μετάφραση: Anna Zwarte Hond*

 

Boom: Τι μπορείτε να μας πείτε για την παραπάνω φωτογραφία;

Simeon Wade: Έβγαλα την παραπάνω φωτογραφία με την Leica μου, τον Ιούνιο του 1975. Η φωτογραφία δείχνει την οροσειρά Panamint, τις αλυκές του Death Valley και τους παγωμένους αμμόλοφους στο Zabriskie Point. Σε πρώτο πλάνο, δυο φιγούρες: ο Μισέλ Φουκώ, με το άσπρο ζιβάγκο, την ιερατική του ενδυμασία και ο Michael Stoneman, ο οποίος ήταν ο σύντροφος της ζωής μου.

Boom: Πως καταλήξατε στo Death Valley με τον Μισέλ Φουκώ;

Simeon Wade: Εκτελούσα ένα πείραμα. Ήθελα να δω πώς ένα από τα μεγαλύτερα μυαλά στην ιστορία θα επηρεαζόταν από μια εμπειρία που δεν είχε ποτέ πριν: καταναλώνοντας μια κατάλληλη δόση LSD σε ένα σκηνικό ερήμου εξαιρετικής μεγαλοπρέπειας και συμπληρώνοντας σ’ αυτό διάφορα είδη ψυχαγωγίας. Ήμασταν στo Death Valley για δυο μέρες και μια νύχτα. Και αυτό είναι ένα από τα σημεία που επισκεφτήκαμε στη διάρκεια αυτού του ταξιδιού.

Boom: Τι μπορείτε να πείτε γι αυτήν την φωτογραφία; Τρίπαραν ήδη ο Φουκώ και ο Στόουνμαν όταν βγήκε; Και δεν είχε απίστευτη ζέστη, Ιούνιος στo Death Valley;

Wade: Ναι. Σταθήκαμε στο ύψος των περιστάσεων, θα λέγαμε, σε μια περιοχή που ονομάζεται “Artist’s Palette”. Και ναι, είχε πολλή ζέστη. Όμως το απόγευμα δρόσισε, και μπορείτε να δείτε τον Φουκώ με το ζιβάγκο του στον δροσερό αέρα. Πήγαμε στο Zabriskie Point για να δούμε να εμφανίζεται η Αφροδίτη. Ο Μάικλ τοποθέτησε ηχεία ολόγυρά μας, καθώς δεν ήταν κανείς άλλος εκεί, και ακούσαμε την Elisabeth Schwarzkopf να τραγουδά το Vier letzte Lieder  του Richard Strauss. Είδα δάκρυα στα μάτια του Φουκώ. Μπήκαμε μέσα σε μια απ’ αυτές τις κοιλότητες  – σαν το ηφαίστειο του James Turrell[1] – και ξαπλώσαμε και παρακολουθήσαμε την Αφροδίτη να ξεπροβάλλει και αργότερα να εμφανίζονται τα αστέρια. Παραμείναμε στο Zabriskie Point για περίπου δέκα ώρες. Ο Μισέλ έβαλε επίσης το Three Places in New England του Charles Ives  και το Kontakte του Stockhausen μαζί με λίγο Chopin… Ο Φουκώ έτρεφε βαθειά εκτίμηση για τη μουσική· ένας από τους φίλους του από το κολλέγιο ήταν ο Pierre Boulez.[2]

Boom: Φοβερή playlist. Αλλά γιατί LSD;

Wade: Λέγεται ότι η Aποκάλυψη του Ιωάννη στο νησί της Πάτμου έχει προκύψει από το μανιτάρι Amanita muscaria. To LSD είναι το χημικό ισοδύναμο της παραισθησιογόνου ισχύος αυτών των μανιταριών. Τόσες πολλές σημαντικές εφευρέσεις που κατέστησαν δυνατό τον πολιτισμό έλαβαν χώρα σε κοινωνίες που χρησιμοποιούσαν μαγικά μανιτάρια στις θρησκευτικές τους τελετές.[3] Σκέφτηκα λοιπόν, αν αυτό ισχύει, αν η χημική ένωση έχει τέτοια δύναμη, τότε τι πρόκειται να προκαλέσει στο υπέροχο μυαλό του Φουκώ;

Boom: Γιατί όμως να πάτε τόσο μακριά για την εμπειρία αυτή; Γιατί να οδηγήσετε πέντε ώρες από το Claremont ως τo Death Valley;

Wade: Ο κύριος λόγος ήταν ότι ο Μισέλ κι εγώ είχαμε κάνει τόσα πολλά υπέροχα ταξίδια στην έρημο. Στο Death Valley, πολλές φορές, όπως επίσης στην Mojave, στο Joshua Tree. Αν πάρεις LSD και είσαι σε ένα μέρος όπως το Death Valley μπορείς να ακούσεις αρμονικές ακολουθίες, ακριβώς όπως στον Chopin· είναι η πιο θεσπέσια μουσική που έχεις ακούσει ποτέ και σου διδάσκει ότι υπάρχουν περισσότερα.

Boom: Μέχρι πρόσφατα, η πολύ 70s ιδέα ενός –όπως το θέτετε στο χειρόγραφό σας- [4] «μαγικού ελιξίριου» για τη διεύρυνση της συνειδητότητας, ήταν τόσο εκτός μόδας ώστε να φαίνεται αστεία. Ωστόσο η τρέχουσα έρευνα έχει θέσει υπό αμφισβήτηση αυτήν την βιαστική απόρριψη.[5]

Wade: Καιρός ήταν! [Στη διάρκεια αυτών των ταξιδιών] είδα το στερέωμα όπως ακριβώς είναι, μέσα σε όλα τα μεγαλειώδη του χρώματα και σχήματα, και άκουσα επίσης την ηχώ του big bang το οποίο ακούγεται σαν μια χορωδία αγγέλων- και αυτό πίστευαν οι αρχαίοι ότι ήταν.

Boom:  Έτσι λοιπόν θέλατε να δώσετε στον Φουκώ LSD ούτως ώστε να καταφέρει να έχει και ο ίδιος πρόσβαση σ’ αυτήν την «θεσπέσια μουσική»;

Wade: Όχι μόνο αυτό. Ήταν το 1975 και φυσικά Οι λέξεις και τα πράγματα είχαν δημοσιευτεί σχεδόν εδώ και μια δεκαετία (εκδόθηκε στα γαλλικά το 1966). Οι λέξεις και τα πράγματα αναλύουν την περατότητα του ανθρώπου, τον αναπόφευκτο θάνατό του, όπως επίσης και τον θάνατο της ανθρωπότητας, με το επιχείρημα ότι ολόκληρος ο αναγεννησιακός ουμανισμός δεν είναι πια εφικτός. Φτάνει μέχρι το σημείο να λέει ότι το πρόσωπο του ανθρώπου έχει εξαλειφτεί.

Boom: Υπάρχει το διάσημο απόσπασμα στο τέλος του Οι λέξεις και τα πράγματα όπου διατυπώνεται το αξίωμα ενός κόσμου χωρίς τις δομές εξουσίας του Διαφωτισμού: «Αν αυτή η διάταξη της γνώσης εξαφανιζόταν…, τότε μπορούμε όντως να στοιχηματίσουμε ότι ο άνθρωπος θα έσβηνε, όπως στο ακροθαλάσσι ένα πρόσωπο από άμμο».[6]

Wade: Σκέφτηκα, ότι αν δώσω στον Φουκώ LSD, είμαι σίγουρος ότι θα συνειδητοποιήσει πως εξαλείφει πρόωρα την ανθρώπινή μας ιδιότητα και την νόηση όπως την ξέρουμε, γιατί θα δει ότι υπάρχουν και άλλοι τύποι γνώσης πέρα από την επιστήμη, αλλά και εξαιτίας της θεματικής του θανάτου στη συλλογιστική του μέχρι εκείνη τη στιγμή. Η τρομερή έμφαση στην περατότητα, περατότητα, περατότητα, μειώνει την ελπίδα μας.

Boom: Οπότε πήρατε τον Φουκώ στο Death Valley για ένα είδος αναγέννησης, κατά κάποιο τρόπο;

Wade: Ακριβώς. Ήταν μια υπερβατική εμπειρία για τον Φουκώ. Μας έγραψε μερικούς μήνες αργότερα ότι υπήρξε η σημαντικότερη εμπειρία της ζωής του και ότι άλλαξε ολοκληρωτικά τη ζωή και το έργο του.

Boom: Την εποχή αυτού του ταξιδιού, ο Φουκώ είχε μόλις εκδώσει τον πρώτο τόμο του σχεδιαζόμενου εξάτομου έργου Η ιστορία της σεξουαλικότητας. Είχε ήδη δημοσιεύσει ένα προσχέδιο της συνέχειας του έργου και προφανώς είχε ολοκληρώσει την συγγραφή κάποιων τόμων. Οπότε, πότε έγινε εμφανής αυτή η αλλαγή στο έργο του μετά το Death Valley;

Wade: Αμέσως. Μας έγραψε ότι είχε πετάξει τους τόμους δυο και τρία της Ιστορίας της σεξουαλικότητάς του στη φωτιά και ότι έπρεπε να ξεκινήσει απ’ την αρχή ξανά. Δεν ξέρω εάν αυτό ήταν τρόπος του λέγειν, όμως πραγματικά κατέστρεψε τουλάχιστον κάποια εκδοχή τους και μετά τους ξαναέγραψε πριν τον πρόωρο θάνατό του το 1984. Οι τίτλοι αυτών των δυο τελευταίων βιβλίων είναι εμβληματικοί της επίδρασης που είχε αυτή η εμπειρία πάνω του: Η χρήση των ηδονών και  Η επιμέλεια του εαυτού, χωρίς καμιά αναφορά στην περατότητα. Τα πάντα μετά από την εμπειρία αυτή το 1975 είναι ο καινούριος Φουκώ, ο νεο-Φουκώ. Ξαφνικά έκανε δηλώσεις που συντάραξαν την γαλλική διανόηση.[7]

Boom: Όπως;

Wade: Δηλώσεις με περισσότερη σιγουριά προς τα έξω, όπως ότι τελικά συνειδητοποίησε ποιος ήταν ο πραγματικός Κολόμβος της πολιτικής:  ο Jeremy Bentham. O Jeremy Bentham είχε υπάρξει μέχρι εκείνη περίπου την εποχή μια απόλυτα σεβαστή φυσιογνωμία και ο Φουκώ είχε αρχίσει να τον βλέπει ως ένα κάθαρμα της διανόησης. Και ο Φουκώ απορρίπτει τον Μαρξ και τον Ένγκελς και λέει πως θα έπρεπε απλά να βλέπουμε τον Μαρξ ως έναν εξαίρετο δημοσιογράφο, όχι ως θεωρητικό. Και όλα τα πράγματα εκείνα προς τα οποία πλησίαζε αργά ο Φουκώ, ενισχύθηκαν μετά από το ταξίδι στo Death Valley. Από το 1975 μέχρι το 1984 ο Φουκώ ήταν ένα νέο ον.[8]

Boom: Έχετε αναφέρει ότι κάποιοι άνθρωποι διαφώνησαν με το πείραμά σας και θεώρησαν ότι υπήρξατε ριψοκίνδυνος με την υγεία του Φουκώ.

Wade: Πολλοί ακαδημαϊκοί ήταν απόλυτα αρνητικοί στο σημείο αυτό, λέγοντας ότι αυτό ήταν επέμβαση στο μυαλό μιας μεγάλης προσωπικότητας. Δεν θα ‘πρεπε να ανακατεύομαι με το μυαλό του. Ωστόσο ο Φουκώ γνώριζε καλά τι συνέβαινε και εμείς ήμασταν δίπλα του συνεχώς.

Boom: Σκεφτήκατε τις επιπτώσεις που θα είχε αυτή η εμπειρία στην καριέρα σας;

Wade: Εκ των υστέρων, θα έπρεπε να το είχα κάνει.[9]

 Boom: Ήταν αυτή μια εμπειρία της μιας φοράς; Ξαναείδατε ποτέ τον Φουκώ;

Wade: Ναι, ο Φουκώ μας επισκέφτηκε ξανά. Σύντομα μετά την δεύτερη επίσκεψή του, η οποία ήταν δυο εβδομάδες αργότερα, όπου μείναμε πάνω στα βουνά- ήταν μια ορεινή εμπειρία.

Boom: Επίσης με μουσική και LSD;

Wade: LSD όχι, αλλά όλα τ’ άλλα. Αφού έφυγε την δεύτερη φορά, κάθισα και έγραψα μια περιγραφή της εμπειρίας, με τίτλο Death Valley Trip. Δεν έχει δημοσιευτεί ποτέ. Ο Φουκώ τη διάβασε. Διατηρήσαμε ζωηρή αλληλογραφία. Αργότερα περάσαμε ξανά φανταστικά μαζί του το 1981, όταν ήταν σε ένα συνέδριο στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια.

Boom: Κρατήσατε τα γράμματα του Φουκώ;

Wade: Ναι, περίπου είκοσι. Το τελευταίο γράφτηκε το 1984. Με ρωτούσε αν μπορούσε να έρθει να ζήσει μαζί μας στο Silver Lake, καθώς υπέφερε από μια ανίατη ασθένεια. Νομίζω ότι ήθελε να πεθάνει σαν τον Huxley.[10] Είπα ναι, φυσικά. Δυστυχώς, πριν να είναι έτοιμος να ταξιδέψει, σφάλισε αιφνίδια η καταπακτή της ιστορίας.[11]

Η συνέντευξη του Σίμιον Ουέιντ  στην Heather Dundas δημοσιεύτηκε στο Boom California στις 10 /9/2017

 

Σημειώσεις

• H Συντάκτρια [Heather Dundas] θα ήθελε να ευχαριστήσει τον Stuart Elden, καθηγητή Πολιτικής Θεωρίας και Γεωγραφίας, Πολιτικής και Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Warwick, και συγγραφέα του Foucault’s Last Decade (Polity Press, 2016) και Foucault: The Birth of Power (Polity Press, 2017), για τη διευκρίνιση ορισμένων γεγονότων σε αυτή την συνέντευξη. Ευχαριστώ επίσης τον Jonathan Simon

[1] James Turrell, Roden Crater, http://www.rodencrater.com

[2] (σ.σ.) Σύμφωνα με τον Στιούαρτ Έλντεν , «Ο Φουκώ ήταν πολύ πιο κοντά με τον Jean Barraqué με τον οποίο είχαν φιλία και για ένα διάστημα διατηρούσαν σχέση. Ο Barraqué ήταν άλλος ένας σημαντικός μοντερνιστής συνθέτης και ίσως να είναι αυτός που εννοείται [εδώ]» (ανταλλαγή ηλεκτρονικών μηνυμάτων, 29 Αυγούστου 2017)

[3] «…όπως οι Σουμέριοι εφηύραν τα πάντα, συμπεριλαμβανομένης της γραφής, και οι Εσσαίοι που εφηύραν τον Χριστιανισμό». Ο συλλογισμός του Ουέιντ ευθυγραμμίζεται με τις θεωρίες του John Allegro που παρουσιάζονται στο Sacred Mushroom and the Cross (London: Hodder & Stoughton, Ltd., 1970). Οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί απέρριψαν το βιβλίο του Allegro αμέσως. Ωστόσο το βιβλίο επανεκδόθηκε το 2008 με μια προσθήκη από τον καθηγητή Carl Ruck του Πανεπιστημίου της Βοστόνης στην οποία σκιαγραφεί την συνεχιζόμενη διαμάχη γύρω από τα μανιτάρια.

[4] Simeon Wade, Michel Foucault in Death Valley, αδημοσίευτο κείμενο 121 δακτυλογραφημένων σελίδων.

[5] Η πρόσφατη έκρηξη ενδιαφέροντος γύρω από την έρευνα του LSD και της επίδρασής του είναι πραγματικά εκτεταμένη για να τεκμηριωθεί στο άρθρο αυτό, ωστόσο μερικές αξιόλογες δημοσιεύσεις συμπεριλαμβάνουν τα: Robin L. Carhart-Harris et al., “Neural correlates of the LSD experience revealed by multimodal neuroimaging,” PNAS 113 (2016): 4853-4858· Stephen Ross et.al., “Rapid and sustained symptom reduction following psilocybin treatment for anxiety and depression in patients with life-threatening cancer: a randomized controlled trial,” Journal of Psychopharmacology 30 (2016): 1165–1180· Felix Mueller et.al., “Acute effects of lysergic acid diethylamide (LSD) on amygdala activity during processing of fearful stimuli in healthy subjects,” Translational Psychiatry (April 2017)

http://www.nature.com/tp/journal/v7/n4/full/tp201754a.html?foxtrotcallback=true.

[6] Michel Foucault, The Order of Things: An Archaeology of the Human Sciences (New York: Vintage Books, 1994), 387. [Μ. Φουκώ, Οι λέξεις και τα πράγματα μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, Γνώση, Αθήνα 1986, σ. 528, μετάφραση τροποποιημένη]

[7] Οι τόμοι 2 και 3 της Ιστορίας της Σεξουαλικότητας (1984) γράφτηκαν σύμφωνα με ένα τελείως διαφορετικό σχέδιο από το αρχικό, και μερικά χρόνια αργότερα με εντελώς διαφορετικό περιεχόμενο. Έτσι, ο ισχυρισμός ότι κατέστρεψε και ξαναέγραψε είναι αμφισβητήσιμος. Επιπλέον, το αρχικό σχεδίασμα για τον δεύτερο τόμο ήταν μια συζήτηση γύρω από τον Χριστιανισμό, το οποίο ξαναγράφτηκε, και ωστόσο διαμορφώθηκε αργότερα και πάλι ώστε να γίνει ο τόμος 4 του έργου. Σύμφωνα με τον Στιούαρτ Έλντεν, αυτός ο τόμος προβλέπεται να εκδοθεί στα γαλλικά από τον Gallimard το 2018.

[8] Ο Φουκώ σχολιάζει την αλλαγή στον τρόπο σκέψης και στην συγγραφή του σε συνεντεύξεις που δόθηκαν το 1984, στο τέλος της ζωής του. Βλέπε: “The Ethics of the Concern for Self,” “An Aesthetics of Existence,” “The Concern for Truth,” και “The Return of Morality,” όλα ανατυπωμένα στο Foucault Live: Collected Interviews, 1961-1984 (Sylvère Lotringer, ed. Semiotext(e), 1989, 1996). [Στα ελληνικά οι τρεις συνεντεύξεις εκδόθηκαν στο Μ. Φουκώ, Ετεροτοπίες και άλλα κείμενα, μτφρ. Τάσος Μπέτζελος, Πλέθρον, 2012, σ. 211-254]. (σ.σ.): Το Επιτήρηση και τιμωρία: Η γέννηση της φυλακής εκδόθηκε τον Φεβρουάριο του 1975 στα γαλλικά και για τον λόγο αυτό –με το ταξίδι στo Death Valley να λαμβάνει χώρα τον Ιούνιο του 1975- είναι αδύνατον αυτό το μεταγενέστερο γεγονός να έχει επηρεάσει την μελέτη του Φουκώ γύρω από τον Μπένθαμ κτλ, καθώς η κριτική παρουσιάζεται στο Επιτήρηση και Τιμωρία, η αγγλική μετάφραση του οποίου, υπό τον τίτλο Discipline and Punish: The Birth of the Prison, δεν εκδόθηκε μέχρι το 1977. H Συντάκτρια θα ήθελε να ευχαριστήσει τον Στιούαρτ Έλντεν για την διευκρίνιση του σημείου αυτού.

[9] Ο Σίμιον Ουέιντ τελείωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο Claremont Graduate School το 1977. Αφού εργάστηκε ως βοηθός καθηγητή Ιστορίας και Ιστορίας της Τέχνης σε μερικά πανεπιστήμια, απέκτησε την άδεια του νοσηλευτή και πέρασε το υπόλοιπο του εργασιακού του βίου ως νοσηλευτής ψυχιατρικής στο County Psychiatric Hospital του Λος Άντζελες και ως προϊστάμενος νοσηλευτής ψυχιατρικής στο Ventura County Hospital.

[10] O μυθιστοριογράφος Aldous Huxley ζήτησε από τη σύζυγό του να του χορηγήσει LSD καθώς πέθαινε στις 22 Νοεμβρίου 1963. http://www.lettersofnote.com/2010/03/most-beautiful-death.html

[11] Ο Μισέλ Φουκώ πέθανε στο Παρίσι, στις 25 Ιουνίου 1984 στην ηλικία των 57 ετών. Ο Σίμιον Ουέιντ και ο Μάικλ Στόουνμαν παρέμειναν δεμένοι μέχρι τον θάνατο του Στόουνμαν το 1998. Ο Ουέιντ έχει πια συνταξιοδοτηθεί και ζει στο Oxnard της Καλιφόρνια όπου γράφει και παίζει πιάνο.

 

Σχόλιο του Στιούαρτ Έλντεν για τη συνέντευξη:

Το Boom California έχει μόλις δημοσιεύσει μια συνέντευξη με τον Σίμιον Ουέιντ που διενεργήθηκε από την Heather Dundas. Αν έχετε διαβάσει τις βιογραφίες γύρω από τον Φουκώ τότε πιθανά θα γνωρίζετε και την ιστορία του acid trip στο Death Valley. O James Miller το θεωρεί πολύ σημαντικό έχοντας μιλήσει με τον Σίμιον Ουέιντ, ο οποίος μαζί με τον σύντροφό του Μάικλ Στόουνμαν πήραν τον Φουκώ στο ταξίδι αυτό. Ο Ουέιντ ήταν ο δημιουργός του φανζίν “Chez Foucault” το οποίο έχω συζητήσει και μοιραστεί σε αυτόν τον ιστότοπο.

Η συνέντευξη με τον Ουέιντ είναι συναρπαστική αν και κάποιοι ισχυρισμοί θα πρέπει να ληφθούν υπόψη με επιφύλαξη. Η επίσκεψη έλαβε χώρα τον Ιούνιο του 1975, τέσσερις μήνες αφού εμφανίστηκε το Επιτήρηση και τιμωρία στα γαλλικά και δεκαοχτώ μήνες πριν εκδοθεί ο τόμος 1 της Ιστορίας της σεξουαλικότητας. Ότι το ταξίδι είχε βαθιά επίδραση πάνω στον Φουκώ μπορεί να είναι αλήθεια, αλλά ότι τον οδήγησε να κάνει κριτική στον Μπένθαμ  για πρώτη φορά, είναι αδύνατον. Και αν τελικά είχε τέτοια επίδραση στην σκέψη του για την Ιστορία της σεξουαλικότητας, τότε γιατί συνέχισε να δουλεύει το βιβλίο για πάνω από ένα χρόνο ακολουθώντας ταυτόχρονα το αρχικό σχέδιο, το οποίο, σύμφωνα με τον Ουέιντ, το ταξίδι τον οδήγησε στο να το απορρίψει;

Το κείμενο είναι με ελεύθερη πρόσβαση και σίγουρα αξίζει μια ανάγνωση. Μου ζητήθηκε να ρίξω μια ματιά πριν τη δημοσίευση και οι συντάκτες του Boom έχουν χρησιμοποιήσει μερικά από τα σχόλιά μου στις σημειώσεις. Ωστόσο αυτό που δεν είχα δει μέχρι τη δημοσίευση είναι οι φωτογραφίες. Αξίζουν μια ματιά. Μα τί σακάκι!

 

*Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Άκη Γαβριηλίδη και τον Μάριο Εμμανουηλίδη για τις χρήσιμες επισημάνσεις και τη βοήθειά τους.