του Τζόρτζιο Αγκάμπεν

Δύο νύχτες πριν με φτάσει η είδηση του θανάτου του Αντόνιο –του Τόνι- Νέγκρι, τον ονειρεύτηκα για πολλή ώρα και η παρουσία του ήταν τόσο ζωντανή που όταν ξύπνησα ένιωσα την ανάγκη να του γράψω. Το μήνυμά μου στο παλιό μέιλ που δεν είχα χρησιμοποιήσει για χρόνια δεν έφτασε. Όταν είπα σε μια φίλη για το όνειρο, εκείνη μου είπε: «ήθελε να σε αποχαιρετήσει πριν φύγει». Παρά την απόκλιση της σκέψης του καθενός μας, η οποία γινόταν όλο και πιο σαφής με τον καιρό, κάτι μας συνέδεε πεισματικά, κάτι που είχε να κάνει πρωτίστως με τη γενναιόδωρη, ανήσυχη, ακριβοδίκαιη ζωτικότητά του, την οποία ένιωσα αμέσως όταν τον συνάντησα για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1987.

Με την φυγή του Tόνι, αισθάνομαι ότι κάτι μου λείπει –μέσα μου, κάτω από τα πόδια μου, ίσως κυρίως πίσω μου, λες και ένα μέρος του παρελθόντος μου γίνεται απότομα παρόν και με επιπλήττει λείποντας. Και αυτή η έλλειψη δεν αφορά μόνο εμένα, αλλά ολόκληρη τη χώρα μας και την ιστορία της, όλο και πιο ψεύτικη, όλο και πιο ξεχασμένη, όπως δείχνουν οι μισητές νεκρολογίες, που θυμούνται μόνο τον κακό δάσκαλο και όχι την κακή, φρικτή χώρα στην οποία του δόθηκε να ζήσει και την οποία προσπάθησε, ίσως λανθασμένα, να κάνει καλύτερη. Γιατί ο Τόνι, ξεκινώντας από τη μαρξιστική παράδοση στην οποία ανήκε και η οποία ίσως τον καθόρισε και τον πρόδωσε, ασφαλώς προσπάθησε να αναμετρηθεί με τη μοίρα της Ιταλίας και του κόσμου στην ακραία φάση του καπιταλισμού την οποία διανύουμε σήμερα προς ποιος ξέρει ποιο δυσοίωνο μετά. Και αυτό είναι κάτι που ούτε τολμούν, ούτε θα είναι ποτέ ικανοί να κάνουν όσοι συνεχίζουν να εξευτελίζουν τη μνήμη του.

Πρώτη δημοσίευση: In memoria di Toni Negri. Μετάφραση: Α.Γ.