Μειονότητες,Μουσική,Ψυχανάλυση

Ντόπια μπλουζ: η τέχνη να παραμένεις –ή/ και να γίνεσαι- ξένος

του Άκη Γαβριηλίδη

 

Τον Ηλία Ζάικο δεν τον γνωρίζω προσωπικά. Φυσικά, καθώς έζησα στη Θεσσαλονίκη όλη τη δεκαετία του 80 και μέρος της δεκαετίας του 90 και ήμουν (είμαι) μουσικόφιλος, (αν και όχι φανατικός μπλουζόφιλος), τον γνωρίζω από την δημόσια παρουσία του, εφόσον αποτελούσε βασικό στοιχείο στο γενικότερο καλλιτεχνικό «οικοσύστημα» της πόλης· oύτε θυμάμαι πόσες φορές τον έχω παρακολουθήσει –μαζί με τους Blues Wire (031)/ Blues Gang- σε διάφορα λάιβ, κυρίως σε φεστιβάλ νεολαιών/ αντιρατσιστικά ή σε συναυλίες συμπαράστασης σε κρατουμένους.

Φέτος ο Ζάικος εξέδωσε ένα βιβλίο, μία «μυθιστορηματική αυτοβιογραφία» όπως ο ίδιος το χαρακτηρίζει, με τίτλο «Ντόμπρα blues». Το βιβλίο αυτό το πήρα, καθότι οι βιογραφίες μουσικών και γενικότερα καλλιτεχνών, όσων μου αρέσουν αλλά και όχι απαραίτητα μόνο αυτών, αποτελούν σταθερά ένα ουσιώδες τμήμα των αναγνωσμάτων μου εδώ και χρόνια.

Από την τρίτη ήδη σελίδα του βιβλίου, συνειδητοποίησα με έκπληξη κάτι που ωστόσο θα έπρεπε να είχα μαντέψει Συνέχεια

Κλασσικό
Ανάλυση λόγου,Ιδεολογία,Μουσική

Μήπως ενίοτε ο Γκάτσος καπέλωνε τον Χατζιδάκι;

του Άκη Γαβριηλίδη

Τις μέρες αυτές συνέπεσαν ο θάνατος του Διονύση Σαββόπουλου με την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση του Μάνου Χατζιδάκι. Για να τιμήσει συνδυασμένα αυτή την επικαιρότητα των ημερών, η ΕΡΤ μετέδωσε μια συναυλία που είχε γίνει προ ετών στη μνήμη του Χατζιδάκι όπου τραγουδούσε ο Σαββόπουλος και κάποιοι/-ες άλλοι/-ες. (Το σχετικό βίντεο είναι διαθέσιμο και στο διαδίκτυο). Κάποια στιγμή είπαν και τον «Κεμάλ», φυσικά με τους ελληνικούς στίχους του Γκάτσου.

Προσωπικά, για πολλοστή φορά, εκεί που λέει «κι ένας νέος από σόι και γενιά βασιλική», δεν άντεξα -όπως όλες ανεξαιρέτως τις φορές που ακούω αυτό το τραγούδι- να μην μου έρθει στο μυαλό το μποστικό «κι ένας νέος και μια νέα, ωραιότατα παιδιά» από την «Νήσο των Αζορών».

Αυτό φυσικά είναι μια δική μου ιδιοτροπία. Αλλά αυτή η αίσθηση ξενότητας με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι οι στίχοι του Γκάτσου με ξενερώνουν και με εκνευρίζουν, διότι καπελώνουν το τραγούδι με τις δικές του εμμονές. Ο Χατζιδάκις έχει δηλώσει ότι το τραγούδι το εμπνεύσθηκε από έναν νεαρό Τούρκο που συνάντησε στη Νέα Υόρκη Συνέχεια

Κλασσικό
Μουσική,Πολιτισμικές σπουδές

Ο Κωστής, ο Μάρκος και η απεδαφικοποίηση του ρεμπέτικου

του Άκη Γαβριηλίδη

Πριν πολλά χρόνια, είχε αρχίσει να εκδίδεται μία σειρά ας πούμε λευκωμάτων που ήταν αφιερωμένα το καθένα σε έναν δίσκο του Διονύση Σαββόπουλου: περιλάμβαναν τους στίχους και τις παρτιτούρες από τα τραγούδια του δίσκου, καθώς και τις συνεντεύξεις που είχε δώσει ο δημιουργός τους την αντίστοιχη περίοδο. Καθώς την εποχή εκείνη ο Διονύσης Σαββόπουλος έχαιρε ιδιαίτερης αίγλης στα μάτια μου, όπως και στα μάτια πολλών άλλων, είχα σπεύσει να αγοράσω τον πρώτο τόμο, που αφορούσε την «Ρεζέρβα», και οι σκέψεις που βρήκα να διατυπώνονται εκεί μου εντυπώθηκαν και με ακολουθούσαν για αρκετό καιρό.

Μεταξύ αυτών των σκέψεων ήταν και μια θεωρία περί του «υπέρογκου εαυτού» που χαρακτηρίζει τους σύγχρονους συνθέτες/ τραγουδοποιούς σε αντιδιαστολή με τους «παραδοσιακούς». Τη θεωρία αυτή εκθέτει ο Δ.Σ. σε δύο απ’ αυτές τις συνεντεύξεις, την πρώτη και τη δεύτερη του τόμου, που δόθηκαν με διαφορά δύο μηνών. Λέει Συνέχεια

Κλασσικό
Γλώσσα,Εθνικισμός,Μουσική

«Τα τραγούδια της μάνας ξαναζωντανεύουν»

Σε πείσμα των καιρών, το ΜÉΓΚΛΕΝ φέρνει πίσω τα λόγια

του Τζέρρυ Κίσσλιντζερ

«Η γλώσσα είναι κατοικία της ύπαρξης», έγραψε ο φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ. (Ή έτσι λένε κάποιοι –μήπως έχω διαβάσει Χάιντεγκερ νομίζετε;). Αν είναι έτσι, τότε οι παραδοσιακά σλαβόφωνοι πληθυσμοί της βόρειας Ελλάδας εδώ και καιρό είναι άστεγοι, η γλώσσα τους καταπιεσμένη, η συλλογική τους ταυτότητα κατεψυγμένη.

Είναι αλήθεια πως κατά περιόδους υπήρξε μια απόψυξη, ειδικά μετά την αμφιλεγόμενη Συμφωνία των Πρεσπών του 2018 μεταξύ της Ελλάδας και τη Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Μερικές φορές μπορείτε ν’ ακούσετε τη μακεδονική τους γλώσσα να τραγουδιέται δημόσια στα χωριά και τις πόλεις της περιοχής αυτές τις μέρες, παρ’ όλα αυτά όμως, οι δημόσιες επιτελέσεις μπορεί να διακοπούν ανά πάσα στιγμή. Τώρα, ένα σημαντικό πρότζεκτ, το ΜΈΓΚΛΕΝ: Τραγούδια με λόγια από την περιοχή Μογλενών-Καρατζόβας, δημιούργησε έναν νέο δημόσιο χώρο για Συνέχεια

Κλασσικό
Επιτελεστικότητα,Μουσική

Ο ΠετροΛούκας Χαλκιάς, οι Ινδοί και η καλλιτεχνική έκπληξη

του Άκη Γαβριηλίδη

Για μένα ο ΠετροΛούκας Χαλκιάς, που πέθανε χθες, είναι συνδεδεμένος με την πιο έντονη συναυλιακή εμπειρία που είχα ποτέ.

Για να γίνει καλύτερα αντιληπτό αυτό που λέω, καλό είναι να διευκρινίσω ότι δεν έχω την παραμικρή βιωματική σχέση με την Ήπειρο και την ηπειρώτικη μουσική, καλά καλά δεν έχω βρεθεί εκεί παρά μόνο σποραδικά ως τουρίστας.

Το λάιβ στο οποίο αναφέρομαι ήταν μία συναυλία στο θέατρο Πέτρας, στην Πετρούπολη, στο οποίο ούτε είχα ποτέ πάει μέχρι τότε ούτε μετά ξαναπήγα, πριν χρόνια, δεν θυμάμαι καθόλου να πω με ακρίβεια πότε, μάλλον περί το 2000, ίσως και νωρίτερα. Τότε ήταν ένας τύπος, ο Αλέξανδρος Καρσιώτης, που είχε δεσμούς με την Ινδία και μετακαλούσε Ινδούς μουσικούς να συνεργαστούν με Έλληνες. Πολλές απ’ αυτές αποτυπώθηκαν και σε δίσκους μετά από την εταιρία του, την Saraswati, στη σειρά «Έλληνες και Ινδοί». Εγώ είδα μια συναυλία στα πλαίσια του Συνέχεια

Κλασσικό
Μνήμη,Μουσική,Φύλο

Tα ανισόπεδα άλλοθι των 80s: τα τραγούδια ως διαγενεακή μνήμη

του Άκη Γαβριηλίδη

Το παρόν σημείωμα εκκινεί από μία παρατήρηση του Ζάχου Παπαζαχαρίου από το βιβλίο του για τους Ποντίους, στην οποία είχα αναφερθεί στο παρελθόν –το διατυπώνω με δικά μου λόγια: ότι το τραγούδι μπορεί να αποτελεί έναν τρόπο καταγραφής και μετάδοσης της συλλογικής μνήμης μιας κοινωνίας (ή και περισσότερων) εναλλακτικό προς τον έντυπο καπιταλισμό του έθνους κράτους. Και επιχειρεί να δείξει ότι αυτός ο εναλλακτικός τρόπος δεν είναι ένα ξεπερασμένο φαινόμενο των «προνεωτερικών κοινωνιών», αλλά χαίρει άκρας υγείας μέχρι και σήμερα.

Αυτό θα το κάνω μέσα από την αναφορά σε τρία κατά βάση παραδείγματα από το χώρο της ελληνικής δισκογραφίας στα τέλη του 20ού και τις αρχές του 21ου αιώνα.

Η αριστερή μελαγχολία

Το πρώτο είναι το τραγούδι Άλλοθι, όχι εκείνο με τον Βασίλη Καρρά, ένα άλλο του 1976 που είχε γράψει ο Αργύρης Κουνάδης σε στίχους του τηλεοπτικού παραγωγού και σεναριογράφου Μάριου Ποντίκα για το σήριαλ «Εν Αθήναις» και περιλήφθηκε στον ομότιτλο δίσκο με τη μουσική και τα τραγούδια της σειράς. Στα περισσότερα Συνέχεια

Κλασσικό
Μουσική

Τρεις καλές κουβέντες για τον Κυριάκο Σφέτσα

του Άκη Γαβριηλίδη

Τα τελευταία χρόνια φεύγουν από τη ζωή, ο ένας μετά τον άλλο, οι περισσότεροι από τους πρωταγωνιστές της άνθισης του ελληνικού τραγουδιού των δεκαετιών του 60 και του 70. Για να μην αναφέρουμε και ότι κάποιοι είχαν φύγει ακόμα νωρίτερα, σε νεαρή ηλικία, ενώ πρόσφατα άρχισαν να φεύγουν και μερικοί ακόμα νεότεροι. Για κάποιους από αυτούς, όσους έκρινα ότι ήταν οι σημαντικότεροι για μένα, οδηγήθηκα να γράψω ένα ή και περισσότερα σημειώματα μετά θάνατον. Κάθε φορά, αφού τα έγραφα, ένιωθα μια αίσθηση ματαίωσης για το γεγονός ότι δεν κατάφερα, ή δεν πρόλαβα, να εκφράσω αυτή την εκτίμηση όσο ακόμη ζούσαν, οπότε ίσως είχε μια ελπίδα να φτάσει σε αυτούς. Κατόπιν τούτου, σκέφτηκα ότι αυτό είναι καλό να το έκανα για κάποιους άλλους όσο είναι ακόμα νωρίς, χωρίς να περιμένω.

Και ο βασικότερος εξ αυτών είναι ο Κυριάκος Σφέτσας, κατά τη γνώμη μου ο πιο άδικα αγνοημένος μουσικός αυτής της γενιάς.

Είναι βέβαια ήδη αμφίβολο αν μπορούμε να τον κατατάξουμε σε αυτή τη γενιά, ή να τον κατατάξουμε γενικώς Συνέχεια

Κλασσικό
Ανάλυση λόγου,Μουσική,μαρτυρίες

Ο Τσιτσάνης «θαυμαστής του Σιδηρόπουλου»: ένας αστικός μύθος εν τη γενέσει

του Άκη Γαβριηλίδη

Εδώ και πολλά χρόνια, είναι δημοσιευμένη στο διαδίκτυο (και προηγουμένως σε ένα ή περισσότερα βιβλία, φαντάζομαι) μία φωτογραφία όπου απεικονίζεται ο Βασίλης Τσιτσάνης καθισμένος σε ένα τραπέζι και γύρω του άλλα τέσσερα άτομα. Επίσης διαθέσιμες ηλεκτρονικά είναι σαφείς πληροφορίες για τη φωτογραφία και την περίσταση: τα τέσσερα αυτά άτομα είναι οι τραγουδιστές Παύλος Σιδηρόπουλος και Αλεξάνδρα (Κυριακάκη), η ηθοποιός Δέσποινα Τομαζάνη και ο ιδιοκτήτης του κλαμπ «Κύτταρο», το δε στιγμιότυπο είναι από το 1975 όταν οι τρεις άλλοι πήγαν στο κέντρο «Χάραμα» όπου εμφανιζόταν ο Τσιτσάνης μαζί με την Αλεξάνδρα, κάθησαν για λίγο στο ίδιο τραπέζι και φωτογραφήθηκαν μαζί τους.

Για άγνωστους λόγους, τον περασμένο μήνα κάποιος είχε την ατυχή έμπνευση να απομονώσει τον Τσιτσάνη και τον Σιδηρόπουλο –τυχαίνει να κάθονταν δίπλα δίπλα- σε ένα καρέ, να αποκόψει όλους τους άλλους από γύρω και να αναρτήσει το αποτέλεσμα σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συνοδευμένο από το εξής προχειρογραμμένο και Συνέχεια

Κλασσικό
Ανάλυση λόγου,Διαδίκτυο,Μουσική

Ο Σινάτρα «θαυμαστής του Καζαντζίδη»: η κατασκευή ενός νέου αστικού μύθου;

του Άκη Γαβριηλίδη

Την ταινία του Τσεμπερόπουλου δεν την έχω δει. Από πολλές διαφορετικές μαρτυρίες όσων την έχουν δει πληροφορούμαι ότι σε αυτή, στους τίτλους τέλους, παρατίθεται εντός εισαγωγικών, με απόλυτη βεβαιότητα μια υποτιθέμενη δήλωση που αποδίδεται στον Φρανκ Σινάτρα, η εξής: «Αν ο Στέλιος Καζαντζίδης είχε κάνει καριέρα στην Αμερική, με τη φωνή που έχει θα είχε μεγαλύτερη φήμη από μένα».

Η αναφορά αυτή δεν συνοδεύεται φυσικά από καμία παραπομπή ή τεκμηρίωση.

Ας πούμε ότι, ΟΚ, στους τίτλους μιας ταινίας δεν είναι κατάλληλος τόπος για παράθεση πηγών. Πού είναι;

Στο διαδίκτυο και στα ΜΚΔ βρίσκουμε ήδη αρκετές αναρτήσεις της φράσης αυτής, (μεταξύ άλλων και από τον λογαριασμό «Κίνημα Υποστηρικτών Ανδρέα Παπανδρέου-Ο Μεγαλύτερος Έλληνας Ηγέτης»), πλην όμως, απ’ ό,τι Συνέχεια

Κλασσικό
ρατσισμός,Μουσική

Είναι (ήταν) αντισημίτης ο Σαββόπουλος;

του Άκη Γαβριηλίδη

Εδώ και καιρό, κάποιοι σχολιαστές –συνήθως από εκείνους τους οποίους αποκαλούν απαξιωτικά «δικαιωματιστές» όσοι εχθρεύονται τα δικαιώματα-, όχι και τόσο πολλοί ούτως ή άλλως, έχουν επισημάνει ότι ο λόγος και οι πρακτικές της ορθόδοξης λατρείας, λόγιες και λαϊκές, περιέχουν έντονα αντι-εβραϊκά στοιχεία. Οι σχολιαστές αυτοί, όταν δεν λοιδορήθηκαν ή έχασαν τη δουλειά τους[1], απλώς αγνοήθηκαν· συχνά τους αντιτάχθηκε ότι πρόκειται για «άκακες εκφράσεις της λαϊκής θρησκευτικότητας» και η στερεότυπη νουθεσία/ άσυλο της άγνοιας ότι «δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε το παρελθόν με τα κριτήρια του παρόντος». Ένα επιχείρημα που συνεχίζει να ευδοκιμεί και στις μέρες μας, όποτε κάποιος θέλει να δικαιολογήσει την έχθρα προς τους Εβραίους.

Για να μην προσθέσουμε βέβαια ότι, πρόσφατα, αρχίζει να χρησιμοποιείται για τον ίδιο σκοπό και το ακριβώς αντίστροφο σόφισμα: ότι, δεδομένων όσων κάνουν «οι Εβραίοι» σήμερα, δεν πειράζει αν κάποιος στο παρελθόν Συνέχεια

Κλασσικό