του Άκη Γαβριηλίδη

Το βίντεο με την επίσκεψη Κασελάκη στη Μακρόνησο προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Κατά τη γνώμη των αντιδρώντων και αντιδρωσών, ο υποψήφιος για την προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε το δικαίωμα να πάει στη Μακρόνησο ή/ και να γυρίσει βίντεο. (Ακόμη και όταν αυτό εκφράζεται με τη γνωστή περίφραση-disclaimer «δεν αμφισβητώ ότι είχε το δικαίωμα, αλλά …»).

Πού θεμελιώνεται αυτό το face control;

Σε δύο τύπους αιτιολογήσεων: α) ad hominem-ψυχολογικούς, β) τυπικούς-γραφειοκρατικούς. Οι δύο αυτές αιτιολογήσεις συχνά συνυπάρχουν, ή προβάλλεται η μία ως υποκατάστατο της άλλης.

Σύμφωνα με την πρώτη νομική βάση, η απαγόρευση ισχύει για τον συγκεκριμένο, ο οποίος είναι άσχετος με το πνεύμα της Μακρονήσου και χαρακτηρίζεται από «αδυναμία κατανόησης της ιστορίας και έλλειψη συναισθητικής νοημοσύνης». Ή, κατ’ άλλες παραλλαγές, επειδή είναι εφοπλιστής, επειδή έχει ζήσει στην Αμερική, ή επειδή είναι «άνθρωπος που δεν κατανοεί το μεγαλείο του Αγώνα, άνθρωπος που ποτίστηκε από διαφορετικό αίμα» (sic – η τελευταία ρατσιστική διατύπωση είναι παρμένη αυτούσια από ανάρτηση σε ΜΚΔ).

Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν είναι πειστικό και δεν μπορεί να θεμελιώσει μια άρνηση διέλευσης.

Δεν μπορεί να τίθεται ως προϋπόθεση για την άσκηση ενός δικαιώματος η ύπαρξη συγκεκριμένων γνώσεων ή συναισθημάτων στον εκάστοτε ενδιαφερόμενο. Ούτε βέβαια το … πότισμα με κάποιο συγκεκριμένο τύπο αίματος. Από νομική άποψη, τα στοιχεία αυτά είναι ανυπόστατα και ασαφή· οδηγούν μόνο σε δίκη προθέσεων. Ποιος, και πώς, θα κρίνει αν συντρέχουν ή όχι; Από δε πολιτική άποψη, είναι άκυρα ως επιχειρήματα. Εάν κάποιος δεν κατανοεί ή δεν γνωρίζει την ιστορία ενός τόπου, αυτό είναι ένας λόγος περισσότερος ώστε, ακριβώς, να πάει σε αυτόν τον τόπο για να γνωρίσει και να κατανοήσει καλύτερα την ιστορία αυτή, να συγκινηθεί και να γυρίσει και ένα βίντεο ώστε να την γνωρίσουν και άλλοι που δεν την γνωρίζουν. Αν δεν γίνει αυτό, η όποια γνώση θα παραμένει κτήμα μόνο όσων ήδη την κατέχουν και δεν θα μετασχηματιστεί τίποτε.

Η δεύτερη πηγή αντιρρήσεων είναι κρατικού τύπου. Οι απαιτούμενες προϋποθέσεις είναι γραφειοκρατικές, και, εδώ, είναι γνωστό ποιοι και πώς θα κρίνουν εάν συντρέχουν: είναι το κράτος και οι ιδεολογικοί μηχανισμοί του σύμφωνα με τις προς τούτο προβλεπόμενες τυπικές διαδικασίες. Η προϋπόθεση αυτή διατυπώθηκε δημόσια με τα εξής λόγια: «η Μακρόνησος είναι κηρυγμένος ιστορικός τόπος και αρχαιολογικός χώρος. Οποιαδήποτε επαγγελματική βιντεοσκόπηση χρειάζεται τις άδειες των αρμόδιων Υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού. Πόσο μάλλον για προεκλογικό βίντεο όποιου είδους».

Ο λόγος αυτός είναι χαρακτηριστικό δείγμα αστυνομικής και όχι πολιτικής σκέψης, με βάση τη γνωστή διάκριση του Ρανσιέρ. Κατατείνει να παραμείνει ο καθένας στο κουτάκι του, να γίνουν σεβαστές οι περιφράξεις, να τηρηθούν οι διαδικασίες. Και βασίζεται στην ιεροποίηση των αρχαιολογικών χώρων, οι οποίοι είναι ταμπού και δεν πρέπει να αγγίζονται –παρεκτός εάν δώσει την άδεια ο κυρίαρχος.

Η κίνηση να εντάξει κανείς τη Μακρόνησο σε μια σημερινή πολιτική μάχη είναι από μόνη της αμφίσημη. Απ’ τη μια, έστω και παρά τη θέληση του ενδιαφερομένου, έχει ως αποτέλεσμα την βεβήλωση (με την έννοια του Αγκάμπεν, δηλαδή με μια απολύτως θετική έννοια), διότι αποσπά από την περίφραξή του ένα αντικείμενο μέχρι τώρα αφ-ιερωμένο σε μια λατρεία και το ανοίγει σε νέες, κοινές χρήσεις. Από την άλλη, αποσκοπεί σε άντληση συμβολικού κεφαλαίου από τη δεξαμενή των θανάτων και των θυσιών· κατά τούτο, συνεχίζει την παράδοση της νεκροφιλίας του ριζοσπαστικού πατριωτισμού. Οι αντιδράσεις όμως στην κίνηση αυτή, τουλάχιστον όσες αντιλήφθηκα εγώ, δεν αντιπαρατίθενται στην δεύτερη διάσταση, την οποία αντίθετα θέλουν να διατηρήσουν άθικτη, αλλά στην πρώτη. Δεν τους ενοχλεί η νεκροφιλία και η αγιοποίηση ως τέτοια, αλλά μόνο το ότι προέκυψε και κάποιος άλλος που θέλει να διεκδικήσει κάτι για το οποίο οι ίδιοι/-ες πίστευαν μέχρι τώρα ότι έχουν τον νόμιμο τίτλο αποκλειστικής νομής.