του Νταγκ Σώντερς[1]

Αν ήσουν μουσουλμάνος και ζούσες στο Κάιρο, το Καράτσι ή την Ντάκα τις δεκαετίες πριν το 1950, ήσουν Βρετανός υπήκοος. Αν ζούσες στην Τύνιδα, στο Αλγέρι ή τη Βηρυτό, ήσουν Γάλλος υπήκοος· στη Τζακάρτα, η ταυτότητά σου ήταν ολλανδική. Το μόνο στοιχείο που ένωνε τον μουσουλμανικό κόσμο (αν και η ιδέα ότι υπήρχε κάποιος ξεχωριστός «μουσουλμανικός κόσμος» είχε τελείως ξεχαστεί) ήταν η αποικιοποίηση. Για σχεδόν δύο αιώνες, σχεδόν όλοι οι άνθρωποι που πίστευαν στο Ισλάμ ήταν πολίτες χωρών υπό τον έλεγχο μακρινών, κυρίως ευρωπαϊκών δυνάμεων. Μερικοί από τους πολίτες αυτούς ήταν νομιμόφρονες και ικανοποιημένοι, αλλά πολλοί ήταν δυσαρεστημένοι.

Η δυσαρέσκειά τους αυτή εκφράστηκε κυρίως με τον εθνικισμό. Όποτε μουσουλμάνοι διαμαρτυρήθηκαν ενάντια στον βρετανικό, το γαλλικό ή τον ολλανδικό ιμπεριαλισμό, συνήθως το έκαναν αγωνιζόμενοι για εθνική ανεξαρτησία και για μια εθνική –όχι θρησκευτική- ταυτότητα. Όταν η ανεξαρτησία ήρθε, τον έλεγχο των μετααποικιακών εθνών τον ανέλαβαν οι εθνικιστές αγωνιστές, στηριγμένοι άλλοτε από το στράτευμα και άλλοτε από λαϊκιστικά και σοσιαλιστικά κινήματα, και επέβαλαν στους υπηκόους τους μια νέα αυστηρή μορφή πατριωτισμού. Ο νέος αυτός πατριωτισμός περιλάμβανε σημαίες, εθνικούς ύμνους, στρατιωτικές παρελάσεις, και ανάρτηση μιας μεγάλης φωτογραφίας του ηγέτη σε κάθε δωμάτιο. Επίσης περιλάμβανε τη βίαιη καταστολή δυνάμει πολιτικών αντιπάλων, που συχνά ήταν κληρικοί του Ισλάμ.

Οι νέοι ηγέτες των πρώην αποικιών παρέμειναν στην εξουσία επί πολύ καιρό, συνήθως χωρίς δημοκρατία. Βασίστηκαν σε χρηματοδοτήσεις από τις υπερδυνάμεις του ψυχρού πολέμου και στην Συνέχεια →

του Άλασταιρ Μπόννεττ

 Φαίνεται απίστευτο ότι μπορεί να υπάρχει κάποιο μέρος τόσο περιφρονημένο, που κανείς να μην το θέλει. Το Mπιρ Ταουίλ, μία τραπεζοειδής έκταση 795 τετραγωνικών μιλίων βραχώδους ερήμου μεταξύ Σουδάν και Αιγύπτου, είναι ένα τέτοιο μέρος. Δεν είναι απλώς γη του κανενός, είναι μια γη που όλοι την παραπετάξανε. Φαίνεται να είναι το μόνο μέρος στον πλανήτη που είναι κατοικήσιμο αλλά κανείς δεν το διεκδικεί.

Η ανωμαλία του Mπιρ Ταουίλ ανοίγει μια καινούρια προοπτική στην ιστορία του κόσμου. Είναι η ιστορία του αγώνα να μην καταλάβεις ένα έδαφος, και ηχεί κάπως σαν μια ιστορία γραμμένη ανάποδα. Η κατοχύρωση κυριότητας πάνω στο έδαφος είναι η ρίζα για πολλές από τις εχθρότητες και τις ταυτότητες του κόσμου. Δεν είναι περίεργο που τείνουμε να θεωρούμε ότι τα κράτη θέλουν διαρκώς να επεκτείνονται· ότι το σύνορο, πάνω-κάτω σαν το φράχτη που βάζει ένας ασυνείδητος γείτονας, πάντοτε τείνει να πηγαίνει όλο και πιο πέρα. Αλλά το Mπιρ Ταουίλ μάς θυμίζει ότι οι χώρες ορίζονται από τα όριά τους: ότι η γη δεν είναι πάντοτε αντικείμενο επιθυμίας και ότι, για κάθε Συνέχεια →

του Τζέιμι Μάρτιν

Όταν, πριν δύο εβδομάδες, δημοσιεύθηκαν στον τύπο οι σκληροί όροι του νέου «προγράμματος διάσωσης» για την Ελλάδα, πολλοί διερωτήθηκαν εάν η χώρα μπορεί ακόμα να θεωρείται κυρίαρχο κράτος. Ο όρος «αποικία χρέους», τον οποίο χρησιμοποιούσε από καιρό ο ΣΥΡΙΖΑ και οι υποστηρικτές του, άρχισε ξαφνικά να εμφανίζεται παντού στον τύπο. Ακόμη και οι Financial Times χρησιμοποίησαν αυτοκρατορικού τύπου ορολογία: «μια διάσωση με όρους σαν αυτούς που καθορίστηκαν στις Βρυξέλλες», έγραψαν σε ένα εντιτόριαλ της 13ης Ιουλίου, «κινδυνεύει να μετατρέψει τη σχέση με την Ελλάδα σε σχέση αποικιακού επικυρίαρχου προς τον υποτελή του».

Διατυπώσεις όπως αυτές οδήγησαν σε ιστορικές συγκρίσεις. Ως ένας δυνατός παραλληλισμός αναφέρθηκε η Αίγυπτος των τελών του δέκατου ένατου αιώνα. Το 1876, καθώς η υπερχρεωμένη Αίγυπτος βρισκόταν κοντά στην πτώχευση, ο Χεδίβης Ισμαήλ Πασάς συμφώνησε να δημιουργηθεί μια διεθνής επιτροπή, στελεχωμένη από Ευρωπαίους, που να έχει εποπτεία του αιγυπτιακού προϋπολογισμού και έλεγχο επί ορισμένων πηγών δημόσιων εσόδων, με σκοπό να εξασφαλίσει την έγκαιρη εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους. Η ρύθμιση αυτή άνοιξε μια νέα και παρατεταμένη περίοδο έντονης ευρωπαϊκής επέμβασης στην Αίγυπτο –η Caisse de la Dette Publique καταργήθηκε μόλις το 1940.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, η σύγκριση με την Αίγυπτο του δέκατου ένατου αιώνα εξυπηρετεί μια πολεμική χρήση κυρίως ως μεταφορά: οι ηγέτες της ευρωζώνης δεν πρέπει να αντιμετωπίζουν την Ελλάδα σαν να ήταν ημι-αποικιακό έδαφος. Αλλά εδώ λειτουργεί κάτι περισσότερο, που δεν είναι απλώς μεταφορά –τουλάχιστον ιστορικά μιλώντας. Όπως έχουν δείξει πρόσφατες έρευνες στη διεθνή Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τις μέρες αυτές, επισκέφθηκε την Αθήνα η βρετανίδα νομικός (με μεσανατολική καταγωγή) Αμάλ Αλαμουντίν, από την οποία η ελληνική κυβέρνηση έχει ζητήσει να την συμβουλέψει ποιες νομικές δυνατότητες υπάρχουν για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο στην Αθήνα.

Κατά το διάστημα αυτό, η κα Αλαμουντίν επισκέφθηκε –τι άλλο- το Μουσείο της Ακρόπολης, όπου μάλιστα φαίνεται ότι στιγμιαία αποσταθεροποίησε τη μονόδρομη δυική σχέση θεάματος/ θεατή που διέπει τα μουσεία, εφόσον, σύμφωνα τουλάχιστον με ένα δημοσίευμα, η παρουσία της προκάλεσε «παραλήρημα στους τουρίστες».

Από την ειδησεογραφία δεν προκύπτει να επισκέφθηκε και το Αρχαιολογικό Μουσείο. Εάν το είχε κάνει, ίσως, λόγω τόσο της εντολής όσο και της καταγωγής της, να πρόσεχε μία πτέρυγα του μουσείου αυτού που στεγάζει συλλογή αιγυπτιακών αρχαιοτήτων. Η οποία μάλιστα, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του, «κατέχει σημαντική θέση παγκοσμίως λόγω του πλούτου, της ποιότητας και της σπανιότητας των αντικειμένων της».

Σύμφωνα πάντα με την ιστοσελίδα αυτή, «τον πυρήνα της Συλλογής αποτελούν οι μεγάλες δωρεές δύο φιλότεχνων ομογενών από την Αίγυπτο, του Ιωάννη Δημητρίου και του Αλέξανδρου Ρόστοβιτς, που δωρίθηκαν [sic] στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο το 1880 και το 1904 αντίστοιχα».

Eάν λοιπόν, για να συνεχίσουμε το υποθετικό σενάριο, η κα Αλαμουντίν είχε πληροφορηθεί την ύπαρξη αυτής της συλλογής, και μια που η εμπειρογνωμοσύνη της, όπως αναφέρεται, «αφορά –με την ευρεία έννοια- το δικαίωμα στην ιδιοκτησία», θα είχε ίσως ενδιαφέρον να την ρωτήσουμε αν νομίμως ή όχι βρίσκεται η πλούσια, ποιοτική Συνέχεια →