του Άκη Γαβριηλίδη

Οι κάπως παλιότεροι θα θυμούνται ότι, πριν πολλά χρόνια, όταν άρχιζε να παίρνει την εθνικιστική του στροφή, ο Διονύσης Σαββόπουλος είχε εκθέσει δημοσίως –αν δεν κάνω λάθος σε μια εκδήλωση του ΚΚΕ Εσωτερικού για τη γλώσσα- μία απίθανη θεωρία, δήθεν στηριγμένη σε ηχοδιαγράμματα και σε ποσοτικοποιημένα στοιχεία, κατά την οποία στην ομιλία των σημερινών (τότε) χρηστών της ελληνικής γλώσσας «ακούγονται» οι δασείες και οι περισπωμένες, διότι λέει με κάποιο εργαστήριο μετρήσανε διάφορα καταγεγραμμένα δείγματα ομιλητών και διαπίστωσαν ότι στα μακρά φωνήεντα είναι μεγαλύτερος ο χρόνος και η ένταση με την οποία προφέρονταν.

Φυσικά, ήδη τότε, κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, οι στοιχειωδώς σοβαροί συνεισηγητές (π.χ. ο Δημήτρης Μαρωνίτης) του βάλανε πάγο. Εξ όσων έχω υπόψη μου δεν τα επανέλαβε έκτοτε, αλλά ούτε και τα ανακάλεσε ρητά.

Τα ανακάλεσε όμως σήμερα, σιωπηρώς και μάλλον χωρίς να το συνειδητοποιεί καν, κατά τον εορτασμό των 80 χρόνων του. Η ανάκληση αυτή εχώρησε κατά τη σχετική εκπομπή που αφιέρωσε στην επέτειο ο Σταύρος Θεοδωράκης, όπου ο τιμώμενος δήλωσε τα εξής:

Το ραπ βγαίνει από το rhapsody, τη λέξη ραψωδία, δηλαδή από τον Όμηρο. Τα πρώτα μεγάλα ραπ διεθνή σουξέ είναι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια. Εγώ παρακολουθώ με ενδιαφέρον τους ράπερ και τους τράπερ.

Στο ύφος του τίποτε δεν έδειχνε ότι την ερμηνεία αυτή την νοεί ως κάποιου είδους χιούμορ ή τρόπο του λέγειν. Με κάθε σοβαρότητα εξάλλου την αντιμετώπισε και ο παρουσιαστής της εκπομπής.

Ίσως πει κανείς ότι το γλωσσικό μέρος δεν είναι η βασική εστίαση της δήλωσης, αλλά ο Δ.Σ. το ανέφερε επικουρικά για να τονίσει και με μία έστω λίγο αυθαίρετη γλωσσική πινελιά την ουσιαστική συγγένεια. Όμως, ακριβώς, η Ιλιάδα και η Οδύσσεια δεν έχουν καμία ουσιαστική συγγένεια με το ραπ. Όχι μεγαλύτερη απ’ όση έχουν με οποιαδήποτε άλλη τραγουδιστική έκφραση οποιουδήποτε τόπου, χρόνου και λαού.

Εάν δεν ακούσουμε τη διατύπωση προφορικά, όπως διατυπώθηκε στην εκπομπή, αλλά τη διαβάσουμε γραμμένη, (δηλαδή αν κάνουμε την αντίστροφη διαδρομή από τα επιστημονικοφανή πειράματα που αναφέρθηκαν στην αρχή), αρχίζουμε ήδη να αντιλαμβανόμαστε ότι μπάζει: όπως βλέπουμε, η αγγλική λέξη rhapsody, μεταφορά του αρχαιοελληνικού ῥαψωδία, γράφεται με ένα h μετά το r, το οποίο ακριβώς αντιστοιχεί στην δασεία που μπαίνει πάνω από το ρ. Αντιθέτως, η λέξη rap γράφεται χωρίς h. Σε αντίθεση με τη λέξη rhythm (‘n’blues), η οποία επίσης προσδιορίζει μία παραλλαγή της αφροαμερικανικής μουσικής χωρίς να χρειαστεί να αποβάλει το h. Άρα λοιπόν, ξεχνάμε τα περί προφοράς της δασείας όταν αυτό μας βολεύει ώστε να εμφανίσουμε ακόμη μία ξένη λέξη ως ελληνικής προέλευσης.

Φυσικά, δεν χρειαζόμασταν αυτή την παρατήρηση για να βεβαιωθούμε ότι η ετυμολόγηση είναι τύπου Γκας Πορτοκάλος. Αρκεί να ανοίξουμε ένα λεξικό της αγγλικής γλώσσας, ή έστω το Γκουγκλ. Την παρατήρηση αυτή την χρειαζόμασταν για να βεβαιωθούμε ότι οι εκδρομές/ επιδρομές του Δ.Σ. στα χωράφια της γλωσσολογίας είναι του τύπου «τα δικά μου δικά μου και τα δικά σου δικά μου».

Παραδόξως, στην τοποθέτηση αυτή δεν βρίσκουμε κάποια ανάλογη ελληνοκεντρική ετυμολόγηση για το τραπ. Ίσως βγαίνει από την τράπεζα, το τραπέζι, ή ίσως το τραπέζιο. Come on Διονύση, one more try.