών που υπερασπίζονται με νύχια και με δόντια την ασυμμετρία στις σχέσεις ανδρών-γυναικών.

[1] Στο πρωτότυπο: droit de cuissage, όρος που, κατά την παράδοση, δήλωνε το προνόμιο του φεουδάρχη να κοιμάται αυτός πρώτος με τη νύφη τη νύχτα του γάμου στη μεσαιωνική Γαλλία.