του Πέτρου Καρατσαρέα

Στην Ελλάδα, όταν κάποιος·α πει ότι είναι γλωσσολόγος, οι περισσότεροι άνθρωποι θα σκεφτούν το Γιώργο Μπαμπινιώτη, ειδικά αν δεν έχουν σχέση με τις ανθρωπιστικές επιστήμες ή γενικότερα τον ακαδημαϊκό χώρο. «Α, σαν το Μπαμπινιώτη;», ίσως ρωτήσουν. Η εύκολη λύση και διαφυγή είναι να απαντήσει κανείς «ναι» και να αλλάξει θέμα συζήτησης. «Εσείς με τι ασχολείστε;», έχω ρωτήσει στο παρελθόν όταν με παρομοίασαν με τον πανεπιστημιακό μου δάσκαλο. Η ειλικρινής απάντηση όμως είναι «όχι· δεν έχω και δε θέλω ποτέ να έχω καμία σχέση με ό,τι λέει και ό,τι κάνει».

Για το ευρύ κοινό, το όνομα Μπαμπινιώτης συνδέθηκε με την επιστήμη της γλωσσολογίας στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν λίγο καιρό μετά την έκδοση του Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, ο Μπαμπινιώτης βρέθηκε Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στο πλαίσιο των ολυμπιακών της μεταδόσεων, η ΕΡΤ μετέδωσε αρκετούς αγώνες της εθνικής ομάδας του Βελγίου στο γυναικείο μπάσκετ. Στην ομάδα αυτή αγωνίζονται μεταξύ άλλων οι αθλήτριες Ραμέτ (Ramette), Ντελάαρε (Delaere) και βαν Λόο (van Loo). O δημοσιογράφος που περιέγραφε τον αγώνα τις αποκαλούσε παγίως «Ραμέ», «Ντιλαέρ» (!) και «βαν Λου» αντίστοιχα.

Ο άνθρωπος αυτός προφανώς γνωρίζει μόνο αγγλικά, και φαντάζεται ότι τα δύο ο προφέρονται ου και σε όλες τις άλλες ξένες γλώσσες[1]. Ωστόσο, το παλαιογερμανικό ουσιαστικό loo, σήμερα σύνηθες δεύτερο συνθετικό πολλών ολλανδικών τοπωνυμίων, έχει πολιτογραφηθεί εδώ και κάτι αιώνες στα ελληνικά (και σε όλες τις γλώσσες) μέσω του ονόματος ενός μικρού χωριού της Βαλλονίας με φλαμανδικό όμως όνομα, του Waterloo, όπου τα δύο ο μεταγράφηκαν ως «μακρό ο» –άρα ωμέγα. Ορθώς, αν και από καραμπόλα (η εισαγωγή έγινε μέσω των γαλλικών). Φαίνεται όμως ότι είναι υπερβολική απαίτηση να αναμένουμε από τους έλληνες αθλητικογράφους να κάνουν έναν τέτοιο στοιχειώδη συλλογισμό, ή άλλους ανάλογους. Με αποτέλεσμα κάθε μετάδοση μεγάλου αθλητικού γεγονότος από ελληνικά κανάλια να Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Το παρακάτω κείμενο γράφτηκε ως απάντηση σε άρθρο του Γεωργίου Μπαμπινιώτη στο περιοδικό «Το Δέντρο». Το απέστειλα στο περιοδικό, αλλά δεν είχα καμία απάντηση στα επανειλημμένα μου τηλεφωνικά και ηλεκτρονικά μηνύματα, οπότε τεκμαίρω ότι σιωπηρώς απερρίφθη. Το δημοσιεύω λοιπόν εδώ.

Για την ιστορία: ο τίτλος με τον οποίο το είχα υποβάλει ήταν «Γιατί είναι καλό να είσαι οικουμενικός;».

Ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης αρχίζει το άρθρο του με τίτλο «Ο οικουμενικός χαρακτήρας της ελληνικής γλώσσας» (τ. 240-241) ως εξής:

Στην Ελλάδα δεν έχουμε εκτιμήσει, νομίζω, στην πραγματική του διάσταση το γεγονός της οικουμενικής παρουσίας, του κύρους και της αίγλης που χαίρει η ελληνική γλώσσα ευρύτερα στον κόσμο.

Όταν κάποιος ισχυρίζεται ότι κάτι δεν έχει εκτιμηθεί «στην πραγματική του διάσταση» κάνει μία σύγκριση Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στην νιοστή αστυνομική παρέμβασή του για τη γλώσσα, και ιδίως τη «γλώσσα των νέων», (την οποία ευλόγως έσπευσε να αναπαράγει επαινετικά γνωστός ημιμαθής ακροδεξιός πολιτικός), ο εθνικός μας (τους) ηθικολόγος-παιδονόμος επανέλαβε τις γνωστές αντιεπιστημονικές του συστάσεις για το τι πρέπει να κάνουμε σχετικά με τη γλώσσα, προσθέτοντας αυτή τη φορά ένα νέο (καθόσον γνωρίζω) στοιχείο: την κινδυνολογία/απειλή ότι όποιος δεν μπαίνει στον ζουρλομανδύα του –και δη όποιος είναι αποκομμένος από τα αρχαία και την καθαρεύουσα- «είναι γλωσσικά ανάπηρος».

H υπόθεση αυτή είναι προπετής και προσβλητική, αφενός, και αφετέρου αφελής και αβάσιμη. Το ένα και εξαιτίας του άλλου.

Είναι βέβαια απόρροια της γνωστής αριστοκρατικής γλωσσικής θεολογίας του συγκεκριμένου. Με βάση αυτή την Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Όχι, ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης δεν προέβαλε ποτέ (ρητά) τον ισχυρισμό ότι η μειονότητα της Θράκης είναι τουρκική.

Πλην όμως: ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης προέβαλε και προβάλλει πλειστάκις, εδώ και χρόνια, με αμείωτη συχνότητα και επιμονή και με τα ίδια περίπου λόγια κάθε φορά, έναν ισχυρισμό του οποίου ο προηγούμενος είναι αναγκαία συνέπεια. Τον παραθέτω σε μία πρόσφατη σύνοψη την οποία επιμελήθηκε μία θαυμάστρια και επίδοξη μιμήτριά του.

Η κατάκτηση της μητρικής γλώσσας είναι έργο ζωής, κατά τον κ. Μπαμπινιώτη. Και η ομιλία κατάκτηση και επίτευγμα του καθενός από εμάς. Η γλώσσα πέρα από εργαλείο είναι και σκέψη, ταυτότητα και σύστημα αξιών, κατά τον Saussure. Δεν υπάρχει στην γλώσσα «γλωσσική μοναξιά», γιατί όλα στον λόγο, ως σύστημα, συνέχονται. Ο ελληνισμός χωρίς τη γλώσσα δεν θα είχε συνέχεια (Αμαλίας Κουμπούρα, υπ. δρ Λαογραφίας, «Σε τιμώ, γλώσσα» – Ludwig Wittgenstein: Τα όρια της γλώσσας μου, τα όρια του κόσμου μου).

Αφήνοντας κατά μέρος τους παραπλανητικούς ισχυρισμούς ότι αυτά τα είπαν ο Βιτγκενστάιν και ο ντε Σωσσύρ, θα κρατήσω μόνο εδώ το αναντίρρητο γεγονός ότι αυτά τα λέει ο Μπαμπινιώτης.

Ας εφαρμόσουμε λοιπόν την ανάλυση αυτή στη μειονότητα της δυτικής Θράκης, με έναν απλό συλλογισμό υπαγωγής κατά την τυπική λογική.

Η μητρική γλώσσα των περισσότερων μελών της μειονότητας είναι φυσικά η τουρκική, και όχι η (ανύπαρκτη) «μουσουλμανική».

Για αυτούς τους ανθρώπους λοιπόν, κατά τα ανωτέρω, η τουρκική γλώσσα είναι σκέψη, σύστημα αξιών και, κυρίως, ταυτότητα.

Άρα, η ταυτότητα των περισσότερων μελών της μειονότητας είναι τουρκική.

Όπερ έδει δείξαι.

Αν σε κάποιον δεν αρέσει το αναπόδραστο αυτό συμπέρασμα, τότε ίσως θα πρέπει να αναρωτηθεί μήπως χρειάζονται τροποποίηση οι προκείμενες και ειλικρινής αυτοκριτική. Προσοχή όμως: η τροποποίηση αυτή δεν μπορεί να έγκειται στην οχύρωση πίσω από κάποιον ελληνικό εξαιρετισμό (του τύπου «η γλώσσα είναι τα όρια του κόσμου μόνο για τους ελληνόφωνους, ενώ για τους άλλους όχι», ή «αυτός που χωρίς τη γλώσσα δεν θα είχε συνέχεια είναι μόνο ο ελληνισμός αλλά όχι ο τουρκισμός»). Διότι τότε θα πρόκειται απλώς για άλλη μια κωλοτούμπα μηδαμινής πειστικότητας. Η γλωσσολογία ως επιστήμη, και ακόμη περισσότερο η φιλοσοφία, είναι καθολικές, όχι επιλεκτικές.

του Άκη Γαβριηλίδη

Από το newsroom του CNN Greece (ή, Μπαμπινιωτιστί, «την αίθουσα ειδήσεων του CNN Ελλάδα» –εκτός αν υπάρχει ελληνική απόδοση και για το «CNN»), το πανελλήνιο πληροφορήθηκε χθες ότι ο γνωστός θεολόγος που παριστάνει τον γλωσσολόγο έκανε «Παρέμβαση σχετικά με την κλίση της λέξης ‘πατήρ’». Όπως όλες οι παρεμβάσεις του, και αυτή ήταν διορθωτικού-αστυνομικού χαρακτήρα.

Πριν μπούμε στην ουσία της παρέμβασης, δύο παρατηρήσεις, μία πραγματολογική και μία ηθική.

Η διόρθωση κάνει λόγο για «δεινώς κακοποιούμενο γραμματικώς πατέρα» (η τελευταία λέξη με μεγαλύτερα γράμματα στο πρωτότυπο). Τη στιγμή που ο φερόμενος ως λανθασμένος γλωσσικός τύπος χρησιμοποιείται τελευταία σε συνάρτηση με καταγγελίες για κάποιον πάτερ (/ πατέρα) που κατηγορείται για κακοποιήσεις ανηλίκων, βρίσκω τουλάχιστον κακόγουστη, αν όχι κυνική, την επιλογή να πλάθει κανείς λογοπαίγνια γύρω από τη συγκεκριμένη λέξη. Οι κακοποιήσεις δεν νομίζω ότι είναι θέμα κατάλληλο για ευφυολογήματα.

Δεύτερον: αξίζει να επισημάνουμε ότι, στο δημοσίευμα του CNN, το μικρό όνομα του τροχονόμου της γλώσσας αναγράφεται ως Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Αμέσως μετά την έξοδό του από τις φυλακές Κορυδαλλού λόγω της αναγνώρισης ανασταλτικού αποτελέσματος στην έφεσή του κατά της εις βάρος του καταδικαστικής απόφασης, ο φιλόλογος, ηθοποιός, σκηνοθέτης και βιαστής Δημήτρης Λιγνάδης έκανε δηλώσεις στα κανάλια. Σε αυτές μεταξύ άλλων είπε και τα εξής:

Έχω περίπου ενάμιση χρόνο να μιλήσω. Δεν είναι η στιγμή να πω πολλά πράγματα· θα ΄ρθούνε κι αυτές οι στιγμές. (…) Ενάμιση χρόνο, συγνώμη για το λαϊκό της έκφρασης, έπαιζαν μόνοι τους μπάλα. Νομίζω ότι τώρα δικαιούμαι να μιλήσω κι εγώ.

Ο άνθρωπος που, μόλις προηγουμένως, είχε κριθεί από την ελληνική δικαιοσύνη ένοχος για δύο βιασμούς, ξεστόμισε τη λέξη «συγνώμη» στις δηλώσεις του, αλλά η συγνώμη αυτή δεν αφορούσε τους Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Οι Έλληνες εθνικιστές δεν θέλουν να χωνέψουν την πανηγυρική ήττα τους την οποία σηματοδότησε η συμφωνία των Πρεσπών και προσπαθούν να το δείξουν με κάθε ευκαιρία. To μόνο που καταφέρνουν όμως είναι να γίνονται ακόμα περισσότερο γραφικοί απ’ όσο ήταν ως τώρα.

Ούτως ή άλλως, βέβαια, οι ευκαιρίες δυστυχώς γι’ αυτούς δεν είναι πάρα πολλές. Την τελευταία βδομάδα, στο πολιτικό επίπεδο είχαμε δύο απόπειρες να ξανατεθεί το θέμα, οι οποίες πέρασαν ουσιαστικά απαρατήρητες. Η μία ήταν από τον πρώτο διδάξαντα Αντώνη Σαμαρά στο συνέδριο του κόμματός του (το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της οποίας ήταν ότι εισήγαγε στον δημόσιο λόγο τον πολύ ενδιαφέροντα, ποιητικής ομορφιάς, όρο «Πρέσπες του Αιγαίου» –μια ομολογουμένως εξαιρετική ιδέα και επί της ουσίας), ενώ η άλλη από κάποια ακροδεξιά κυρία σε περιοδεία του Αλέξη Τσίπρα στη Θεσσαλονίκη.

Υπήρξε όμως και μία πιο έμμεση, «επιστημονική» προσπάθεια να επανέλθει το θέμα. Δράστης –ποιος άλλος;- ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης, από τον βωμό τον οποίο έχει στήσει στο ΡΙΚ και στο κανάλι της Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Σήμερα, ο ­εθνικός τους γλωσσολόγος έκανε γνωστό ότι αποφασίζει και διατάσσει τα εξής:

«Περιήλθε εις γνώση μου ανακοίνωση αποφοίτων των Αρσακείων, η οποία δημοσιεύτηκε στον διαδικτυακό τόπο «in.gr». Έχω ήδη συγκαλέσει ΔΣ της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, για αύριο, Παρασκευή 26 Φεβρουαριου 2021.

Η εισήγησή μου στο ΔΣ θα ειναι σαφής και κατηγορηματική: Θα υποβάλουμε αυθημερόν στην Εισαγγελία Αθηνών αίτημα να κληθούν ένας προς έναν οι 285 υπογράφοντες, των οποίων τα ονόματα, όπως δηλώνεται, είναι στη διάθεση της ιστοσελίδας «in.gr» και να συγκεκριμενοποιήσουν όσα δηλώνουν ότι γνωρίζουν, ώστε να ερευνηθούν εις βάθος μία προς μία οι καταγγελίες τους.

Η Φιλεκπαιδευτικη Εταιρεία θα συνδράμει τις μόνες αρμόδιες αρχές σε ό,τι τής ζητηθεί και θα είναι αρωγός στο έργο της Eισαγγελίας, όταν και εάν οι αόριστες και γενικόλογες αναφορές της επιστολής λάβουν την μορφή συγκεκριμένων και επωνύμων καταγγελιών. Συνέχεια →

ὑπό Χαραλάμπους τοῦ Γαβριηλίδου Θεσσαλονικέως

Την εποχή που ο Δημήτρης Λιγνάδης βρισκόταν σε θέση παντοδυναμίας, (στην οποία ο ίδιος είχε κάνει τα πάντα για να τον φέρει και να τον διατηρήσει, μέσω επίμονου και δημόσιου lobbying), πριν γίνουν γνωστά -σε όσους δεν ήταν- τα ανδραγαθήματά του και εκπέσει από αυτήν, ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης είχε γράψει ένα εκτενές σημείωμα σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης, στο οποίο εξυμνούσε τη σκηνοθεσία του στον «Οιδίποδα Τύραννο». Σε αυτό, μεταξύ άλλων επαινούσε τη γλώσσα της παράστασης ως «λιτή, εύληπτη, ορθά εξενεγμένη [υπογραμμίζω εγώ], με ανάδειξη και φράσεων τού πρωτοτύπου οργανικά ενταγμένων».

Το σημείωμα αυτό το πρόσεξα πρόσφατα, και, όταν έφτασα στη συγκεκριμένη πρόταση, χρειάστηκε να διαβάσω τρεις και τέσσερις φορές την υπογραμμισμένη λέξη, και να επιστρατεύσω όσα αρχαία θυμόμουν από το λύκειο, για να συνειδητοποιήσω ότι μάλλον δεν πρόκειται για τυπογραφικό λάθος, αλλά αποτελεί τύπο του ρήματος εκφέρομαι. Ή τουλάχιστον, με αυτή την Συνέχεια →