Σήμερα λίγο μετά το μεσημέρι λάβαμε από τη google το ακόλουθο e-mail, στο οποίο μας ενημερώνει ότι λόγω μιας δικαστικής απόφασης αφαιρέθηκε μια ανάρτηση από το JUNGLE-Report: Συνέχεια
του Άκη Γαβριηλίδη
Για τον πρόσφατο θάνατο της Μαριάννας Βαρδινογιάννη εξέδωσαν ανακοινώσεις όλα τα ελληνικά κόμματα, αλλά και πολλοί άλλοι ελληνικοί και διεθνείς φορείς. Μεταξύ άλλων, ο Νίκος Ανδρουλάκης στο μήνυμά του ανέφερε ότι η εκλιπούσα «έθεσε στο επίκεντρο του ανθρωπιστικού της έργου την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ήταν πολύτιμος αρωγός σε κάθε μεγάλη εθνική υπόθεση» (η υπογράμμιση δική μου).
Σε παρόμοιες ανακοινώσεις είναι αναμενόμενη μία δόση υπερβολής και εξωραϊσμού. Ωστόσο, καλό είναι να μην γίνεται το άσπρο μαύρο.
Το «ανθρωπιστικό έργο» της Βαρδινογιάνναινας συνίστατο, κατά πρώτον και κατ’ ουσίαν, στο ότι έδινε λεφτά. Δεν μπαίνω αυτή τη στιγμή στο ερώτημα πού και γιατί τα έδινε. Καλό είναι πρώτα απ’ όλα να έχουμε στο μυαλό μας πού τα βρήκε.
Για να βρούμε την απάντηση σε αυτό (ή πάντως ένα μέρος της απάντησης), δεν χρειάζεται να ψάξουμε πολύ Συνέχεια
H Νέα Αγχίαλος είναι ένα όμορφο χωριουδάκι, ένας γαλήνιος τόπος, δίπλα σε μία αιωνίως ήρεμη θάλασσα· τον Παγασητικό.
Το χωριό δεν περιβάλλεται από παρθένα πευκοδάση με «καύσιμη ύλη», ούτε βρίσκεται σε απάτητα βουνά. Δεν το διασχίζουν απρόσιτα φαράγγια, ούτε είναι απροσπέλαστο χωρίς δρόμους. Το διατρέχει η παλιά εθνική οδός και τα πάντα γύρω του είναι καλλιεργημένα με προσβάσεις παντού. Αμπέλια, αραιοί ελαιώνες, οργωμένα χωράφια, λόφοι όπου η ψηλότερη άγρια βλάστηση είναι τα θυμάρια.
Η Νέα Αγχίαλος επίσης δεν είναι κανένας οικισμός αυθαιρέτων που κατασκευάστηκε στην τύχη ή σε επικίνδυνο μέρος. Όταν το 1906 μαυροθαλασσίτες πρόσφυγες εκδιωγμένοι από τις βουλγαρικές ακτές έφτασαν στην Ελλάδα, κτίστηκε εκεί ο οργανωμένος προσφυγικός αγροτικός οικισμός. Σε μία ακτή ανάμεσα σε άδενδρους λόφους. Με ένα καλό ιπποδάμειο ορθοκανονικό σύστημα, ευρείς δρόμους δημόσιους χώρους και καταμεσής, έναν εντυπωσιακό αρχαιολογικό χώρο όπου δεν μένει όρθιο λόγω των ανασκαφών ούτε λουλούδι. Η μοναδική βλάστηση σε όλη την έκταση είναι τα καλωπιστικά δεντράκια των δρόμων, τα ελάχιστα του περιπάτου της θάλασσας, όπως και ένα λιλιπούτειο άλσος δίπλα στις αρχαιότητες τριγυρισμένο από οικοδομικά τετράγωνα και άσφαλτο.
Με λίγα λόγια, η Νέα Αγχίαλος είναι ο ιδανικός οικισμός που δεν μπορεί να κινδυνεύσει από πυρκαγιά.
Σε λίγα χιλιόμετρα απόσταση βρίσκεται το στρατιωτικό αεροδρόμιο. Είναι ένα από τα εθνικά «οχυρά» της αεροπορίας, ένας πραγματικός αεροναύσταθμος. Φιλοξενεί μεγάλο στόλο πολεμικών αεροσκαφών που υπερασπίζονται καθημερινά τον εναέριο χώρο του Αιγαίου, καταφύγια, αντιαεροπορική άμυνα, αποθήκες, πιστοποιημένες από το ΝΑΤΟ υποδομές. Είναι ένα σύστημα με εκατοντάδες ετοιμοπόλεμους μάχιμους και κατάλληλες εγκαταστάσεις σχεδιασμένες να αντιμετωπίσουν επίθεση από αέρα, στεριά και θάλασσα. Το αεροδρόμιο ανατινάχτηκε. Η Νέα Αγχίαλος εκκενώθηκε. Είτε γιατί απειλείτο από τη φωτιά, είτε γιατί οι εκρήξεις απειλούσαν να τινάξουν τα πάντα στον αέρα. Τελικά και από τα δύο.
Η καταστροφή προκλήθηκε από μία φωτιά που έκαιγε για δύο ημέρες έναν καλλιεργημένο κάμπο χωρίς δάση, με δρόμους, δίπλα σε πόλεις και χωριά, κατοικημένο από εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκους.
Εκκενώθηκαν όχι τίποτα απομονωμένοι δασικοί οικισμοί αλλά πόλεις, χωριά, οργανωμένες βιομηχανικές ζώνες. Λόγω μίας πυρκαγιάς που έκαιγε εθνικούς και αγροτικούς δρόμους, θάμνους και χωράφια.
Είναι προφανές ότι κάτι δεν πάει καθόλου καλά! Η πολιτική «τρεχάτε να σωθείτε με το 112» που εφαρμόζεται παντού από υπουργούς έως στρατηγούς με μια χούφτα πυροσβέστες και πιλότους να καλούνται να μας σώσουν αυτοθυσιαζόμενοι στην Εύβοια, στη Ρόδο, στην Αττική, στη Λαμία, στη Μαγνησία έδειξε τα όριά της.
Αν είναι έτσι, κινδυνεύουμε παντού. Δεν υπάρχει πλέον ασφαλής πόλη, συνοικία, οικισμός. Οποιαδήποτε πυρκαγιά μπορεί να κάψει τα πάντα, οποιοδήποτε αεροδρόμιο, ναύσταθμος, διυλιστήριο, εργοστάσιο χημικών ή εκρηκτικών, αποθήκη καυσίμων ή ό,τι άλλο μπορεί να εκραγεί ανά πάσα στιγμή. Αυτό είναι το τραγικό συμπέρασμα της ιστορίας της Νέας Αγχιάλου.
Στις εικόνες η Νέα Αγχίαλος με το «καθαρό» οργανωμένο σχέδιο πόλης και τους επίσης καθαρούς από άγρια βλάστηση λόφους της όπως φαίνεται από τον δορυφόρο και μία εικόνα λίγο μετά την οικοδόμηση του οικισμού, το 1915.
του Δημήτρη Δημούλη
Στις 24 Ιουλίου 2023 συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης. Ο κ. Γεραπετρίτης, δικηγόρος, καθηγητής συνταγματικού δικαίου και πολιτικός της Ν.Δ. δημοσίευσε την ημέρα αυτή επετειακό άρθρο, στο οποίο ανέφερε ως (μόνη) ιδιότητά του εκείνη του Υπουργού Εξωτερικών.
Το άρθρο έχει τον περίεργο τίτλο: «Η ατέρμονη αντιπαράθεση δεν μπορεί να είναι επιλογή». Πώς εμπνεύστηκε αυτό τον τίτλο ο κ. καθηγητής; Όλοι ξέρουμε ότι η ταξική αντιπαράθεση είναι ατέρμονη, ακριβώς όπως και η αντιπαράθεση του Ολυμπιακού με τον Παναθηναϊκό. Για να μη μιλήσουμε για την παροιμιώδη ατερμοσύνη του Μεσανατολικού και του Κυπριακού.
Το πιο περίεργο σημείο του άρθρου δεν είναι όμως ο τίτλος, αλλά η εξής παράγραφος:
«Για τη χώρα μας υπήρξαν και επώδυνες απώλειες, όπως ότι η Ανατολική Θράκη, η Ίμβρος και η Τένεδος περιήλθαν στην Τουρκία και ότι οριστικοποιήθηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών, μια τόσο βίαιη πρακτική που έκτοτε ουδέποτε εφαρμόστηκε διεθνώς».
Η πρώτη επώδυνη απώλεια αφορά εδάφη που δόθηκαν στην Τουρκία με τη Συνθήκη της Λωζάνης. Ένας ψύχραιμος Συνέχεια
των Υβ Μούρμαν και Βερονίκ Σαπέν
Με τη συγγραφή αυτού του βιβλίου, σκοπός μας ήταν να υπενθυμίσουμε ότι η απελευθέρωση της Ευρώπης δεν προκάλεσε μόνο εκρήξεις χαράς μεταξύ των πληθυσμών. Δυστυχώς, τόσο οι εισβολείς όσο και οι απελευθερωτές κόμισαν το δικό τους μερίδιο τρόμου σε βιασμούς και φόνους. Το καθήκον αμεροληψίας των δικαστηρίων όσον αφορά τις καταδίκες για τα ίδια εγκλήματα δεν έγινε σχεδόν ποτέ σεβαστό, ιδίως στη βάση του χρώματος και της καταγωγής του δράστη.
Ο φάκελος λοιπόν αυτός είναι ευαίσθητος, έχει δημοσιοποιηθεί και σχολιαστεί ελάχιστα, απλώς επειδή στο μυαλό πολλών ανθρώπων ο βιασμός είναι απαίσια πράξη. Σχεδόν όλες οι γυναίκες που υφίστανται βιασμό συχνά προτιμούν να το αποκρύψουν από την οικογένειά τους, από το φόβο για το «τι θα πει ο κόσμος», για τα κουτσομπολιά, αλλά επίσης από φόβο μήπως γίνουν δακτυλοδεικτούμενες. Ο πόνος όλων αυτών των βιασμένων γυναικών, που θα κουβαλούν μέσα τους για όλη τους τη ζωή το στίγμα αυτού του εγκλήματος. Και τι να πούμε για την περίπτωση που, συνεπεία αυτού του βιασμού, έμειναν έγκυες και έφεραν στον κόσμο ένα παιδί που θα τους θυμίζει διαρκώς τον πόνο αυτού του εγκλήματος. Δυστυχώς οι βαρβαρότητες αυτές υπήρξαν ανέκαθεν, και διαπράχθηκαν από όλους τους στρατούς.
Σε όλους τους καιρούς και σε όλες τις εποχές, ιδίως σε περίοδο πολέμου, ο άντρας πάντοτε χρησιμοποίησε το όπλο Συνέχεια
του Άκη Γαβριηλίδη
Σε ένα πολύ γνωστό απόσπασμα από τα Απομνημονεύματά του, ο Μακρυγιάννης αφηγείται πώς, σε μια μάζωξη των οπλαρχηγών κατά την πολιορκία της Ακρόπολης, επιτέλεσε ένα τραγούδι με τη συνοδεία του ταμπουρά του, με αποτέλεσμα να εισπράξει τα εύσημα του «μαύρου Γκούρα». Και παραθέτει στο γραπτό του όλους τους στίχους όπως τους τραγούδησε.
Πολλά χρόνια αργότερα, τους στίχους αυτούς αποφάσισε να μελοποιήσει ο Χρήστος Λεοντής. Το αποτέλεσμα της μελοποίησης κυκλοφόρησε το 1975, τραγουδισμένο από τον Νίκο Ξυλούρη (τον ίδιον που ξεσπάθωνε την περίοδο εκείνη κατά των «νέγρικων χου-χου»).
Η απόφαση αυτή καταρχάς δείχνει ένα σχετικό θράσος. Ήδη την εποχή εκείνη, ήταν γνωστές και καταγεγραμμένες αρκετές εκτελέσεις του τραγουδιού αυτού, ή μάλλον παραδείγματα των ίδιων στίχων τραγουδισμένων πάνω σε αρκετές διαφορετικές μελωδίες (γι’ αυτές θα πούμε κάποια πράματα στη συνέχεια). Για ποιο λόγο να προσθέσει κανείς ακόμα μία;
Βεβαίως, στη μουσική τίποτε δεν απαγορεύεται. Το να βάλει κανείς καινούρια μουσική σε στίχους από Συνέχεια
του Άκη Γαβριηλίδη
Τις προάλλες, κάνοντας ζάππινγκ, έπεσα πάνω στην «Γκαρσονιέρα» (The Apartment, Billy Wilder 1960), σε σχετικά αρχικό σημείο. Είπα να καθήσω να την ξαναδώ άλλη μια φορά, μετά από τόσα χρόνια, και πρέπει να πω ότι με εντυπωσίασε ακόμα περισσότερο από τις προηγούμενες.
Πάντοτε έλεγα ότι οι ταινίες του Ουάιλντερ πρέπει να διδάσκονται στις κινηματογραφικές σχολές (μεταξύ άλλων και) για να μαθαίνει κανείς πώς γράφεται ένα σενάριο. (Είμαι σίγουρος εξάλλου ότι αυτό θα έχει γίνει ήδη ή/ και θα γίνεται ακόμα, απλώς εγώ δεν το ξέρω). Η ιδιοφυία του Αυστριακού Εβραίου που εκ του μηδενός, σχεδόν χωρίς να ξέρει τη γλώσσα, έφτασε ως ξένος στις ΗΠΑ και έγινε ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα στον αμερικανικό κινηματογράφο, όπως εξήγησα αλλού φαίνεται σε πολλά μεν σημεία, αλλά πάνω απ’ όλα και στην φοβερή –και φοβερά συγκινητική- τελική σκηνή της συγκεκριμένης ταινίας.
Πέρα από τα οξυδερκή κοινωνικά σχόλια και την κριτική που διατυπώνει έμμεσα στη διάρκειά της, η ταινία κατά βάση είναι μια ερωτική ιστορία: αφηγείται τις περιπέτειες που περνάει ένα (ετεροφυλόφιλο) ζευγάρι μέχρι να γίνει Συνέχεια
του Άκη Γαβριηλίδη
Για πολλοστή φορά οδηγούμαι να γράψω ένα σημείωμα για να επισημάνω το προφανές, ότι, καμιά φορά, στην Ελλάδα –ίσως και παντού, δεν ξέρω- ο νεκρός δικαιώνεται λίγο περισσότερο απ’ όσο θα του άξιζε.
Είναι φυσικά λυπηρό ότι ένας άνθρωπος πεθαίνει –ιδίως για όσους τον γνώριζαν προσωπικά. Αλλά, όσο κι αν είναι αυτονόητο, είναι καλό να θυμόμαστε ότι όσα έκανε –και ιδίως όσα έγραψε- κάποιος εν ζωή δεν έγιναν ούτε χειρότερα, αλλά ούτε και καλύτερα ως εκ του θανάτου του.
Και όσα άφησε ο Κ.Θ. Καλφόπουλος, για τον οποίο από χθες εκφράζονται από πολλές πλευρές έπαινοι και ευγνωμοσύνες, συχνά είναι άθλια.
Θα αναφέρω ένα μόνο παράδειγμα. Επειδή μάλιστα είναι πολύ σύντομο, έχουμε την πολυτέλεια να το παραθέσουμε
του Άκη Γαβριηλίδη
Στη γνωστή του τηλεοπτική τοποθέτηση περί της ανάγκης να «διδάσκεται η αγνότητα» στα σχολεία, ο Νατσιός της «Νίκης», όταν ρωτήθηκε σχετικά, επεξήγησε τι ακριβώς εννοεί μεταξύ άλλων με τα εξής λόγια:
Αν διδάξεις ένα κείμενο του Οδυσσέα Ελύτη [υπογραμμίζω εγώ], του Πολέμη, του Δροσίνη, του Κάλβου, όλα αυτά είναι πνευματικά αναστήματα, είναι κείμενα αγνότητας, γλυκαίνεται η ψυχή του παιδιού ….να προβάλουμε και τον θεσμό της οικογένειας, τον ιερό θεσμό της οικογένειας …
Ασχέτως του τι πιστεύει κανείς κατά τα άλλα για τον Ελύτη, αυτό το τσουβάλιασμά του μεταξύ των ποιητών που έγραψαν «κείμενα αγνότητας» με τα οποία είναι δυνατό να προβληθεί «ο ιερός θεσμός της οικογένειας» δείχνει σκανδαλώδη ασχετοσύνη, ιδίως όταν έχουμε να κάνουμε με εκπαιδευτικό. Φαίνεται ότι ο άνθρωπος αυτός δεν έχει
Την επόμενη μέρα, προτού τους απελάσουν στην τουρκική πλευρά των συνόρων από κοινού με δεκάδες ακόμη ανθρώπους διαφορετικών εθνικοτήτων, οι αστυνομικοί τους έψαξαν ξανά.
«Εκείνος που έμοιαζε να είναι ο αρχηγός έβαλε τα χρήματά μου [375 ευρώ] στην τσέπη του», εξηγεί ο Rojas Morell, συμπληρώνοντας πως «οι αστυνομικοί έψαχναν εμφανώς για χρήματα».
«Ο ένας άνδρας ήθελε να κοιτάξει ακόμα και μέσα από το παντελόνι μου, συμπεριλαμβανομένου του εσώρουχού μου. Αστυνομικοί με χτυπούσαν. Άγγιξαν το στήθος μου και ανάμεσα στα πόδια μου», αναφέρει από πλευράς της η Pérez Álvarez, σε καταγγελία που κατατέθηκε πρόσφατα ενώπιον της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Ένα χρόνο αργότερα, είναι ακόμη τραυματισμένοι από τη βία που υπέστησαν κατά την καταγγελόμενη απέλασή τους στην Τουρκία, μια χώρα στην οποία δεν είχαν βρεθεί ποτέ πριν.
Παρά το ασυνήθιστο της εθνικότητάς τους, η υπόθεσή τους είναι κάθε άλλο παρά πρωτοφανής — και υπογραμμίζει μια πρακτική που τα τελευταία χρόνια συναντάται όλο και πιο έντονα στο χερσαίο νοτιοανατολικό άκρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Κουβανοί στην Ελλάδα;
Η συντριπτική πλειοψηφία των Κουβανών που εγκαταλείπουν τη χώρα τους κατευθύνεται στις ΗΠΑ. Αλλά, η σκλήρυνση των αμερικανικών πολιτικών για τη μετανάστευση οδηγεί ορισμένους Κουβανούς αντικυβερνητικούς να ταξιδέψουν τον μισό πλανήτη: πετούν για Ρωσία – από τις λίγες χώρες όπου δεν χρειάζονται βίζα – κι από κει κάποιοι κατευθύνονται προς τα σύνορα Πολωνίας-Λευκορωσίας, άλλοι προς την Εσθονία, ενώ ορισμένοι παίρνουν μια δεύτερη πτήση προς τη Σερβία και διασχίζουν τη Βόρεια Μακεδονία για να φτάσουν στην Ελλάδα, με τελικό προορισμό χώρα της ΕΕ (συνήθως Ισπανία, Ιταλία) όπου μπορούν να αιτηθούν άσυλο. Ελληνικά και ξένα Μέσα έχουν καταγράψει τις ιστορίες τους (π.χ. ΕΡΤ, News247, Reuters, Mother Jones, Al Jazeera).
Κατά τους τελευταίους έξι μήνες, το Solomon σε συνεργασία με την El País, τη μεγαλύτερη εφημερίδα της Ισπανίας, διεξήγαγαν συνεντεύξεις με περισσότερες από δώδεκα πηγές, ανάμεσα στις οποίες εργαζόμενοι διαφόρων θεσμών που συνδέονται με το ελληνικό σύστημα ασύλου, ενεργά και συνταξιοδοτημένα μέλη των σωμάτων ασφαλείας, στελέχη της Frontex, δικηγόροι, ειδικοί, και κάτοικοι στην περιοχή του Έβρου.
Συλλέξαμε, επίσης, μαρτυρίες οκτώ θυμάτων επαναπροωθήσεων και αναλύσαμε μία προς μία 374 καταγγελίες όπως καταγράφηκαν από πληθώρα φορέων, που περιγράφουν την επαναπροώθηση πάνω από 20.000 αιτούντων άσυλο από την Ελλάδα στην Τουρκία μέσω Έβρου για το διάστημα 2017-2022.
Τα ευρήματα της δημοσιογραφικής έρευνας είναι αποκαλυπτικά και φωτίζουν ένα σαφές modus operandi των ελληνικών Αρχών τα τελευταία χρόνια:
Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν μας επιτρέπουν να συμπεράνουμε πως, κατά τα τελευταία έξι χρόνια, μέλη των ελληνικών σωμάτων ασφαλείας έχουν αφαιρέσει περισσότερα από 2 εκατ. ευρώ σε μετρητά (τουλάχιστον 2,2-2,8 εκατ. ευρώ).
Το ποσό αυτό προκύπτει λαμβάνοντας υπόψη συντηρητικούς υπολογισμούς, χωρίς να συνεκτιμάται η αξία των κινητών τηλεφώνων και άλλων πολύτιμων αντικειμένων (π.χ. δαχτυλίδια, βραχιόλια) που αφαιρούνται από τα θύματα. Ταυτόχρονα, θεωρείται εξαιρετικά πιθανό οι περιπτώσεις αυτές να αφορούν απλώς την κορυφή του παγόβουνου, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των επαναπροωθήσεων δεν καταγράφεται.
Ένα δεύτερο κομβικό σημείο που διαπιστώνει η έρευνα του Solomon και της El País είναι πως η πρακτική της αφαίρεσης χρημάτων και προσωπικών αντικειμένων, που πριν μερικά χρόνια συναντούνταν κατά περίπτωση, έχει προοδευτικά καταστεί μια συστηματική τακτική.
«Όταν κατάσχεις τα τηλέφωνά τους, εξαλείφεις κάθε απόδειξη πως βρέθηκαν εκεί. Όταν κατάσχεις τα χρήματά τους, κάνεις τη ζωή τους πιο δύσκολη. Όταν τους αφήνεις γυμνούς, μια άλλη τάση που βρίσκεται σε έξαρση, τους ταπεινώνεις και τους αποθαρρύνεις», σχολιάζει η Εύα Κοσσέ, ανώτερη ερευνήτρια του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch) στην Ελλάδα.
«Αποτελεί μέρος μιας στρατηγικής για να τους αποτρέψεις από το να προσπαθήσουν [να περάσουν] ξανά», συμπληρώνει.
«Δεν μπορούμε να μιλάμε για κάποια μεμονωμένα περιστατικά, γιατί τα τελευταία χρόνια έχουν καταστεί μέρος μιας συστηματικής επιχειρησιακής πρακτικής», σχολιάζει από πλευράς της η Hope Barker, εκπρόσωπος του Δικτύου Παρακολούθησης της Βίας στα Σύνορα (Border Violence Monitoring Network), το οποίο απαρτίζουν δώδεκα οργανώσεις που συλλέγουν μαρτυρίες για παράνομες επαναπροωθήσεις αιτούντων άσυλο στα ευρωπαϊκά σύνορα.
Η Barker λέει πως, αρχικά, το BVMN παρατήρησε την πρακτική της αφαίρεσης των αντικειμένων των αιτούντων άσυλο στα κροατικά σύνορα, γύρω στο 2017. Σε εκείνο το πλαίσιο, ωστόσο, τα ρούχα, τα τηλέφωνα, και τα χρήματα που αφαιρούνταν ρίχνονταν στη φωτιά για να καταστραφούν.
«Στην Ελλάδα, προς το 2019, ήταν μια πιο τυχαία πρακτική. Από κάποιους αφαιρούσαν τα υπάρχοντά τους, από άλλους όχι. Αλλά τα τελευταία χρόνια αποτελεί πάγια τακτική. Τα τηλέφωνα άλλοτε κρατούνται, άλλοτε καταστρέφονται — αλλά τα χρήματα σίγουρα κρατούνται. Και είναι σύνηθες να χτυπούν κάποιον ακόμα περισσότερο για τιμωρία, εάν ανακαλύψουν ότι έχει κρύψει τα χρήματά του», λέει.
Αυτό συνέβη σε δύο νεαρούς Μαροκινούς, που την 1η Νοεμβρίου 2022 επαναπροωθήθηκαν μαζί με πενήντα άλλα άτομα.
Από το κέντρο κράτησης στο οποίο βρίσκονταν μεταφέρθηκαν στον Έβρο, όπου καταγράφηκαν και πάλι. Οι δύο νεαροί είπαν ότι «στο χώρο κράτησης οι αστυνομικοί είχαν ήδη πάρει όλα τα υπάρχοντά τους, κι επομένως οι [άλλοι] αστυνομικοί θα έπρεπε σε αυτό το στάδιο να γνωρίζουν ότι δεν είχαν τίποτα πάνω τους».
Ωστόσο, όταν δήλωσαν ότι «δεν τους είχε απομείνει κανένα αντικείμενο, οι αστυνομικοί ήταν βίαιοι απέναντί τους», αναφέρεται στην έκθεση του BVMN.
Σε υπόθεση κατά του ελληνικού κράτους που εκδικάζεται στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έχει καταθέσει στοιχεία για 311 περιστατικά κατά τα οποία επαναπροωθήθηκαν μέσω Έβρου στην Τουρκία «τουλάχιστον 6.680 άνθρωποι».
Δύο πηγές από την Frontex, τον Οργανισμό Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής που έχει αυξημένη παρουσία στην Ελλάδα, επιβεβαίωσαν στο Solomon και την El País πως οι επαναπροωθήσεις πλέον αποτελούν μια κανονικοποιημένη πραγματικότητα.
«Το κάνουμε, όπως ακριβώς το κάνουν [άλλες χώρες]. Μόνο που αυτές δεν είναι τόσο εχθρικές [απέναντι στους αιτούντες άσυλο] όσο εμείς», αναγνωρίζει η μία από τις δύο πηγές.
Θεσμική πηγή που μίλησε υπό τον όρο ανωνυμίας ανέφερε πως «οι αιτούντες άσυλο που εισέρχονται στην Ελλάδα και ακολουθούν τη διαδικασία ασύλου εξηγούν ότι είναι η δεύτερη ή τρίτη προσπάθειά τους. Κάποιοι κάνουν λόγο για ακόμη περισσότερες προσπάθειες, επειδή είχαν προηγουμένως επαναπροωθηθεί στην Τουρκία».
Η ίδια πηγή συμπληρώνει πως σημειώνεται πλέον «μεγάλη κλιμάκωση όσον αφορά τη χρήση βίας και τις ταπεινωτικές πρακτικές. Βρισκόμαστε στο χαμηλότερο επίπεδο σεβασμού της ανθρώπινης ζωής».
Θέσαμε στις ελληνικές Αρχές συγκεκριμένα ερωτήματα, ζητώντας να πληροφορηθούμε αφενός εάν βρίσκεται σε εξέλιξη κάποια έρευνα για τις καταγεγραμμένες επαναπροωθήσεις, κι αφετέρου ποια διαδικασία ακολουθείται με τα χρήματα και προσωπικά αντικείμενα που αφαιρούνται από τους αιτούντες άσυλο.
Στην απάντησή του, το υπουργείο Μετανάστευσης αναφέρθηκε στην προσήλωσή του στη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά δεν πρόσφερε συγκεκριμένες απαντήσεις.
Η ανάλυση των καταγεγραμμένων επαναπροωθήσεων των τελευταίων έξι χρόνων αναδεικνύει ένα ολοένα και πιο ανησυχητικό μοτίβο: την κορύφωση του ενδιαφέροντος των Ελλήνων συνοριοφυλάκων για τα χρήματα των αιτούντων άσυλο.
Ενώ το 2017 μόλις στο 11% των περιστατικών επαναπροωθήσεων αναφέρθηκε κατάσχεση των χρημάτων του, μέχρι το 2022 το ποσοστό αυτό είχε εκτοξευτεί στο 92%.
Τα στοιχεία από την ανάλυσή μας επιβεβαιώνει η πρώτη έκθεση του σχετικού Μηχανισμού Καταγραφής που δημιούργησε η Εθνική Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ΕΕΔΑ). Σημειώνεται πως η ΕΔΔΑ αποτελεί επίσημο, ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο του ελληνικού κράτους.
Με βάση τα περιστατικά που η ΕΕΔΑ συνέλεξε και μόνο (στα οποία δεν περιλαμβάνονται οι καταγραφές της Ύπατης Αρμοστείας), η έκθεση υπολογίζει τον ελάχιστο αριθμό των ατόμων που επαναπροωθήθηκαν μεταξύ 2020-2022 σε 2.157 άτομα.
Κατά την παρουσίαση της έκθεσης τον περασμένο Ιανουάριο, η ΕΕΔΑ επιβεβαίωσε στο Solomon και την El País πως στο 88% των περιπτώσεων τα θύματα δήλωσαν πως είχαν υποστεί βία, και στο 93% των περιπτώσεων πως είχαν αφαιρεθεί τα υπάρχοντα και χρήματά τους.
Σύμφωνα με την έκθεση, τα θύματα των επαναπροωθήσεων κατάγονται από χώρες στις οποίες αποδίδονται υψηλά ποσοστά ασύλου (Συρία, Αφγανιστάν, Τουρκία, Ιράν).
Η έκθεση της ΕΕΔΑ επιβεβαιώνει μια τάση που έχει επίσης αναδείξει η δημοσιογραφική έρευνα των τελευταίων χρόνων: την απαγωγή και απέλαση στην Τουρκία ανθρώπων που ζούσαν στην Ελλάδα έχοντας καταγραφεί ή ακόμη και πάρει άσυλο.
Το Solomon και η El País κατέγραψαν τη μαρτυρία του Αμίρ, ενός ασυνόδευτου ανηλίκου από το Αφγανιστάν που το καλοκαίρι του 2020 ζούσε σε ξενώνα της Θεσσαλονίκης.
Στις 25 Αυγούστου εκείνου του έτους, καθώς περίμενε στον σταθμό των λεωφορείων, μια ομάδα ατόμων με πολιτικά περικύκλωσε τον Αμίρ και τον εξανάγκασε να μπει σε ένα μαύρο φορτηγάκι με φιμέ παράθυρα.
Άλλοι είκοσι πρόσφυγες και μετανάστες επέβαιναν στο φορτηγάκι, το οποίο διένυσε μια απόσταση περίπου 350 χιλιομέτρων ανατολικά, φτάνοντας κοντά στον ποταμό Έβρο. Εκεί τους έθεσαν υπό κράτηση και, ώρες αργότερα, αφαίρεσαν τα υπάρχοντά τους και τούς μετέφεραν με βάρκα σε τουρκικό έδαφος.
«Προσπάθησα να τους εξηγήσω ότι είχα χαρτιά, αλλά ήταν πολύ επιθετικοί. Κάθε φορά που προσπαθούσες να τους μιλήσεις, σε χτυπούσαν», εξηγεί ο Αμίρ.
Το όνομα του ιδίου έχει αλλάξει για την προστασία της ταυτότητάς του, αλλά τη μαρτυρία του επιβεβαίωσαν κοινωνικός λειτουργός της δομής καθώς και δύο φίλοι του. Σε φωτογραφίες που έδειξαν στο Solomon, ο Αμίρ αποτυπώνεται να χαμογελά στο πλάι τους στην Ελλάδα.
Η Hope Barker, από το BVMN, σχολιάζει πως από την κρίση στα ελληνοτουρκικά σύνορα τον Μάρτιο του 2020 κι έπειτα δεν πραγματοποιούνται μόνο «θερμές επιστροφές», δηλαδή επαναπροωθήσεις ατόμων που εντοπίζονται στα σύνορα. Οι επιχειρήσεις έχουν επεκταθεί στην ενδοχώρα κατά εκατοντάδες χιλιόμετρα.
«Άνθρωποι συλλαμβάνονται σε διάφορες πόλεις, σε πολλές περιπτώσεις παρότι έχουν έγκυρα έγγραφα ή βρίσκονται σε διαδικασία πρόσβασης στο άσυλο», λέει. «Κρατούνται σε τέτοιου είδους μυστικούς χώρους, χωρίς επικοινωνία, μέχρι να συγκεντρωθούν αρκετά άτομα — ογδόντα ή εκατό — ώστε στη συνέχεια να απελαθούν στο τουρκικό έδαφος. Πρόκειται για μια μεγάλη κρατική επιχείρηση».
Τις ισχυρές ενδείξεις για κρατικό σχεδιασμό υπογραμμίζει το ίδιο το εύρος των επιχειρήσεων.
«Εάν πραγματοποιούνται επιδρομές σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, υπάρχει σίγουρα κυβερνητική εντολή. Διότι αυτό απαιτεί την κινητοποίηση πόρων, την ύπαρξη χώρων κράτησης και τη συμμετοχή διαφορετικών αστυνομικών μονάδων, όχι απλώς ορισμένων αστυνομικών από την περιοχή του Έβρου», σχολιάζει η Εύα Κοσσέ της HRW.
Έναντι 24 περιπτώσεων κατά τις οποίες τα θύματα βρίσκονταν στον Έβρο, η έκθεση της ΕΕΔΑ καταγράφει και επτά επαναπροωθήσεις στις οποίες εντοπίστηκαν στην ενδοχώρα.
Κατά τους βυζαντινούς χρόνους, οι ακρίτες φυλούσαν τα σύνορα της αυτοκρατορίας από τις επιδρομές εξ ανατολών.
Σήμερα, οι κάτοικοι του Έβρου παραλληλίζονται συχνά με τους ακρίτες, και τα πολιτικά πρόσωπα επικαλούνται διαχρονικά ειδική ευαισθησία απέναντί τους: ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, για παράδειγμα, ανακοίνωσε πως στις επερχόμενες εκλογές θα είναι υποψήφιος (και) στον Έβρο.
Αλλά, η εικόνα της περιοχής αποπνέει εγκατάλειψη. Δεν είναι δύσκολο να διαπιστώσει κανείς πως οι δυνατότητες που προσφέρονται είναι εξαιρετικά περιορισμένες.
Πηγή στην πόλη της Ορεστιάδας εξηγεί πως αρκετοί νέοι, που δεν δοκιμάζουν την τύχη τους στη Θεσσαλονίκη ή την Αθήνα, ονειρεύονται μια δουλειά στη συνοριοφυλακή ή τον στρατό: «Κερδίζουν περισσότερα από τον κατώτατο και έχουν μια σίγουρη δουλειά για όλη τους τη ζωή».
Την ημέρα του περασμένου Νοεμβρίου που επισκεπτόμαστε το χωριό Νέα Βύσσα, μόλις τέσσερα χιλιόμετρα από τα τουρκικά σύνορα, οι δρόμοι είναι έρημοι. Η ελάχιστη δραστηριότητα περιορίζεται στο καφενείο στην πλατεία του χωριού.
Στην αυλή του καφενείου, που προστατεύεται από το κρύο με πλαστικό κάλυμμα, οι θαμώνες συζητούν καθώς πίνουν αργά τον ελληνικό τους. Έχουν όλοι τους γκρίζα μαλλιά.
Ένας εξ αυτών περηφανεύεται πως το χωριό κάποτε «ήταν ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της Ελλάδας», και θυμίζει πως από εδώ έλκει την καταγωγή του ο μεγάλος μαθηματικός Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή.
Ο πληθυσμός του χωριού σήμερα έχει μειωθεί σε λιγότερους από 3.000 κατοίκους, όμως, και πολλά κτίρια μαραζώνουν. Ένας άλλος θαμώνας εξηγεί πως, κατά την πιο πρόσφατη προκήρυξη, τρία αγόρια από το χωριό μπήκαν στη συνοριοφυλακή.
Το 2020, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula Von der Leyen, υποσχέθηκε στην Ελλάδα 700 εκατ. ευρώ για την προστασία των συνόρων της. Πάνω στην Εγνατία, τα νέα Nissan Qashqai της αστυνομίας προσπερνούν με ταχύτητα κάθε λίγα λεπτά.
Πέρα από τους στρατιωτικούς, στον Έβρο υπηρετούν 1.800 συνοριοφύλακες, από τους οποίους 650 προσλήφθηκαν πέρυσι με προτεραιότητα εντοπιότητας. Τον Ιανουάριο ανακοινώθηκαν ακόμη 400 θέσεις συνοριοφυλάκων.
Η θεσμική πηγή που μίλησε στο Solomon και την El Pais υποστήριξε πως διαφορές συναντούνται και ανάμεσά τους: ενώ κάποιοι συνοριοφύλακες απλώς «ακολουθούν τις εντολές» κι επαναπροωθούν τους ανθρώπους που εντοπίζουν, άλλοι αποφασίζουν να «εκμεταλλευτούν» την κατάσταση.
«Υπάρχουν αστυνομικοί που θέλουν να υπηρετήσουν μόνο κατά μήκος του ποταμού», σχολιάζει. «Φανταστείτε πόσα μπορεί να κερδίσει μια ομάδα αστυνομικών εάν πάρει από 100 ή 200 ευρώ από 100 άτομα. Μπορούν να βγάλουν έναν ολόκληρο μισθό σε μία μόνο βάρδια».
Στις 3 Απριλίου 2022, μια ομάδα αστυνομικών με μπαλακλάβες συνέλαβε έναν 22χρονο Σύρο σε ένα δάσος κοντά στον Έβρο.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία του θύματος στην Josoor, μια οργάνωση που κατέγραφε τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων πριν διαλυθεί λόγω των πιέσεων που αντιμετώπιζε σε Ελλάδα και Τουρκία, οι αστυνομικοί τον χτύπησαν με γκλοπ και αφαίρεσαν όλα τα υπάρχοντά του, συμπεριλαμβανομένου του τηλεφώνου το οποίο τον ανάγκασαν να ξεκλειδώσει. Στη συνέχεια, τον επαναπροώθησαν στη Τουρκία με άλλους αιτούντες άσυλο.
«Όταν με έβαλαν στο αυτοκίνητο συνειδητοποίησα ότι είχαν πολλά τηλέφωνα και power banks εκεί μέσα. Όταν ένας από τους άνδρες έβγαλε ένα τσιγάρο από την τσέπη του, είδα ότι είχε πολλά χαρτονομίσματα. Νομίζω ότι τα είχαν πάρει από άλλους νωρίτερα», ανέφερε.
Παραμένει άγνωστο πού έχουν καταλήξει όλα αυτά τα κινητά που έχουν αφαιρεθεί από αιτούντες άσυλο τα τελευταία χρόνια. Αλλά πηγές από την Ορεστιάδα εξηγούν ότι οι αστυνομικοί κρατούν τις πιο καλές συσκευές.
«Οι συνοριοφύλακες τις δίνουν στα παιδιά τους. Εμφανίζονται στο σχολείο με καινούργια κινητά και λένε περήφανα ότι οι γονείς τους τα πήραν από τους “παράνομους μετανάστες”», σχολιάζουν, εκφράζοντας ανησυχία για τους νέους που εντάσσονται στα σώματα ασφαλείας και σταδιακά καταλήγουν να υιοθετούν «το αφήγημα της ακροδεξιάς», που εκλαμβάνει τους πρόσφυγες ως εισβολείς που απειλούν την ασφάλεια της χώρας.
Τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους, οι αιτούντες άσυλο μοιράζονται πληροφορίες μέσω WhatsApp, Telegram, και Facebook — οπότε τα νέα διαδίδονται γρήγορα.
Η προσδοκία της μεταχείρισής τους από τους Έλληνες συνοριοφύλακες έχει ως αποτέλεσμα να έχουν πάνω τους όλο και λιγότερα χρήματα. Ενώ παλαιότερα συνηθίζονταν μεγαλύτερα ποσά, πηγή από το σύστημα ασύλου εξηγεί πως πλέον «50, 100, 150 ευρώ είναι το πιο φυσιολογικό».
Έκθεση της Παγκόσμιας Πρωτοβουλίας κατά του Διεθνικού Οργανωμένου Εγκλήματος του 2021 για τις βαλκανικές διόδους αναφέρει πως «σε αντίθεση με το 2015-2016, οι αιτούντες άσυλο και οι μετανάστες φαίνεται ότι τώρα είναι επιφυλακτικοί στο να μεταφέρουν μεγάλα ποσά σε μετρητά από φόβο μήπως τους ληστέψουν κλέφτες ή η αστυνομία».
«Τείνουν να αποκτούν πρόσβαση σε χρήματα κατά τη διάρκεια της διαδρομής χρησιμοποιώντας υπηρεσίες μεταφοράς χρημάτων», σημειώνει η έκθεση.
Διαφοροποιήσεις σημειώνονται και με βάση την εθνικότητα. Οι Κουβανοί είναι οι πιο άτυχοι: δίχως να γνωρίζουν τι τους περιμένει, είχαν συχνά πάνω τους αρκετές χιλιάδες ευρώ έκαστος.
«Οι ομάδες των Βορειοαφρικανών τείνουν να ταξιδεύουν μόνες τους και να είναι μικρότερες, με δύο ή τρία άτομα, και μεταφέρουν λιγότερα χρήματα. Οι ομάδες που περιλαμβάνουν οικογένειες Σύρων και Αφγανών τείνουν να οδηγούνται από διακινητές και μεταφέρουν περισσότερα χρήματα», εξηγεί η Barker.
«Αλλά, σίγουρα, τα τελευταία 1-2 χρόνια οι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη επίγνωση των κινδύνων και κανείς δεν περιμένει να φτάσει στην Ελλάδα με την πρώτη προσπάθεια», συμπληρώνει.
«Ξέρουν ότι θα επαναπροωθηθούν στην Τουρκία περισσότερες από μία φορές».
Μεθοδολογία
Εξετάστηκαν οι μαρτυρίες των θυμάτων 374 παράνομων επαναπροωθήσεων που συλλέχθηκαν μεταξύ 2017-2022 από το Δίκτυο Παρακολούθησης Βίας στα Σύνορα (188), το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (76), το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (55), τη Διεθνή Αμνηστία (4), άλλες ΜΚΟ και τοπικές εκθέσεις (43), καθώς και από τους δημοσιογράφους της παρούσας έρευνας (8). Ορισμένες μαρτυρίες απορρίφθηκαν επειδή επικαλύπτονταν σε ημερομηνίες ή δεν περιλάμβαναν επαρκή στοιχεία. Το 2022 καταγράφηκαν πολύ λιγότερα περιστατικά από ό,τι τα δύο προηγούμενα έτη, διότι η ΜΚΟ Josoor, που συνέλεξε τις περισσότερες μαρτυρίες, αποφάσισε να εγκαταλείψει τις δραστηριότητές της λόγω των δικαστικών και αστυνομικών πιέσεων που της ασκήθηκαν από τις ελληνικές και τουρκικές αρχές.
Οι μαρτυρίες οργανώθηκαν σε δομημένα δεδομένα προκειμένου να ταξινομηθούν ανά ημερομηνία, τόπο, εθνικότητες και αριθμό απελαθέντων. Επίσης, διαπιστώθηκε αν τα θύματα ανέφεραν κλοπή (232 περιστατικά) ή όχι (142). Χρησιμοποιώντας αυτά τα δεδομένα, εκτιμήθηκε ο αριθμός των αιτούντων άσυλο που ήταν παρόντες κατά τη διάρκεια των απελάσεων στις οποίες σημειώθηκε κλοπή (περισσότεροι από 13.500). Παρόλο που οι μετανάστες καταγράφονται συστηματικά, μερικές φορές υπάρχουν εκείνοι που καταφέρνουν να κρύψουν τα χρήματά τους και δεν έχουν όλοι οι μετανάστες μετρητά μαζί τους (αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις οικογένειες που ταξιδεύουν μαζί, οπότε μόνο ένα μέλος της οικογένειας έχει υπολογιστεί ως στόχος της κλοπής). Ως εκ τούτου, χρησιμοποιώντας τα δημογραφικά προφίλ των ομάδων μεταναστών που αναπτύχθηκαν από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και την πρωτοβουλία PRAB (η οποία περιλαμβάνει διάφορες ΜΚΟ και ιδρύματα), εφαρμόστηκε αποπληθωριστής 30% στη βάση των θυμάτων κλοπής.
Δεν προσδιορίζουν όλες οι μαρτυρίες που αναφέρουν κλοπή το ποσό που εκλάπη, αλλά μόνο 62 από αυτές (πέντε απορρίφθηκαν για τον υπολογισμό επειδή τα ποσά που εκλάπησαν ήταν τόσο μεγάλα που θα μπορούσαν να αποπροσανατολίσουν). Με αυτά τα δεδομένα, δημιουργήθηκε μια στατιστική κατανομή ποσών που αφαιρούνταν συχνότερα. Η κατανομή εφαρμόστηκε στην αποπληθωρισμένη βάση των θυμάτων, προκειμένου να προκύψει μια εκτίμηση των χρημάτων που εκλάπησαν από τους μετανάστες. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι μεταξύ του 2017 και του 2022 εκλάπησαν μεταξύ 2,2 και 2,8 εκατομμυρίων ευρώ- οι υπολογισμοί αυτοί είναι συντηρητικοί, καθώς πολλά θύματα δεν αναφέρουν ότι τους απώθησαν ή τους λήστεψαν.
Nomadic universality 