του Αλέξανδρου Κώττη

Την Τρίτη, η ομάδα της Θεσσαλονίκης υποδέχεται εκείνη της Ιστανμπούλ για τα προκριματικά του Τσάμπιονς Λιγκ, μέσα σε ένα τεταμένο γεωπολιτικό πλαίσιο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Αλλά για τους οπαδούς και των δύο συλλόγων, ο αγώνας αυτός προσφέρει κυρίως την ευκαιρία να διεκδικήσουν μια αδελφοσύνη που ξεπερνά τα σύνορα.

Μερικές αντεπιθέσεις[1] ξεπερνούν τα όρια του γηπέδου. Σε μια περίοδο που –για πολλοστή φορά- επικρατεί ένταση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας με φόντο την εδαφική οριοθέτηση και την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, ο ΠΑΟΚ της Θεσσαλονίκης και η Μπεσίκτας της Ιστανμπούλ συναντιούνται για πρώτη φορά στην ιστορία τους σε επίσημη διοργάνωση.

«Οι ίδιοι άνθρωποι»

Σε ένα γήπεδο Τούμπας συνήθως τόσο θορυβώδες, αλλά τώρα απελπιστικά άδειο λόγω του Covid-19, οι δύο ομάδες παίζουν σε ένα παιχνίδι την πρόκρισή τους στον τρίτο προκριματικό γύρο του Τσάμπιονς Λιγκ. Ευκαιρία για τους οπαδούς και των δύο συλλόγων να στείλουν ένα μήνυμα αντίθετο προς εκείνο που διαδίδουν οι αντίστοιχες κυβερνήσεις τους. «Τις εντάσεις μεταξύ των χωρών δεν τις προκαλεί ο κόσμος, αλλά οι πόροι στη Μεσόγειο και τα πολιτικά παιχνίδια», μας λέει με δυσαρέσκεια ο Μουράτ, ένας Τούρκος τριάντα χρονών, που η γιαγιά του ήταν Ελληνίδα και έχει συγγενείς και στις δύο χώρες. Ο Μουράτ έφτιαξε το 2009 μια ομάδα στο Facebook προς τιμήν των δύο συλλόγων, με το όνομα Beşiktaş Istanbul & PAOK Thessaloniki, η οποία έχει σήμερα πάνω από 10.000 μέλη, και η οποία επέτρεψε την ανάπτυξη ανταλλαγών μεταξύ οπαδών των δύο συλλόγων και την οργάνωση πολλών συναντήσεων στην Ελλάδα και την Τουρκία. «Αυτοί οι δεσμοί ξεπερνούν τις θρησκείες και τα έθνη. Δεν είμαστε ελληνοορθόδοξοι φανατικοί, ούτε τουρκομουσουλμάνοι φανατικοί. Και στις δύο πλευρές της Μεσογείου, πίνουμε το ίδιο αλκοόλ, τρώμε το ίδιο φαγητό … Είμαστε οι ίδιοι άνθρωποι!» επιμένει ο Murat, ο οποίος έχει κάνει δύο τατουάζ για να το απεικονίσει. Στο αριστερό χέρι το έμβλημα της Μπεσίκτας, στο δεξί χέρι τη λέξη «Κωνσταντινούπολη» γραμμένη με ελληνικά γράμματα.

Αντιφασισμός και αναρχισμός

Οι δεσμοί που δένουν την Θύρα 4 του ΠΑΟΚ και το «Τσαρσί» της Μπεσίκτας βασίζονται σε μια πολιτική θεώρηση της κοινωνίας βασισμένη στον αναρχισμό και τον αντιφασισμό, για την οποία τα σύνορα μεταξύ χωρών θεωρούνται εμπόδια στη χειραφέτηση των λαών και τη συμφιλίωσή τους. Ο σύνδεσμος οπαδών Çarsi –με το Α μέσα σε κόκκινο κύκλο για να παραπέμπει στον αναρχισμό- ιδρύθηκε το 1982 σε μια παραδοσιακά ακαδημαϊκή και διανοουμενίστικη περιοχή της Κωνσταντινούπολης, και αμέσως άρχισε να διακινεί έναν λόγο και μια δέσμευση αριστερής έμπνευσης. Οι εκστρατείες αλληλεγγύης και ο πολιτικός ακτιβισμός συνοδεύουν την ιστορία αυτού του συνδέσμου που είναι ένας από τους μεγαλύτερους στην Τουρκία, και που δεν διστάζει να αντιτίθεται τακτικά στον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. «Πρόσφατα εκδώσαμε μια ανακοίνωση που καταγγέλλει τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί από τον Ερντογάν, έναν ισλαμιστή που διατηρεί την αίσθηση της απώλειας για την Οθωμανική Αυτοκρατορία», λέει ο Μουράτ. Στη Θεσσαλονίκη, η Θύρα 4, ο πρώτος σύνδεσμος οπαδών του ΠΑΟΚ που ιδρύθηκε το 1976, έχει ξεκάθαρα αντιφασιστικά θεμέλια και διατηρεί αυτόν τον προσανατολισμό για πολύ καιρό. «Τη δεκαετία του 1970, η αριστερά ήταν πολύ ισχυρότερη στις κερκίδες, υπό την επίδραση και του θρύλου Γιώργου Κούδα, εμβληματικού παίκτη με πατέρα κομμουνιστή», εξηγεί ο Γιάννης Ανδρουλιδάκης.

Σήμερα υφίσταται τις εξελίξεις μιας κοινωνίας όπου η ακροδεξιά και ο εθνικισμός φαίνονται ενισχυμένοι παντού στην Ευρώπη. «Πρέπει να καταλάβετε ότι ‘Θύρα 4’ δεν είναι μόνο το όνομα ενός συνδέσμου· έτσι λέγεται το πέταλο όπου μαζεύονται όλοι οι φανατικοί του ΠΑΟΚ. Και σε αυτή την κερκίδα συνυπάρχουν πολλές ομάδες οπαδών με διαφορετικές και μερικές φορές ανταγωνιστικές πολιτικές ευαισθησίες», συνοψίζει ο συνομιλητής μας, που είναι οπαδός και αναρχοσυνδικαλιστής, και συνεχίζει: «Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντικό να τονιστεί η φιλία μεταξύ του ΠΑΟΚ και της Μπεσίκτας διότι αποτελεί ένα πολύ σημαντικό σύμβολο».

Ιστανμπούλ, μητέρα-πατρίδα

Από την ίδρυσή του το 1926, η ιστορία του ΠΑΟΚ συνδέεται άρρηκτα με την Τουρκία. «Οι περισσότεροι από τους ιδρυτές του Πανθεσσαλονίκειου Αθλητικού Συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών είναι Έλληνες από την Ιστανμπούλ, τουρκόφωνοι, που έφτασαν στη Θεσσαλονίκη μετά τη Μεγάλη Καταστροφή του 1922 και την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ των δύο χωρών», εξηγεί ο Λουκάς Τσίπτσιος, ιστορικός ειδικευμένος στον ΠΑΟΚ. Για πολλούς οπαδούς του ΠΑΟΚ, η Ιστανμπούλ, πρώην Κωνσταντινούπολη, αντιπροσωπεύει μια φυσική καταγωγή και μια νοσταλγία για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία που δεν υπάρχει πια. Τα χρώματα του πένθους και της ελπίδας, μαύρο και άσπρο, και το έμβλημα του δικέφαλου αετού, ξαναφέρνουν ασταμάτητα τον ΠΑΟΚ και τους οπαδούς του πίσω στη χώρα καταγωγής των ιδρυτών του.

Τα ίδια χρώματα και το ίδιο έμβλημα μοιράζεται η Μπεσίκτας. Αν και δεν έχουν το ίδιο νόημα και στις δύο πλευρές του Αιγαίου, διευκολύνουν την ταύτιση ανάμεσα στους οπαδούς των δύο συλλόγων.

«Η σύνδεση του ΠΑΟΚ με την Τουρκία, τη ‘χαμένη πατρίδα’, είναι τόσο ισχυρή που το πρώτο σύνθημα του συλλόγου εκφράστηκε στα τουρκικά: Bizim PAOK, ο δικός μας ΠΑΟΚ», υπενθυμίζει ο Λουκάς Τσίπτσιος. Πριν από τον αγώνα μεταξύ των δύο συλλόγων, ο πρόεδρος της Μπεσίκτας Ahmet Sur Çebi έστειλε ένα σαφές μήνυμα στον ΠΑΟΚ: «Μοιραζόμαστε τα ίδια εμβλήματα και τα ίδια χρώματα. Είμαστε ενωμένοι».

Ένα μήνυμα που θα μπορούσε να εμπνεύσει τους ηγέτες των δύο χωρών.

[1] Στο πρωτότυπο: contre-pied· ο όρος αυτός, σε ποδοσφαιρικό συγκείμενο, αντιστοιχεί σε αυτό που λέμε στα ελληνικά «αιφνιδιασμό» ή «αντεπίθεση», αλλά σε γενικότερο πλαίσιο, ιδίως σε συνδυασμό με το ρήμα prendre le -, σημαίνει το να αμφισβητείς κάτι, να αντιπαρατίθεσαι σε μία καθιερωμένη άποψη. Το λογοπαίγνιο μόνο εν μέρει μεταφέρεται στα ελληνικά.

Ο AlexandrosKottis είναι Γάλλος δημοσιογράφος ελληνικής καταγωγής. Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο sofoot. Μετάφραση: Α.Γ.