του Άκη Γαβριηλίδη

Τις προάλλες, έτυχε να επισκεφθώ το μουσείο ομοιωμάτων Βρέλλη, έξω από τα Γιάννενα.

Η επίσκεψη αυτή δεν ήταν στο πρόγραμμα, επρόκειτο για επιλογή ανάγκης (είχε καταρρακτώδη βροχή και δεν υπήρχε εκεί κοντά διαθέσιμη κάποια άλλη λύση κλειστού χώρου) και δεν είχα υψηλές προσδοκίες. Έστω και έτσι, όμως, η εντύπωση ήταν απογοητευτική. Πρόκειται για ένα μουσείο (ακόμα και ο χαρακτηρισμός αυτός είναι μάλλον καταχρηστικός) φτιαγμένο με όρους του 19ου αιώνα.

Το μουσείο έχει 12 «αίθουσες», σε καθεμιά από τις οποίες παρουσιάζεται και ένα ταμπλώ βιβάν από (υποτίθεται) την ελληνική ιστορία. Το πρώτο πρώτο, όμως, αναπαριστά το «Κρυφό Σχολειό» –κάτι δηλαδή που εδώ και καιρό έχει καταδειχθεί ότι δεν υπήρξε ιστορικά, όπως υποστήριξε νομίζω πρώτος πειστικά ο Άλκης Αγγέλου, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Τα υπόλοιπα, αναπαριστούν πρόσωπα και σκηνές σταχυολογημένα χωρίς καμία λογική συνοχή –η μόνη σύνδεσή τους είναι ότι έχουμε δει τις εικόνες αυτές στα αναγνωστικά του δημοτικού (στα αναγνωστικά που διδάσκονταν όταν ο «καλλιτέχνης» πήγαινε στο δημοτικό, σήμερα ελπίζω να μην κάνουν ακριβώς τα ίδια), με λίγο τοπικό αλατοπίπερο: ο Διονύσιος Σκυλόσοφος και η κυρά Φροσύνη σαν κούκλα από βιτρίνα καταστήματος νεωτερισμών, η εκτέλεση του Αλή Πασά (άλλοι αλλόφυλοι δεν απεικονίζονται, μόνο γνήσιοι Έλληνες), οι φιλικοί, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Παύλος Μελάς, οι μαχητές του β’ π.π. … περίπου αυτά.

Η αισθητική (; ) προσέγγιση είναι απολύτως νατουραλιστική: θέλει να βοηθήσει τον θεατή να δει μπροστά του πώς θα ήταν τότε οι άνθρωποι και τα πράγματα. Ως εκ τούτου, δεν έχει καμία πρωτοτυπία και κανένα ενδιαφέρον, είτε αισθητικό είτε ιστορικό. Τις εικόνες αυτές τις έχουμε δει και ξαναδεί. Σε τι μας βοηθάει να δούμε τον Μελά 3D, όταν τον έχουμε δει κατά κόρον σε φωτογραφίες, σε αγάλματα, σε γραμματόσημα και σε κινηματογραφικές ταινίες;

Επιπλέον τούτου, το όλο θέαμα έχει ένα στοιχείο gore, διότι οι αίθουσες είναι διαμορφωμένες σαν σπηλιές με στοιχειώδη φωτισμό και σπαρμένες μέσα σε έναν κλειστοφοβικό ενιαίο χώρο με ακόμα λιγότερο φωτισμό· τις διατρέχει κανείς πάνω σε ένα ανηφορικό/ κατηφορικό καλντερίμι. Για ένα παιδί, το θέαμα αυτό μπορεί να αποβεί τρομακτικό ή ενοχλητικό. Πάντως δεν υπάρχει πουθενά κανένας χώρος για χαρά, παιγνιώδη διάθεση, φως, αισιοδοξία. Μόνο σκελετωμένοι και ματοβαμμένοι παπάδες και καλόγεροι, κομμένα χέρια και κεφάλια, θλίψη, αγωνία και βλοσυρότητα. Αθεράπευτη νεκροφιλία και άγιος ο θεός.

Νομίζω ότι ίσως είναι καιρός να κλείσει το συγκεκριμένο ίδρυμα. Το γεγονός ότι υπάρχει στην πόλη ένα τέτοιο μουσείο, ενώ δεν υπάρχει π.χ. κανένα μουσείο ολοκαυτώματος, (ή, πολύ περισσότερο, ένα μουσείο που να εξιστορεί όχι μόνο την εξόντωση αλλά την μακραίωνη ύπαρξη και δραστηριότητα της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων), το οποίο θα εισέφερε σημαντικά ακόμα και με τουριστικούς όρους, είναι ενδεικτικό των προτεραιοτήτων που έχουν τεθεί διαχρονικά στην περιοχή, όπως λίγο-πολύ και σε όλη την Ελλάδα.