του Άκη Γαβριηλίδη

Για τον πρόσφατο θάνατο της Μαριάννας Βαρδινογιάννη εξέδωσαν ανακοινώσεις όλα τα ελληνικά κόμματα, αλλά και πολλοί άλλοι ελληνικοί και διεθνείς φορείς. Μεταξύ άλλων, ο Νίκος Ανδρουλάκης στο μήνυμά του ανέφερε ότι η εκλιπούσα «έθεσε στο επίκεντρο του ανθρωπιστικού της έργου την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ήταν πολύτιμος αρωγός σε κάθε μεγάλη εθνική υπόθεση» (η υπογράμμιση δική μου).

Σε παρόμοιες ανακοινώσεις είναι αναμενόμενη μία δόση υπερβολής και εξωραϊσμού. Ωστόσο, καλό είναι να μην γίνεται το άσπρο μαύρο.

Το «ανθρωπιστικό έργο» της Βαρδινογιάνναινας συνίστατο, κατά πρώτον και κατ’ ουσίαν, στο ότι έδινε λεφτά. Δεν μπαίνω αυτή τη στιγμή στο ερώτημα πού και γιατί τα έδινε. Καλό είναι πρώτα απ’ όλα να έχουμε στο μυαλό μας πού τα βρήκε.

Για να βρούμε την απάντηση σε αυτό (ή πάντως ένα μέρος της απάντησης), δεν χρειάζεται να ψάξουμε πολύ μακριά ή να απευθυνθούμε σε απόκρυφες και ακραίες πηγές. Όλοι γνωρίζουμε ότι η συγχωρεμένη ήταν σύζυγος εφοπλιστή με τεράστια περιουσία. Πώς σχηματίστηκε αυτή η περιουσία; Άρχισε να την συσσωρεύει ο Νίκος Βαρδινογιάννης, μεγαλύτερος αδελφός του συζύγου της. Στο λήμμα «Νίκος Βαρδινογιάννης» της Wikipedia μπορούμε να διαβάσουμε τα εξής:

Στα μέσα της δεκαετίας του ‘60 αποκόμισε τεράστια κέρδη, σπάζοντας το εμπάργκο καυσίμων που είχε επιβληθεί από τον ΟΗΕ στο ρατσιστικό καθεστώς της Ροδεσίας (νυν Ζιμπάμπουε). Με δικά του τάνκερ, εφοδίαζε την κυβέρνηση των λευκών του Ίαν Σμιθ με αργό πετρέλαιο, κάτω από τη μύτη των Βρετανών, που είχαν αναλάβει την επιτήρηση του ναυτικού αποκλεισμού. Στη συνέχεια δημιούργησε στην Κρήτη και την Αίγυπτο εγκαταστάσεις ανεφοδιασμού πλοίων και το 1970 ίδρυσε την Motor Oil.

Δεν μπόρεσα να βρω κάποιο στοιχείο για το αν έγινε ποτέ κάποια έρευνα για την ανεύρεση και τυχόν επιστροφή των παρανόμως κτηθέντων ή/ και επιβολή κυρώσεων στους παρανομήσαντες. Με βάση αυτήν την πληροφορία, πάντως, προκύπτει ότι τα τεράστια αυτά κέρδη, με τα οποία μία γενιά αργότερα η φαμίλια κατάφερε να αναδείξει και μία πρέσβειρα Καλής Θελήσεως της UNESCO, βασίζονταν στην απολύτως κακή θέληση κάποιων πειρατών και κερδοσκόπων οι οποίοι έγραψαν στα παλαιότερα των υποδημάτων τους τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και την πιο στοιχειώδη διεθνή νομιμότητα. Προκειμένου να μπορεί σήμερα ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, Ιερώνυμος να δηλώνει ότι «μέσα από τον αγώνα της, χάρισε ζωή σε εκατοντάδες παιδιά», χρειάστηκε να χάσουν τη ζωή, την υγεία ή την αξιοπρέπειά τους επί κάποια ακόμα χρόνια μερικά εκατομμύρια παιδιά και ενήλικες θύματα της αποικιοκρατίας και του απαρτχάιντ.

Οπότε, αν διέπρεψε σε κάτι η Βαρδινογιάνναινα, ήταν στο ξέπλυμα. Στο ξέπλυμα χρημάτων και, ταυτόχρονα, ονομάτων.

Αρκετοί άνθρωποι καλών προθέσεων, χωρίς απαραίτητα να συμμερίζονται την ομόθυμη προσπάθεια της ελληνικής «κάστας» να προβάλλει άτομα σαν την συγκεκριμένη ως θετικά πρότυπα για τα αγαθά της επιχειρηματικότητας και τον ευεργετικό της ρόλο για την λειτουργία της κοινωνίας, απαντούν στην κριτική κατά της φιλανθρωπίας με το ρεαλιστικό «εντάξει, αλλά τι να κάνουμε; Καλώς ή κακώς αυτή τη στιγμή υπάρχουν πλούσιοι. Δεν είναι καλύτερα να ξοδεύουν τα λεφτά τους για τα παιδιά με καρκίνο παρά για την δική τους καλοπέραση;».

Με βάση τα παραπάνω, το επιχείρημα αυτό είναι άκυρο, ο δε πραγματισμός του ψευδεπίγραφος. Χωρίς καν να θέτουμε το θέμα ενός γενικού εξισωτισμού, εν προκειμένω έχει διαφορά: πώς (και γιατί) αυτοί οι συγκεκριμένοι πλούσιοι έγιναν πλούσιοι; Καλώς, ή μήπως κακώς; Έχει διαφορά. Διότι αν, για να δώσουμε ελπίδα σε πέντε παιδιά στην Ελλάδα, πρέπει να βυθίσουμε στην απελπισία πολλαπλάσιο αριθμό ανθρώπων στη Ζιμπάμπουε, αυτό αρχίζει να μην μοιάζει πλέον και πολύ με φιλανθρωπία, ακόμη και με ποσοτικά κριτήρια «ορθολογικής επιλογής».