του Άκη Γαβριηλίδη

Σήμερα, περνώντας μπροστά από ένα μικρό βιβλιοπωλείο, είδα στη βιτρίνα μια μικρή έκδοση με τα εξής στοιχεία: Jacques Rancière, Ο χώρος των λέξεων. Από τον Mallarmé στον Broodthaers. Δεν γνώριζα το έργο αυτό, γνώριζα όμως τον Ρανσιέρ, τον Μαλλαρμέ εμμέσως και εξ ονόματος, και επίσης γνώριζα τον Μαρσέλ Μπροτάαρς –υπέθεσα ότι θα πρόκειται περί αυτού εφόσον δεν ξέρω άλλον με αυτό το επώνυμο-, τον σημαντικό βέλγο εικαστικό (και ποιητή, και κινηματογραφιστή) του μεταπολέμου, ο οποίος μπορεί να μην έγινε τόσο παγκοσμίως διάσημος όσο ο Ντελβώ και ο Μαγκρίτ, αλλά αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο στην ιστορία του «επαναστατικού σουρεαλισμού».

Μπήκα μέσα και ήθελα να το ανοίξω για να βεβαιωθώ ότι το βιβλίο μιλά γι’ αυτόν, αλλά επειδή ο χώρος ήταν στενός και δυσκόλευα τη ζωή των –αρκετών- υπολοίπων πελατών, σκέφτηκα ότι, και για άλλον να μιλάει, ένα βιβλίο του Ρανσιέρ είναι πάντα ενδιαφέρον.

Αμέσως μόλις βγήκα, άνοιξα το βιβλίο για να βεβαιωθώ, και τότε έπεσα πάνω στην μεγαλειώδη κοτσάνα –επαναλαμβανόμενη, προφανώς, σχεδόν σε κάθε σελίδα, συχνά περισσότερες από μία φορές σε κάθε σελίδα:

Μπρουνταέρς. Και δώστου ξανά Μπρουνταέρς.

Ειλικρινά για μια στιγμή μου πέρασε απ’ το μυαλό να μπω και να ζητήσω να το επιστρέψω και να πάρω κάτι άλλο. Δεν το έκανα. Αυτό που σίγουρα έκανα όμως είναι ότι ενέγραψα τόσο τον Θωμά Συμεωνίδη, όσο και τις εκδόσεις Στερέωμα στο μαύρο κατάστιχο. Από δω και πέρα και οι δύο θα είναι τιμωρημένο γήπεδο λόγω χουλιγκανισμού.

Τι άνθρωποι είναι αυτοί που αναλαμβάνουν να μεταφράσουν ένα κείμενο και να το εκδώσουν, προσθέτοντας μάλιστα Εισαγωγή και Επίμετρο, χωρίς να αφιερώσουν μισό λεπτό –δεν χρειάζεται περισσότερο- για να εξακριβώσουν πώς προφέρεται το όνομα του ενός από τους δύο καλλιτέχνες στους οποίους αναφέρεται αυτό; Εμένα αυτή η κατάσταση μου δίνει την εικόνα ενός ανθρώπου απορροφημένου από τον ναρκισσισμό του, ο οποίος δεν ενδιαφέρεται να ταπεινωθεί λίγο (με την καλή έννοια), να υπηρετήσει τον συγγραφέα και τους υποψήφιους αναγνώστες, αλλά να δοξάσει τον εαυτό του.

Επιπλέον, μου δίνει την εικόνα ενός ανθρώπου τσαπατσούλη και χωρίς γλωσσική παιδεία.

Το καλοκαίρι, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών, είχα επικρίνει σε ένα άλλο σημείωμα την τεμπελιά των αθλητικογράφων και την συχνά άστοχη μεταφορά των ονομάτων των αθλητ(ρι)ών. Φαίνεται όμως ότι ανάλογη, και ακόμα χειρότερη, τεμπελιά χαρακτηρίζει τους διδάσκοντες στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών.

Θα ήμουν πραγματικά περίεργος να μάθαινα πώς διάολο κατέληξε κάποιος σε αυτό το εκτρωματικό «Μπρουνταέρς». Καταρχάς, δεν υπάρχει καμία ευρωπαϊκή γλώσσα στην οποία η γραφή Broodthaers να προφέρεται «Μπρουνταέρς». Τα δύο ο προφέρονται ου μόνο στα αγγλικά, σε καμία άλλη γλώσσα (ή τουλάχιστον καμία από την οποία να είναι πιθανό να προέρχεται το συγκεκριμένο όνομα). Στα αγγλικά όμως είναι απίθανο μία λέξη να λήγει σε -aers και αυτή η κατάληξη να προφέρεται «ερς» και να τονίζεται στη λήγουσα.

Όλα αυτά βέβαια είναι απλώς τεχνικές λεπτομέρειες που θα έπρεπε να υποψιάσουν τον Συμεωνίδη ότι δεν μπορεί να στέκει η απόδοση που επέλεξε. Ο Μπροτάαρς ήταν φλαμανδός· το όνομά του προέρχεται από την ολλανδική γλώσσα. Από όποια γλώσσα πάντως και να προέρχεται ένα όνομα ή άλλη λέξη, είναι κατά κανόνα πολύ εύκολο να βρούμε πώς προφέρεται στο διαδίκτυο. Και πράγματι, αυτό συμβαίνει εν προκειμένω: εάν κανείς πάει στο Γκουκλ και πληκτρολογήσει marcel broodthaers pronunciation, θα βρει τρεις εκδοχές προφοράς. Οι δύο είναι χάλια, προέρχονται από αμερικανούς (καμία εξ αυτών πάντως δεν είναι «Μπρουνταέρς»). Η πρώτη είναι κατά προσέγγιση σωστή (αν και από γαλλόφωνο).

Θα μπορούσε λοιπόν, και θα όφειλε, ο Συμεωνίδης, εφόσον βαριόταν να κάνει κάτι πιο επιστημονικό, να αφιέρωνε μισό λεπτό για να εφαρμόσει αυτή την μπακάλικη μέθοδο πριν αρχίσει να μας βομβαρδίζει με τις αποψάρες του (οι οποίες, σημειωτέον, στην έκδοση καταλαμβάνουν διπλάσια έκταση από το κείμενο του Ρανσιέρ).

Περιττό να πω βέβαια ότι δεν έχω καμία περιέργεια να διαβάσω αυτές τις αποψάρες. Δεν περιμένω από έναν άνθρωπο ο οποίος καταπιάστηκε με τη μετάφραση με τόση προχειρότητα, και με τόση περιφρόνηση για τον αναγνώστη, να μου εξηγήσει οτιδήποτε.