του Άκη Γαβριηλίδη

Εδώ και αρκετά χρόνια, ο σημαντικός αμερικανός αναρχικός ανθρωπολόγος Τζέιμς Σ. Σκοττ, με βάση την έρευνα πεδίου που είχε κάνει στη νοτιοανατολική Ασία, έχει εκδώσει το συνθετικό έργο The Art of Not Being Governed. An Anarchist History of Upland Southeast Asia. Ένα έργο που είχε ως αντικείμενο την προσπάθεια πολλών διαφορετικών ανθρώπων όχι να ανατρέψουν το κράτος και να φτιάξουν μια καλύτερη κοινωνία, αλλά να φύγουν από το κράτος –ή να μην πάνε ποτέ σε αυτό-, να μείνουν μακριά του, να ζήσουν περνώντας «κάτω από τα ραντάρ του». Ραντάρ που έχουν κυρίως ονόματα όπως ληξιαρχείο, σχολείο, στρατός, εφορία.

Από αυτό εδώ το μπλογκ έχω παρουσιάσει μεταφρασμένα αποσπάσματα, και κατά καιρούς έχω χρησιμοποιήσει τις αναλύσεις του Σκοττ σε θέματα όπου ταίριαζαν. Επιπλέον, μία τουλάχιστον φορά τού έκανα κριτική για Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τις προάλλες, κάνοντας ζάππινγκ, έπεσα πάνω στην «Γκαρσονιέρα» (The Apartment, Billy Wilder 1960), σε σχετικά αρχικό σημείο. Είπα να καθήσω να την ξαναδώ άλλη μια φορά, μετά από τόσα χρόνια, και πρέπει να πω ότι με εντυπωσίασε ακόμα περισσότερο από τις προηγούμενες.

Πάντοτε έλεγα ότι οι ταινίες του Ουάιλντερ πρέπει να διδάσκονται στις κινηματογραφικές σχολές (μεταξύ άλλων και) για να μαθαίνει κανείς πώς γράφεται ένα σενάριο. (Είμαι σίγουρος εξάλλου ότι αυτό θα έχει γίνει ήδη ή/ και θα γίνεται ακόμα, απλώς εγώ δεν το ξέρω). Η ιδιοφυία του Αυστριακού Εβραίου που εκ του μηδενός, σχεδόν χωρίς να ξέρει τη γλώσσα, έφτασε ως ξένος στις ΗΠΑ και έγινε ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα στον αμερικανικό κινηματογράφο, όπως εξήγησα αλλού φαίνεται σε πολλά μεν σημεία, αλλά πάνω απ’ όλα και στην φοβερή –και φοβερά συγκινητική- τελική σκηνή της συγκεκριμένης ταινίας.

Πέρα από τα οξυδερκή κοινωνικά σχόλια και την κριτική που διατυπώνει έμμεσα στη διάρκειά της, η ταινία κατά βάση είναι μια ερωτική ιστορία: αφηγείται τις περιπέτειες που περνάει ένα (ετεροφυλόφιλο) ζευγάρι μέχρι να γίνει Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Το βιβλίο του Κώστα Βλησίδη Όψεις του Ρεµπέτικου (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 2004) αποτελεί συγκεντρωτική έκδοση τριών ανεξάρτητων κειμένων. Εξ αυτών, τo τρίτο (με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Ρεμπέτες και ρεμπέτικο: από τη ρητορική των Άλλων στον αυτοπροσδιορισμό») έχει ως αντικείμενο, σύμφωνα με την αυτοπαρουσίαση του ίδιου του βιβλίου, την «ανασύσταση της αφηγηματικής αυτοπαρουσίασης των συντελεστών του ρεμπέτικου σε αντίστιξη με τον λόγο που άρθρωσε ο κυρίαρχος πολιτισμός για αυτούς και για το είδος που εκπροσωπούσαν».

Όσο με αφορά, αυτή η περιγραφή ήταν ο βασικός λόγος για τον οποίο ενδιαφέρθηκα να διαβάσω το βιβλίο. Επιτέλους, σκέφτηκα, καιρός να διαβάσουμε αδιαμεσολάβητα τι λέγανε οι ίδιοι οι ρεμπέτες για τον εαυτό τους αντί να ακούμε τι λέγανε οι άλλοι –ή οι Άλλοι- γι’ αυτούς· να δώσουμε φωνή σε όσους δεν είχαν ως τώρα φωνή.

Διαβάζοντας τα αποσπάσματα που ανθολογούνται στο άρθρο, αυτή η προσδοκία γνησιότητας και αυθορμησίας δεν επιβεβαιώνεται. Είναι εντυπωσιακό ότι ο λόγος των «ίδιων» δεν διαφέρει συγκλονιστικά από εκείνον των Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τα τελευταία χρόνια γνωρίζει ιδιαίτερη διάδοση στον κυβερνοχώρο –μεταξύ άλλων και τον ελληνικό- ένα σύντομο κείμενο του ιταλού μαρξιστή πολιτικού ηγέτη και στοχαστή με τον ιδιαίτερα επιθετικό τίτλο «Μισώ τους αδιάφορους» (στο πρωτότυπο: Odio gli indifferenti), γραμμένο το σημαδιακό έτος 1917. Όσοι το παραθέτουν προφανώς πιστεύουν –ενίοτε το λένε και ρητά- ότι είναι και σήμερα επίκαιρο. Όμως, δεν είναι. Είναι εκτός τόπου και χρόνου σε σχέση με όσα συνέβησαν ιδίως το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, και συνεχίζουν να συμβαίνουν. Αυτά φυσικά ο Γκράμσι δεν ήταν δυνατό να τα μαντέψει· εμείς όμως σήμερα τα γνωρίζουμε, και δεν δικαιολογούμαστε να παριστάνουμε ότι δεν τα βλέπουμε.

Το κείμενο είναι απολύτως, και αφελώς, διαφωτιστικό-μοντερνιστικό. Βασίζεται στην ευρωκεντρική- Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Πού είναι τώρα οι Μακεδονομάχοι; διερωτώνται πικρόχολα σε αρκετά κοινωνικά ή μη μέσα διάφοροι σχολιαστές, συνήθως προσκείμενοι στην αξιωματική αντιπολίτευση. Γιατί δεν βγαίνουν στους δρόμους να διατρανώσουν τον πατριωτισμό τους και την αταλάντευτη υποστήριξη των εθνικών δικαίων, τώρα που αυτά απειλούνται από τον «Σουλτάνο Ερντογάν»;

Το ότι υπάρχει διαφορετική αντίδραση στις δύο περιπτώσεις, (ή μάλλον, στη μία περίπτωση υπήρξε αντίδραση ενώ στην άλλη όχι), είναι ορθό. Δεν είμαι όμως σίγουρος τι θέλουμε να πετύχουμε όταν το επισημαίνουμε. Όπως έλεγα πρόσφατα, δεν είναι πολύ καλή ιδέα να εγκαλούμε κάποιον για ασυνέπεια, όταν το ενδεχόμενο να φανεί συνεπής θα μας ήταν απεχθές.

Ακόμα περισσότερο, όμως, είναι λάθος ερμηνευτικά να αποδίδουμε αυτή τη διαφορά σε καθαρά εκλογικές υστεροβουλίες, δηλαδή να θεωρούμε ότι ο αρχικός θόρυβος γινόταν Συνέχεια →

του Ιλκέρ Γιαμάν

Η Ιστανμπούλ υπήρξε λίκνο πολυάριθμων πολιτισμών επί αιώνες, φιλοξενώντας τρεις από τις κυριότερες θρησκείες του κόσμου που διαμόρφωσαν το αστεακό τοπίο αυτής της συναρπαστικής πόλης στην οποία μπορείς να βρεις ένα τζαμί, ένα κτίσμα υπό μορφή εκκλησίας και μια συναγωγή όλα στον ίδιο τόπο. Λίγα βήματα παραπέρα, μπορεί κανείς να πετύχει την κατοικία μιας ομάδας αγίων των δερβίσηδων.

Κάποτε, ένας φίλος με ρώτησε: «αν τα κτίσματα στην Ιστανμπούλ μπορούσαν να εκφραστούν, ποιο θα μιλούσε περισσότερο;». Προς έκπληξή του, του απάντησα: το τέμενος Καλεντέρχανέ. Πρόκειται για το πιο ταιριαστό παράδειγμα για την πλούσια ανταλλαγή μεταξύ πίστεων στην Ιστανμπούλ.

Η ιστορία του ξεκινά με μια ανατολική ορθόδοξη εκκλησία αφιερωμένη στην Θεοτόκο Κυριώτισσα. Την εκκλησία αυτή τη χρησιμοποίησαν οι Σταυροφόροι ως ρωμαιοκαθολικό Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τι κοινό έχουν ο Διονύσιος Σολωμός, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Κ.Π. Καβάφης,  ο Κώστας Καρυωτάκης, ο Γιώργος Σεφέρης, ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο Θάνος Μικρούτσικος, ο Νικόλας Άσιμος και ο Μιχάλης Μαραγκάκης;

Η απάντηση είναι: δεν υπηρέτησαν ποτέ θητεία στον ελληνικό στρατό. (Ούτε και σε κανέναν άλλον).

Αντιθέτως ο Ιωάννης Μεταξάς, ο Παύλος Γύπαρης, ο Γεώργιος Γρίβας, ο Στυλιανός Παττακός, ο Δημήτριος Ιωαννίδης, ο Νίκος Μιχαλολιάκος και ο βιαστής Κυριάκος Παπαχρόνης όλοι υπηρέτησαν σε αυτόν. Ορισμένοι μάλιστα τον διοίκησαν.

Νομίζω ότι αν συγκρίνουμε πόσα προσέφεραν στην ελληνική κοινωνία οι δύο αυτές ομάδες, θα επικρατούσε σαφώς η πρώτη με μεγάλη διαφορά.

Πράγμα που δείχνει πόσο άκυρες και υποκριτικές είναι οι ηθικολογίες περί «χρέους προς Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Από χθες, ο χώρος της ελληνόφωνης δημοσιότητας κατακλύζεται από λόγους σχετικά με το απαίσιο τροχαίο συμβάν που, απ’ τη μια στιγμή στην άλλη, έθεσε τέρμα στη ζωή τεσσάρων ανθρώπων.

Κατά κάπως απρόσμενο τρόπο, μεγάλο μέρος των ανταλλαγών περιστρέφεται γύρω από το ζήτημα αν το συμβάν αυτό είναι «ταξικά καθορισμένο». Ίσως επειδή ένα τέτοιο γεγονός διαρρηγνύει τόσο συντριπτικά το νόημα, ώστε οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να προσφύγουν σε έννοιες και διαδικασίες που υπόσχονται να τους δώσουν έναν μπούσουλα και ένα σημαίνον ώστε να μπορέσουν να μιλήσουν κάπως γι’ αυτό, να πουν κάτι παρά τίποτα.

Έτσι ή αλλιώς, πάντως, οι λόγοι αυτοί αναπτύσσονται, και έχουν αυτό και όχι το άλλο περιεχόμενο. Φέρνουν δηλαδή στο φως μία συγκεκριμένη λογική και έναν τρόπο αντίληψης ο οποίος είναι εκεί, στα μυαλά των ανθρώπων, ακόμη και όταν δεν επιστρατεύεται για να θεραπεύσει την αφωνία μπροστά σε ένα τραυματικό συμβάν. Και μάλιστα την εκδηλώνουν πιο καθαρά απ’ ό,τι όταν οι ομιλούντες έχουν συνείδηση ότι πραγματεύονται ένα εμφανώς και αναντίρρητα «ταξικό» ζήτημα.

Στο παρόν σημείωμα, λοιπόν, θα ήθελα να «ξύσω» λίγο αυτή την αντίληψη: τι (εν)νοούμε όταν λέμε ότι ένα ζήτημα, όποιο κι αν είναι αυτό, είναι «ταξικό»; Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Ο Γιώργος Θεοτοκάς, στο Ελεύθερο Πνεύμα του, που θεωρήθηκε και ως μανιφέστο της γενιάς του 30, είχε διακηρύξει ότι «ένας οποιοσδήποτε Γιαγκούλας των ελληνικών βουνών» τον ενδιαφέρει πολύ περισσότερο από τον Καβάφη.

Ο Νίκος Γκάτσος, ένας εκπρόσωπος της ίδιας γενιάς που έγραψε κυρίως τραγούδια (τα περισσότερα σε συνεργασία με τον Μάνο Χατζιδάκι), υλοποίησε αυτή τη δήλωση προτίμησης φτιάχνοντας μεταξύ άλλων το κομμάτι «Ένας ευαίσθητος ληστής», το οποίο τραγούδησε σε πρώτη εκτέλεση ο Γιώργος Ρωμανός τη δεκαετία του 70, σε επόμενες δε πολλοί άλλοι. Τελευταία εξ αυτών η τραγουδίστρια που σταδιοδρομεί με το μικρό της μόνο όνομα, «Πάολα», σε γνωστή ψυχαγωγική τηλεοπτική εκπομπή. Η εκτέλεση αυτή προκάλεσε αρκετά δυσμενή σχόλια, μέχρι και την πρόβλεψη ότι «Θα τρίζουν τα κόκκαλα του Χατζιδάκι» –αλλά και απαντήσεις στα σχόλια αυτά που επισήμαιναν με διαφωτιστική και φιλελεύθερη ευρύτητα ότι «ο καθένας έχει δικαίωμα να τραγουδάει ό,τι θέλει αρκεί να το τραγουδάει καλά».

Η αμοιβαιότητα αυτή των αμφισβητήσεων-υπερασπίσεων είναι απολύτως κατοπτρική, και κάθε Συνέχεια →