του Άκη Γαβριηλίδη

Σε ένα πολύ γνωστό απόσπασμα από τα Απομνημονεύματά του, ο Μακρυγιάννης αφηγείται πώς, σε μια μάζωξη των οπλαρχηγών κατά την πολιορκία της Ακρόπολης, επιτέλεσε ένα τραγούδι με τη συνοδεία του ταμπουρά του, με αποτέλεσμα να εισπράξει τα εύσημα του «μαύρου Γκούρα». Και παραθέτει στο γραπτό του όλους τους στίχους όπως τους τραγούδησε.

Πολλά χρόνια αργότερα, τους στίχους αυτούς αποφάσισε να μελοποιήσει ο Χρήστος Λεοντής. Το αποτέλεσμα της μελοποίησης κυκλοφόρησε το 1975, τραγουδισμένο από τον Νίκο Ξυλούρη (τον ίδιον που ξεσπάθωνε την περίοδο εκείνη κατά των «νέγρικων χου-χου»).

Η απόφαση αυτή καταρχάς δείχνει ένα σχετικό θράσος. Ήδη την εποχή εκείνη, ήταν γνωστές και καταγεγραμμένες αρκετές εκτελέσεις του τραγουδιού αυτού, ή μάλλον παραδείγματα των ίδιων στίχων τραγουδισμένων πάνω σε αρκετές διαφορετικές μελωδίες (γι’ αυτές θα πούμε κάποια πράματα στη συνέχεια). Για ποιο λόγο να προσθέσει κανείς ακόμα μία;

Βεβαίως, στη μουσική τίποτε δεν απαγορεύεται. Το να βάλει κανείς καινούρια μουσική σε στίχους από Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τις προάλλες, κάνοντας ζάππινγκ, έπεσα πάνω στην «Γκαρσονιέρα» (The Apartment, Billy Wilder 1960), σε σχετικά αρχικό σημείο. Είπα να καθήσω να την ξαναδώ άλλη μια φορά, μετά από τόσα χρόνια, και πρέπει να πω ότι με εντυπωσίασε ακόμα περισσότερο από τις προηγούμενες.

Πάντοτε έλεγα ότι οι ταινίες του Ουάιλντερ πρέπει να διδάσκονται στις κινηματογραφικές σχολές (μεταξύ άλλων και) για να μαθαίνει κανείς πώς γράφεται ένα σενάριο. (Είμαι σίγουρος εξάλλου ότι αυτό θα έχει γίνει ήδη ή/ και θα γίνεται ακόμα, απλώς εγώ δεν το ξέρω). Η ιδιοφυία του Αυστριακού Εβραίου που εκ του μηδενός, σχεδόν χωρίς να ξέρει τη γλώσσα, έφτασε ως ξένος στις ΗΠΑ και έγινε ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα στον αμερικανικό κινηματογράφο, όπως εξήγησα αλλού φαίνεται σε πολλά μεν σημεία, αλλά πάνω απ’ όλα και στην φοβερή –και φοβερά συγκινητική- τελική σκηνή της συγκεκριμένης ταινίας.

Πέρα από τα οξυδερκή κοινωνικά σχόλια και την κριτική που διατυπώνει έμμεσα στη διάρκειά της, η ταινία κατά βάση είναι μια ερωτική ιστορία: αφηγείται τις περιπέτειες που περνάει ένα (ετεροφυλόφιλο) ζευγάρι μέχρι να γίνει Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Μα για να σωθεί η Ελλάδα, στους καιρούς τους ύστατους,
βρείτε κάπου έναν Καιάδα και γκρεμοτσακίστε τους.
Τότε θα ’ρθουν άλλα χρόνια μ’ όνειρα κι οράματα,
δίχως λόγους στα μπαλκόνια κι άχρηστα προγράμματα.

(Νίκος Γκάτσος, ποιητής της γενιάς του 30 και στιχουργός εντεχνολαϊκών τραγουδιών, «Τα γερόντια», 1991).

«Ελάτε να κάνουμε τους φόβους του διεφθαρμένου, ανθελληνικού πολιτικού συστήματος πραγματικότητα!»

(από αφίσα του κόμματος «Σπαρτιάτες» για τις εκλογές του Ιουνίου 2023).

Βρείτε τις διαφορές.
Αν δεν τις βρείτε, σκεφτείτε μήπως είναι καιρός να ξυπνήσετε από τον ύπνο σας και να πάψετε να κρύβεστε πίσω από τα διάφορα «μα δεν εννοούσε αυτό», «ας μην χαρίζουμε τον υψηλό πολιτισμό στους ακραίους» κ.λπ.

του Άκη Γαβριηλίδη

Η ιδεολογική αντεπίθεση της ελληνικής ακροδεξιάς συνεχίζει να εκτυλίσσεται σε πλήρη ανάπτυξη. Και, κατά την ανάπτυξή της αυτή, ακολουθεί το ένα μετά το άλλο τα βήματα που είχε διαγράψει πριν από δεκαετίες ο προφήτης της, ο Νίκος Γκάτσος.

Γράφαμε ήδη προ ημερών για τη σύνδεση του κόμματος «Νίκη» με ιδέες που είχε εκφράσει ο ποιητής της Αμοργού στα τραγούδια του. Πιο πρόσφατα είχαμε και νέο κρούσμα, από τους κόλπους των ανώτερων ορόφων της ακροδεξιάς πολυκατοικίας: ο κ. Σπύρος Πνευματικός (καμιά φορά τα ονόματα έχουν ένα αθέλητο αποτέλεσμα διεστραμμένου χιούμορ), υποψήφιος της ΝΔ και γιατρός ο ίδιος, βγήκε ευθαρσώς και μας είπε ότι για μερικούς ασθενείς που «δεν έχουν καλή πρόγνωση» είναι καλό να «τραβάμε μία γραμμή» επειδή δεν φτάνουν τα λεφτά (βλ. και χθεσινή μας ανάρτηση).

Και την πρωτοποριακή αυτή ναζιστική ιδέα, όμως, είχε (επανα)φέρει στο δημόσιο χώρο, για πρώτη φορά μετά τον μεσοπόλεμο, ο Νίκος Γκάτσος. Εκείνος ομολογουμένως όχι σε βάση cost-benefit analysis (τουλάχιστο με την Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Μία από τις εκπλήξεις –αν και όχι βέβαια η σημαντικότερη- των τελευταίων εκλογών υπήρξε και η καλή, δεδομένων των συνθηκών, επίδοση του κόμματος «Νίκη».

Ανήκω κι εγώ στη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων που πληροφορήθηκαν την ύπαρξη τέτοιου κόμματος το βράδυ της 21/5. Από περιέργεια, λοιπόν, αναζήτησα να δω τι μέρος του λόγου είναι, μέσα από το πρόγραμμα και τις δηλώσεις των ιθυνόντων του.

Για να το κάνω αυτό, χρειάστηκε να αφήσω από τα χέρια μου ένα βιβλίο που έτυχε να διαβάζω τις ίδιες μέρες: το Ο μακρυγιαννισμός. Τραγούδια για τον Μακρυγιάννη, του Γιώργου Κόκκινου. Και ειδικότερα μία ενότητα του βιβλίου αυτού στην οποία ο συγγραφέας, με αφορμή τα σχετικά τραγούδια που οφείλονται στον Νίκο Γκάτσο, συνοψίζει τις κοινωνικοπολιτικές απόψεις του ποιητή και στιχουργού. (Οι αναγνώστες αυτού του μπλογκ, ή/ και των Θέσεων, ίσως γνωρίζουν ότι κάτι ανάλογο είχα επιχειρήσει και εγώ πριν από είκοσι σχεδόν χρόνια. Στο συγκεκριμένο άρθρο μου αναφέρεται ο Κόκκινος, δηλώνοντας ρητά ότι συμφωνεί επί του γενικού με κάποιες επιμέρους επιφυλάξεις).

Περνώντας λοιπόν από την πολιτική ιδεολογία του Γκάτσου, όπως την συνοψίζει ο Κόκκινος (και εγώ), στην πολιτική ιδεολογία της «Νίκης», με περίμενε μια καινούρια έκπληξη: ήταν σαν να συνέχιζα να διαβάζω τον ίδιο λόγο.

Καλά, όχι ακριβώς τον ίδιο. Στη μια περίπτωση έχουμε διατυπώσεις πεζές, απλοϊκές, φλύαρες· στην άλλη, καλογυαλισμένες, Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τις προάλλες, έτυχε να επισκεφθώ το μουσείο ομοιωμάτων Βρέλλη, έξω από τα Γιάννενα.

Η επίσκεψη αυτή δεν ήταν στο πρόγραμμα, επρόκειτο για επιλογή ανάγκης (είχε καταρρακτώδη βροχή και δεν υπήρχε εκεί κοντά διαθέσιμη κάποια άλλη λύση κλειστού χώρου) και δεν είχα υψηλές προσδοκίες. Έστω και έτσι, όμως, η εντύπωση ήταν απογοητευτική. Πρόκειται για ένα μουσείο (ακόμα και ο χαρακτηρισμός αυτός είναι μάλλον καταχρηστικός) φτιαγμένο με όρους του 19ου αιώνα.

Το μουσείο έχει 12 «αίθουσες», σε καθεμιά από τις οποίες παρουσιάζεται και ένα ταμπλώ βιβάν από (υποτίθεται) την ελληνική ιστορία. Το πρώτο πρώτο, όμως, αναπαριστά το «Κρυφό Σχολειό» –κάτι δηλαδή που εδώ και καιρό έχει καταδειχθεί ότι δεν υπήρξε ιστορικά, όπως υποστήριξε νομίζω πρώτος πειστικά ο Άλκης Αγγέλου, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Τα Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στην ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Το βλέμμα του Οδυσσέα», υπάρχει ένας μονόλογος που εκφωνεί ο οδηγός ταξί, τον οποίο υποδύεται ο Θανάσης Βέγγος, απευθυνόμενος προς τον πρωταγωνιστή Χάρβεϊ Καϊτέλ –ή πάντως παρουσία του τελευταίου, ο οποίος τον ακούει αλλά δεν λέει τίποτε. Τα λόγια αυτά φαίνεται ότι έχουν κάνει ιδιαίτερη εντύπωση στους θεατές –άλλωστε, αυτό φαίνεται να αποτελούσε επιδίωξη του σκηνοθέτη, ο οποίος «υπογραμμίζει» οπτικά τη σκηνή και εφιστά την προσοχή του θεατή σε αυτήν.

Το κείμενο του μονολόγου συνίσταται στις παρακάτω φράσεις, οι οποίες εκφωνούνται με παύσεις αρκετών δευτερολέπτων ενδιαμέσως (στα σημεία όπου αλλάζει παράγραφος):

Ξέρεις κάτι; Η Ελλάδα πεθαίνει. Πεθαίνουμε σα λαός. Κάναμε τον κύκλο μας. Δεν ξέρω πόσες χιλιάδες χρόνια ανάμεσα σε σπασμένες πέτρες και αγάλματα… και πεθαίνουμε…

(πιο φορτισμένα) Αλλά αν είναι να πεθάνει η Ελλάδα, να πεθάνει γρήγορα! Γιατί η αγωνία κρατάει πολύ και κάνει πολύ θόρυβο.

(πλησιάζει στον γκρεμό στην άκρη του δρόμου)

Μωρή φύσηηη! Μόνη σου είσαι; Μόνος μου είμαι κι εγώ… πάρε ένα μπισκότοοο! (και πετάει πράγματι ένα μπισκότο στον αέρα).

Τη σκηνή αυτή την έχουν αναπαράγει πολλοί στον κυβερνοχώρο, οπτικά ή/ και γραπτά, με ανεπιφύλακτα θετικά έως εξυμνητικά σχόλια. Κανείς όμως δεν μπήκε στον κόπο να εξηγήσει γιατί του έκανε εντύπωση και τι νόημα συνήγαγε από αυτό.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το δημοσίευμα με τίτλο «‘Η Ελλάδα πεθαίνει!’: Η πιο συγκλονιστική σκηνή του Βέγγου δεν είναι κωμική».

Αν η σκηνή αυτή δεν είναι κωμική, τότε νομίζω ότι ο μόνος άλλος χαρακτηρισμός που της ταιριάζει είναι «γελοία». Δηλαδή Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Grand-parental advisory: Το σημείωμα αυτό καλό είναι να μην το διαβάσουν αρθρογράφοι-πολιτικάντηδες της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς και λοιποί υπάλληλοι του Μαρινάκη, γιατί ίσως τους ανεβεί η πίεση και ταραχθεί η γαλήνη των γηρατειών τους. Σε αυτό, ανατρέχουμε στην γενεαλογία του ηθικού και καλλιτεχνικού συντηρητισμού, του πουριτανισμού, της ξενοφοβίας και του αντι-νεγρισμού στο εσωτερικό της ελληνικής αριστεράς και του αντιδικτατορικού κινήματος· και ειδικότερα σε κάποια δείγματα που μπορούν να θεωρηθούν πρόγονοι της ειρωνικής απόρριψης των «μαύρων, κίτρινων και πράσινων επαναστατών» εκ μέρους του ανανεωτή κομμουνιστή Αναγνωστάκη και της καταδίκης των «νέγρικων χου-χου» εκ μέρους του βενιζελικού Ξυλούρη. Οι οποίες δεν βρίσκονται και πολύ μακριά από την καταγγελία των «κωλόπαιδων» που «χορεύουν σέικ» από τον αντιδραστικό ριζοσπάστη Ντίνο Χριστιανόπουλο, όπως έχω ήδη επισημάνει.

Η Επιθεώρηση Τέχνης, όπως είναι γνωστό, υπήρξε ένα πρωτοποριακό για την εποχή του περιοδικό τής –ας πούμε- αντιδογματικής Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στις 3/2, ο εν θέματι αναφερόμενος, αντιδρώντας σε προηγούμενη ανάρτηση του τραγουδοποιού Αλκίνοου Ιωαννίδη σχετική με τις κινητοποιήσεις των καλλιτεχνών, έκανε την κάτωθι εικονιζόμενη ανάρτηση.

Το περιεχόμενο αυτού του ισχυρισμού δεν θα το σχολιάσω. Φυσικά δεν έλεγε τίποτε τέτοιο ο Χίτλερ, ούτε άλλωστε ο ενδιαφερόμενος μπήκε στον κόπο να δώσει κάποιο παράδειγμα συγκεκριμένου «τέτοιου» που είπε ο Χίτλερ και να μας εξηγήσει πού το είπε. Για τις ανάγκες αυτού του σημειώματος, θα κάνω τη χάρη στο λεβεντόπαιδο Αρίστο να πάρω ως δεδομένο τον εξωφρενικό αυτό ισχυρισμό και να ασχοληθώ μόνο με το πώς διαχειρίστηκε στη συνέχεια την δημόσια διατύπωσή του.

Αμέσως μετά την ανάρτηση, ο Νίκος Σαραντάκος (πιθανόν και άλλοι χρήστες, εγώ σε εκείνον το είδα) παρατήρησε ότι η γραφή «Άρεια» είναι λάθος, αντί του ορθού Άρια (ή Αρία).

Λίγο μετά, ο τοίχος του Αρίστου παρουσίαζε την εξής εικόνα:

Θεωρώ πραγματικά απίθανο να κατέβασε το facebook την ανάρτηση. Πολύ πιθανότερο θεωρώ να την κατέβασε ο ίδιος ο αναρτήσας για να την επαναφέρει μετά διορθωμένη, νομίζοντας έτσι ότι πετυχαίνει με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια: και αποφεύγει την κριτική (χωρίς όμως να παραδέχεται ρητά ότι έκανε λάθος), και εμφανίζεται ως δήθεν διωκόμενος από σκοτεινές δυνάμεις. (Όχι τόσο σκοτεινές δηλαδή. Φανερές, την εξής μία: τον ΣΥΡΙΖΑ, σύμφωνα τουλάχιστον με κάποιον φίλο του ο οποίος σε σχόλιό του κάτω από την ανάρτηση ερμήνευσε την φερόμενη ως λογοκρισία με το θυμόσοφο απόφθεγμα «ΣΥΡΙΖΑ Ναζί το ίδιο μαγαζί»).

Την πιθανότητα αυτή βέβαια δεν μπορώ να την αποδείξω. Μπορώ όμως να αποδείξω –ή μάλλον, απλώς να δείξω: δεν χρειάζεται κάποιο επιχείρημα, είναι σε κοινή θέα- ότι το «ΦΒ» δεν επανέφερε την αρχική ανάρτηση, αλλά μία άλλη. Όπως ο καθένας βλέπει, σε αυτή την θαυματουργή επανεμφάνιση, το Άρεια έχει αντικατασταθεί από το Αρία.

Επιπλέον τούτου, όμως, τίθεται το ερώτημα: είναι πράγματι διόρθωση η αντικατάσταση αυτή; Είναι πράγματι λάθος το Άρεια φυλή;

Aυτό συζητείται.

Εάν κοιτάξουμε το Λεξικόν της νέας ελληνικής γλώσσης, καθαρευούσης και δημοτικής και εκ της νέας ελληνικής εις την αρχαίαν του Ιωάννου Σταματάκου, έκδοση του 1952, θα δούμε ότι για το επίθετο «άρειος» δίνει δύο σημασίες, τις εξής:

ο του Άρεως, ο αναφερόμενος εις τον Άρην, ο πολεμικός, ο φιλοπόλεμος, ο μαχητικός, πολεμοχαρής, αρήιος. ‖ ο ανήκων εις την Αρίαν Φυλήν (η υπογράμμιση δική μου).

Την ίδια σημασία, με την ίδια ακριβώς διατύπωση, αναφέρει το λεξικό Δημητράκου (γ΄ έκδοση, 1970, εκδόσεις Χ. Γιοβάνη, με τον τίτλο Εκσυγχρονισμένον Νέον Λεξικόν, ορθογραφικόν και ερμηνευτικόν όλης της ελληνικής γλώσσης, αναθεώρησις, συμπλήρωσις και διόρθωσις υπό Θησέως Τζαννετάτου), όπου το λήμμα άρειος αναφέρει τα εξής:

1. ο του Άρεως, φιλοπόλεμος, κ. ουσ. πολεμιστής. 2. Άρειος Πάγος βλ.λ. 3. ο ανήκων εις την Αρίαν Φυλήν.

Ομοίως, στο Σύγχρονον ορθογραφικόν – ερμηνευτικόν λεξικόν της ελληνικής γλώσσης (καθαρευούσης-δημοτικής) σε επιμέλεια ύλης Θεόκρ. Γούλα (εκδ. Διαγόρας, Αθήναι 1961), στο λήμμα άρειος υπάρχουν οι εξής αποδόσεις: «ο του Άρεως, ο κάτοικος του πλανήτου Άρεως· άριος» (υπογραμμίζω εγώ).

Αλλά και αντίστροφα: και στα δύο αυτά λεξικά, η συνωνυμία των δύο τύπων, με το ε και χωρίς το ε, είναι αμφιμονοσήμαντη, εφόσον επισημαίνεται και στο λήμμα «άριος»! Στο λήμμα του δευτέρου, π.χ., διαβάζουμε: «άριος -ία -ιο(ν) κ[αι] άρειος ΚΔ. ο της Αρίας ή ο εξ αυτής· ο της ινδοευρωπαϊκής ομοεθνίας». Οι δύο τύποι λοιπόν εμφανίζονται ως ισοδύναμοι και συνώνυμοι.

Ο Αρίστος όμως προφανώς αγνοούσε αυτές τις λημματογραφήσεις όταν προσπαθούσε να πείσει ότι τα λεγόμενα του Ιωαννίδη έχουν σχέση με τον ναζισμό, όπως τις αγνοούσε και ο Λεωνίδας Καβάκος όταν προσπαθούσε να πείσει ότι τα δικά του λεγόμενα δεν έχουν σχέση με τον ναζισμό.

Οπότε, το πρόβλημα για τον Αρίστο είναι ότι τρέχει μόνος του και βγαίνει όχι δεύτερος, αλλά τρίτος. Πρώτα κάνει έναν άστοχο παραλληλισμό. Του επισημαίνουν ότι αυτός έχει ένα γλωσσικό λάθος· αποδέχεται ότι έκανε λάθος (αλλά από μέσα του, χωρίς να το δηλώνει δημόσια) και, για να βγει από την δύσκολη θέση να παραδεχθεί ότι δεν είναι άριστος, σκηνοθετεί μία εξαφάνιση-επανεμφάνιση που δεν πείθει κανέναν· και μετά διορθώνει το λάθος σφυρίζοντας δήθεν αδιάφορα, τη στιγμή που θα μπορούσε με πειστικά επιχειρήματα να ισχυριστεί ότι δεν είναι λάθος.