του Άκη Γαβριηλίδη

Η έκδοση του βιβλίου του Γιώργου Αλλαμανή για τον δίσκο Φλου, που είχε βγάλει το 1979 ο Παύλος Σιδηρόπουλος (ως συνθέτης, στιχουργός και ερμηνευτής) σε συνεργασία με τους «Σπυριδούλα», το οποίο διάβασα πρόσφατα, μας προσφέρει μια ευκαιρία να ξανακούσουμε, κυριολεκτικά ή/ και νοερά, τα τραγούδια του όντως σημαδιακού αυτού δίσκου, και ιδίως εκείνο που του έδωσε τον τίτλο, σε ένα πνεύμα απολογισμού.

Προσωπικά πρέπει να πω ότι, ήδη από τότε, το τραγούδι «Μπάμπης ο Φλου» δεν το είχα θεωρήσει από τα καλύτερα του δίσκου. Με τον καιρό, η εντύπωσή μου ενισχύεται: νομίζω ότι είναι από εκείνα που αντέχει λιγότερο στην ακρόαση, και ότι σήμερα είναι κυρίως διάσημο λόγω της φήμης του και όχι της καλλιτεχνικής του αξίας.

Σε επίπεδο δεξιοτεχνίας του παιξίματος, βέβαια, είναι ανεπίληπτο, ιδίως για τα δεδομένα του τόπου και του χρόνου, όπως και όλα τα υπόλοιπα του δίσκου. Αναφέρομαι κυρίως στη διάσταση της θεματολογίας και στον τρόπο με τον οποίο αυτή εξυπηρετείται στιχουργικά.

Αν και ο δίσκος θεωρείται –ορθώς- ότι άνοιξε έναν δρόμο για το μέλλον, το συγκεκριμένο τραγούδι θεματολογικά έρχεται από την παιδική ηλικία, από το παρελθόν τής μέχρι τότε ελληνικής ροκ-ποπ μυθολογίας. Ένα παρελθόν κατά το οποίο οι τραγουδοποιοί ελκύονταν εμμονοληπτικά από έναν αναχωρητισμό (κακώς νοούμενο, διότι μπορεί να υπάρξει και γόνιμος αναχωρητισμός) και περιέγραφαν εξυμνητικά διάφορες φιγούρες –αποκλειστικά αντρικές- οι οποίες αποστρέφονταν την κοινωνία και επέλεγαν να ζουν στο περιθώριό της, χωρίς όμως από τα λόγια των αντίστοιχων τραγουδιών να προκύπτει ότι πέραν τούτου έκαναν οτιδήποτε άξιο μνείας που να δικαιολογεί αυτό το ενδιαφέρον. Αυτό ισχύει π.χ. για τον περίπου σύγχρονο «Γαρύφαλλο» των Πελόμα Μποκιού, για τον οποίο ο τραγουδοποιός δηλώνει επανειλημμένα και με στόμφο ότι «κανείς μας δεν ξέρει ποιος είναι», αλλά παρόλη αυτή την άγνοια κρίνει σκόπιμο να του αφιερώσει ένα ολόκληρο τραγούδι το οποίο απλώς να μας πληροφορεί ότι ένας άνθρωπος κάποτε ζούσε, αλλά μετά πέθανε και οι υπόλοιποι άνθρωποι λυπήθηκαν. Επίσης, για τον «Λαθρόβιο» που παρουσίασε δύο χρόνια μετά ο Βαγγέλης Γερμανός, στο παρελθόν συνεργάτης του Σιδηρόπουλου.

Τα πράγματα με τον Μπάμπη είναι περίπου ανάλογα, αν όχι χειρότερα.

Όπως άλλωστε ορθώς επισημαίνει και ο Αλλαμανής στο βιβλίο, το τραγούδι ξεκινά με την υπόσχεση ότι «θα μας πει μια ιστορία». Η υπόσχεση όμως αυτή δεν τηρείται: καμία απολύτως ιστορία δεν ακούμε σε όσα ακολουθούν.

Σήμα κατατεθέν της αφήγησης ιστοριών είναι η χρήση του αορίστου χρόνου: πρώτα έγινε αυτό, μετά το άλλο … Στους στίχους του «Μπάμπη» δεν υπάρχει ούτε ένα ρήμα στον αόριστο. Υπάρχουν δεκαεπτά ρήματα στον παρατατικό (εικοσιπέντε αν μετρήσουμε και τις επαναλήψεις του ρεφραίν): έλεγες, ήταν, μουρμούραε, ψιλοβαριότανε … Η «ιστορία» του Μπάμπη είναι η αέναη επανάληψη του ίδιου, μια τελματωμένη κατάσταση στην οποία ποτέ δεν συμβαίνει τίποτε νέο αλλά όλα ανακυκλώνονται.

Αλλά και η κατάσταση αυτή δεν έχει καθαυτήν τίποτε το ιδιαιτέρως γοητευτικό ως προς το περιεχόμενό της. Το τραγούδι διακηρύσσει επανειλημμένα ότι ο Μπάμπης «ήταν ωραίος». Σε τι συνίστατο αυτή η ωραιότητά του; Μυστήριο. Η θυμόσοφη υποτίθεται γνωμάτευση ότι «όλα είναι φλου» δεν αποτελεί βεβαίως κάποιο αξιοθαύμαστο επίτευγμα. Ακόμα λιγότερο η δραστηριότητα συστηματικής λεκτικής αλλά και σωματικής παρενόχλησης γυναικών, η οποία, όπως μας πληροφορεί ο Παύλος με ύφος αδιάφορο, αν όχι πρόσχαρο, αποτελούσε μέρος της καθημερινότητας του Μπάμπη. Όσο για το ότι … άραζε όταν βαριόταν, νομίζω ότι είναι κάτι που δεν πρέπει να έχει υπάρξει άνθρωπος που να μην το κάνει. Περίπου σε αυτά εξαντλούνται όλα όσα πληροφορούμαστε για τον Μπάμπη τον Φλου, χωρίς να μπορούμε σε αυτά να βρούμε κάτι ιδιαιτέρως αξιέπαινο.

Το γεγονός ότι από τον συγκεκριμένο δίσκο προσέχθηκε κυρίως αυτό το χαζοχαρούμενο και παιδαριώδες από άποψη στίχων τραγουδάκι, ενώ αγνοήθηκαν πολύ πιο ώριμα, ολοκληρωμένα και πολυσύνθετα πράγματα που υπήρχαν δίπλα του, ίσως δείχνει κάτι και για τις ιεραρχήσεις του κοινού.