του Άκη Γαβριηλίδη

Τον Ηλία Ζάικο δεν τον γνωρίζω προσωπικά. Φυσικά, καθώς έζησα στη Θεσσαλονίκη όλη τη δεκαετία του 80 και μέρος της δεκαετίας του 90 και ήμουν (είμαι) μουσικόφιλος, (αν και όχι φανατικός μπλουζόφιλος), τον γνωρίζω από την δημόσια παρουσία του, εφόσον αποτελούσε βασικό στοιχείο στο γενικότερο καλλιτεχνικό «οικοσύστημα» της πόλης· oύτε θυμάμαι πόσες φορές τον έχω παρακολουθήσει –μαζί με τους Blues Wire (031)/ Blues Gang- σε διάφορα λάιβ, κυρίως σε φεστιβάλ νεολαιών/ αντιρατσιστικά ή σε συναυλίες συμπαράστασης σε κρατουμένους.

Φέτος ο Ζάικος εξέδωσε ένα βιβλίο, μία «μυθιστορηματική αυτοβιογραφία» όπως ο ίδιος το χαρακτηρίζει, με τίτλο «Ντόμπρα blues». Το βιβλίο αυτό το πήρα, καθότι οι βιογραφίες μουσικών και γενικότερα καλλιτεχνών, όσων μου αρέσουν αλλά και όχι απαραίτητα μόνο αυτών, αποτελούν σταθερά ένα ουσιώδες τμήμα των αναγνωσμάτων μου εδώ και χρόνια.

Από την τρίτη ήδη σελίδα του βιβλίου, συνειδητοποίησα με έκπληξη κάτι που ωστόσο θα έπρεπε να είχα μαντέψει Συνέχεια →

του Γιαν Nτε Βος

Πώς να δεις ζητήματα όπως το καθήκον και η ευθύνη ως ψυχαναλυτής/αριστερός θεωρητικός (που δεν είναι πλέον επαγγελματίας) όταν η Ακαδημία δεν σε θέλει πια; Τι μπορώ να κάνω, ερήμην, μη έχοντας πλέον ρόλο λέκτορα ή ερευνητή (άρα χωρίς χρηματοδότηση για συνέδρια, βιβλία, άρθρα …); Δηλαδή, μετά τα πρώτα δεκαπέντε χρόνια κλινικής εργασίας, έκανα δώδεκα χρόνια κριτικο-θεωρητική έρευνα για τις διαδικασίες ψυχολογικοποίησης σε διάφορα πανεπιστήμια: αφού αυτό τελείωσε, βρέθηκα έξω από την Ακαδημία. Σήμερα, για να βγάλω το ψωμί μου, κάνω αναπληρωματική διδασκαλία σε ένα Πανεπιστημιακό Κολλέγιο (τεχνική σχολή) στο τμήμα Κοινωνικής Εργασίας. Πρόσφατα, για να μην υποκύψω εντελώς υπ’ αυτή την αποξενωτική διδασκαλία, άρχισα να εργάζομαι με μερική απασχόληση ως οδηγός ταξί για μια εταιρεία που μεταφέρει πελάτες σε αναπηρικά καροτσάκια. Δύο μέρες τη βδομάδα –μια πραγματική χειρωνακτική εργασία, λέω στον εαυτό μου, για να επιβιώσω διδάσκοντας σε ένα περιβάλλον που στηρίζεται στις ίδιες τις κυρίαρχες θεωρίες και τα ψυχολογίζοντα πλαίσια που συνήθιζα να καταπολεμώ στο κριτικό μου έργο[1]. Η ειρωνεία είναι ότι η επιχείρηση ταξί θεωρεί την αποστολή της ως ένα είδος κοινωνικού ή και ψυχολογικού λειτουργήματος.

Όσα ακολουθούν είναι μια αυτο-εθνογραφικού τύπου περιγραφή τού πώς κανείς γίνεται ένας άστεγος Συνέχεια →

της Σοφί Μαντελσόν και του Λίβιο Μπόνι

Τα ψυχολογικά περιγράμματα της αποικιοκρατίας είναι πλέον γνωστά ως προς τα βασικά τους στοιχεία (…). Λιγότερο γνωστές είναι οι πολιτισμικές και ψυχολογικές παθολογίες που παρήγαγε η αποικιοκρατία στις χώρες των αποίκων.

Ashis Nandy[1]

Σε τελευταία ανάλυση, η ψυχανάλυση έχει ίσως ένα διαπολιτισμικό μέλλον όπως η επιστήμη· ίσως μάλιστα η κουλτούρα και η επιστήμη βρίσκουν σε αυτήν ένα αμοιβαίο στήριγμα.

Oκτάβ Mαννονί[2]

H ανάλυση του ασυνειδήτου θα έπρεπε να είναι μάλλον μια γεωγραφία παρά μια ιστορία.

Ζιλ Ντελέζ και Κλαιρ Παρνέ[3]

Η ψυχανάλυση, η οποία διανύει ήδη τον δεύτερο αιώνα της, έχει σημαδέψει βαθύτατα την κριτική σκέψη, τις ανθρωπιστικές επιστήμες, τις λογοτεχνικές σπουδές και τις cultural studies λίγο πολύ παντού στον ακαδημαϊκό κόσμο και τα περίχωρά του, ιδίως στον αγγλόφωνο και ισπανόφωνο χώρο. Μέσα απ’ τη μεσολάβηση της αποδόμησης, και ευρύτερα της French Theory, αλλά και ενός ορισμένου μεταμαρξισμού, η αναλυτική γλώσσα έχει καθιερωθεί μόνιμα στην παγκόσμια και παγκοσμιoποιημένη κριτική θεωρία, εξίσου, αν όχι περισσότερο, από ό,τι την εποχή του δομισμού και της Σχολής της Φρανκφούρτης, οι οποίες, στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, σηματοδότησαν την πρώτη μεγάλη ανακάλυψη του φροϋδισμού στις ανθρωπιστικές επιστήμες, οι οποίες τότε κυοφορούνταν. Θα μπορούσε μάλιστα να υποστηριχθεί ότι η ψυχανάλυση, όπως και ο μαρξισμός, συνέβαλε ουσιαστικά στη διαμόρφωση του πεδίου των ανθρωπιστικών επιστημών, που πλέον διακρίνεται, τουλάχιστον από ορισμένες απόψεις, από τις «humanities[4]». Ωστόσο, σε πείσμα της διαρκούς γκρίνιας ότι η ψυχανάλυση χάνει την επιρροή της στη γενική οικονομία της γνώσης, παρατηρούμε ένα παρόμοιο φαινόμενο στο σύγχρονο πλαίσιο. Η Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Το βιβλίο του Ξενοφώντος Κοντιάδη για το «φαινόμενο Κασσελάκη» δεν το έχω διαβάσει, ούτε προτίθεμαι να το διαβάσω. Διάβασα μόνο ένα απόσπασμά του που προδημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών, και η ανάγνωση αυτή επιβεβαίωσε την αρχική μου κρίση ότι δεν έχει κάτι ιδιαίτερα χρήσιμο ή ενδιαφέρον.

Αντιθέτως, αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι η δημόσια/ πολιτική διαχείριση της εικόνας του βιβλίου. Με άλλα λόγια, (όχι τα δικά μου λόγια: εκείνα του συγγραφέα και της «επιστήμης» την οποία εκείνος επικαλείται), με ενδιαφέρει η κατασκευή της «περσόνας» του Ξενοφώντος Κοντιάδη. Γι’ αυτό, διάβασα με προσοχή ένα αρκετά εκτενές, αναλογικά, απολογιστικό σημείωμα του συγγραφέα, σε ΜΚΔ, για την παρουσίαση του βιβλίου με τη συμμετοχή του ίδιου του Στέφανου Κασσελάκη.

Στο σημείωμα αυτό μας εξηγείται, μεταξύ άλλων, ότι στην «επιστήμη» (δεν προσδιορίζεται ποια ακριβώς επιστήμη Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Περί το 2009, μία φίλη μάς μετέφερε ότι είχε βρεθεί στο Λονδίνο για κάποια συνάντηση. Με δεδομένη την τεράστια δημοσιότητα που είχαν πάρει παγκόσμια οι διαμαρτυρίες για τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, κατέληξε, παρά την θέλησή της και σε πείσμα του κυρίως θέματος της συνάντησης, να βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των συνέδρων οι οποίοι της ζητούσαν να τους πει λεπτομέρειες και να τους εξηγήσει τι ακριβώς συμβαίνει στην Ελλάδα. Μολονότι οι Άγγλοι συνομιλητές διατύπωναν τις ερωτήσεις και άκουγαν τις απαντήσεις με τακτ και ευγένεια, από την όλη ατμόσφαιρα η ενδιαφερόμενη εισέπραξε μία άρρητη, πλην σαφή παγωμάρα, που θα μπορούσε να μεταφραστεί ως «αυτά τα πράγματα μας είναι ξένα, εδώ είναι Βρετανία και εκφράζουμε και επιλύουμε τις όποιες διαφορές μας πολιτισμένα και ορθολογικά, όχι βίαια».

Μετά το κωμικό, αξιοπερίεργο και, εν τέλει, θλιβερό θέαμα που παρουσίασε η αγγλική κοινωνία επί πολλές μέρες με αφορμή την κηδεία μιας 96χρονης ανεύθυνης αρχηγού κράτους, το αυτοείδωλό της αυτό τίθεται υπό σοβαρή δοκιμασία.

Οι Άγγλοι υποτίθεται ότι αποφεύγουν παρόμοιες εκρήξεις διότι «ενεργούν με βάση την κοινή λογική» Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στρατιώτη μου, τη μάχη θα κερδίσει,

όποιος πολύ το λαχταρά να ζήσει.

Όποιος στη μάχη πάει για να πεθάνει,

στρατιώτη μου, για πόλεμο δεν κάνει.

Ιάκωβος Καμπανέλλης

Στην πρόσφατη ανάρτηση σχετικά με την αφήγηση της ζωής και του θανάτου τού Ευαγόρα Παλληκαρίδη, ανέφερα εν συντομία ένα σημείωμα που άφησε στους «παλιούς συμμαθητάς» του μία μέρα πριν από την πρώτη του δίκη. Η επιγραμματικότητα της αναφοράς οφειλόταν στο ότι το σημείωμα αυτό αξίζει ιδιαίτερη εξέταση, διότι είναι εξαιρετικά αξιοπερίεργο και αταίριαστο με την όλη αφήγηση. (Όχι τόσο αταίριαστο βέβαια αν το δούμε από την οπτική της δικής μου ερμηνείας). Δεν ξέρω αν κανείς από όσους το μνημονεύουν ευλαβικά επί τόσες δεκαετίες κάθισε ποτέ να αναρωτηθεί για τη σημασία του ή/ και να γνωστοποιήσει δημόσια τι συμπέρασμα έβγαλε. Υποθέτω πως όχι, διότι ακριβώς η ευλάβεια αποκλείει μια τέτοια διερώτηση: οι βίοι αγίων δεν επιδέχονται κριτική, μόνο θαυμασμό και βουβή αναπαραγωγή. Ωστόσο, τα λόγια είναι εκεί, αρκετά σαφή μέσα στην αμφισημία τους, και απευθύνονται σε μας. Δεν έχουμε παρά να ανοίξουμε τα μάτια μας και να τα διαβάσουμε.

Καταρχάς, αυτό που κάνει εντύπωση στο σημείωμα είναι ότι, σε αυτό, με σπινοζικούς όρους, δεν Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τα ελληνικά ΜΜΕ δεν παύουν να μας εκπλήσσουν –ή τουλάχιστο να εκπλήσσουν εμένα- με τις μετά θάνατον βαθμολογήσεις τους.

Αυτή τη φορά, σε αντίθεση με την Μαλβίνα Κάραλη, δεν χρειάστηκε να περιμένουν 20 χρόνια: την ίδια μέρα του θανάτου του (δεν ξέρω μήπως το είχα κάνει και από πιο πριν) έσπευσαν να ανακηρύξουν τον Ματθαίο Γιωσαφάτ «κορυφαίο Έλληνα ψυχαναλυτή».

Η απόφανση αυτή φυσικά είναι εσφαλμένη. Από τους τρεις χαρακτηρισμούς, μόνο ο δεύτερος ευσταθεί. Ο Ματθαίος Γιωσαφάτ ήταν πράγματι Έλληνας. Δεν ήταν όμως ο κορυφαίος ψυχαναλυτής. Πρώτον διότι κανείς ψυχαναλυτής δεν είναι «κορυφαίος», ο ίδιος ο χαρακτηρισμός δεν έχει νόημα –δεν υπάρχει κάποια βαθμολογία ψυχαναλυτών κατά την οποία κάποιοι να βρίσκονται στη κορυφή και κάποιοι στην ουρά.

Δεύτερον, διότι δεν ήταν ψυχαναλυτής.

Δεν παραγνωρίζω ότι το να διεκδικείς τη γνησιότητα και την πιστότητα σε μια πρακτική είναι Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τον Μωρίς Μπαρρές ομολογώ ότι μέχρι τώρα τον ήξερα ουσιαστικά μόνο ως όνομα· ως το όνομα ενός λίγο περίεργου συγγραφέα που αποτέλεσε έναν από τους προπάτορες του εθνικισμού.

Διαβάζοντας το εξαιρετικό, και πλούσια τεκμηριωμένο, πρόσφατο βιβλίο που αφιέρωσε σε αυτόν –και, ιδίως, στην επίδρασή του- ο Παρασκευάς Ματάλας, έχει κανείς την ευκαιρία να μάθει ή/ και να συνειδητοποιήσει αρκετά αξιοπρόσεκτα πράγματα γι’ αυτόν. Τα οποία είναι δυνατό να αξιοποιηθούν περαιτέρω προς αρκετές κατευθύνσεις.

Τις κατευθύνσεις αυτές δεν σκοπεύω βέβαια, και ούτε είναι δυνατό, να εξαντλήσω σε αυτό το σημείωμα. Εδώ θα ακολουθήσω μόνο μία.

Πρώτα απ’ όλα, αυτό που συνειδητοποιεί κανείς από το βιβλίο είναι ότι ο Μπαρρές στην εποχή του υπήρξε κάτι σαν προφήτης, ή, καλύτερα, σαν αρχηγός σέκτας, σαν ιδρυτής και αρχιερέας μιας λατρείας.

Το βιβλίο, μέσα από μία ανάλυση της πλούσιας αλληλογραφίας του, ανιχνεύει την παγκόσμια απήχηση που είχε στην εποχή του ο γάλλος εθνικιστής συγγραφέας σε ανθρώπους από πολλές άλλες χώρες οι οποίες δεν είχαν εκ πρώτης όψεως καμία ιδιαίτερη σχέση με τη Γαλλία, ενώ κάποιες κατά καιρούς είχαν και αντιπαλότητα μαζί της. Εξ ου και το παράδοξο που επιλέγει ως τίτλο.

Οι ανταλλαγές αυτές, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, ξεκινούσαν με πρωτοβουλία των αλληλογράφων του. Άνθρωποι οι οποίοι μέχρι τότε του ήταν άγνωστοι, και μιλάμε πολλοί άνθρωποι, Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Το ποίημα «Θα ’ρθεί καιρός» της Κατερίνας Γώγου είναι ένα από εκείνα στα οποία βασίζεται η αμείωτη υστεροφημία της, αν κρίνουμε από το γεγονός ότι δημοσιεύεται και διακινείται ευρέως στα ΜΚΔ, συχνά διανθισμένο με καρδούλες και λουλουδάκια, κάθε φορά που είναι η επέτειος της γέννησης ή του θανάτου της, ή και χωρίς κάποια αφορμή.

Το ποίημα αυτό είναι διατυπωμένο ως μια απεύθυνση της ποιήτριας στην κόρη της. Φυσικά πρόκειται για επιτελεστική χειρονομία: η απεύθυνση αυτή είναι δημόσια –περιλαμβάνεται σε μια συλλογή που τυπώνεται σε βιβλίο και κυκλοφορεί. Άρα, αποδέκτης των λεγομένων είναι το κοινό, όχι στενά η κόρη.

Από αυτή την άποψη, η χειρονομία αυτή είναι συγκρίσιμη με την αντίστοιχη του Γιάννη Ρίτσου στο «Πρωινό άστρο», για την οποία είχα γράψει παλιότερα –ένα ποίημα επίσης με μεγάλη διασημότητα και Συνέχεια →

 της Ντελφίν Ορβιγιέρ

Θα ήθελα να αρχίσω αυτό το κείμενο με ένα ανέκδοτο: είναι η ιστορία ενός ραββίνου και ενός ψυχαναλυτή που συναντιούνται στην Αγία Άννα. Τι λένε; Φυσικά, οι κακές γλώσσες λένε ότι είναι υποχρεωμένοι να μιλήσουν για τη μητέρα τους. Και δεν έχουν άδικο. Απόδειξη, ότι συνέρχονται σε ένα μέρος που λέγεται «Αγία Άννα»[1], έναν τόπο που φέρει το όνομα μίας αγίας του χριστιανισμού, της Άννας, η οποία ήταν η μητέρα της Μαρίας, δηλαδή η μητέρα της μητέρας, η μητέρα «στο τετράγωνο».

Στην εβραϊκή παράδοση, επίσης, στην Τορά, η Άννα παίζει αξιοσημείωτο ρόλο και ενσαρκώνει την μητρική ισχύ. Στα εβραϊκά ονομάζεται Χάννα και, για να λέμε την αλήθεια, είναι μια γυναίκα που θα ήταν η τέλεια υποψήφια για να περάσει ένα χεράκι ψυχανάλυση. Στη Βίβλο, είναι μια γυναίκα που για πολύ καιρό μένει στείρα. Μια μέρα, πηγαίνει στο Ναό στην Ιερουσαλήμ για να πραγματοποιήσει μια θυσία. Μουρμουρίζει κάτι λόγια στον Αιώνιο, και λέει στο Θεό: «Θεέ μου, εάν μου δώσεις έναν γιο, σου υπόσχομαι ότι θα αφιερωθεί στην υπηρεσία σου». Και, να φανταστείτε, πετυχαίνει. Μένει ως εκ Συνέχεια →