του Άκη Γαβριηλίδη

Μία από τις πρώτες αναγγελίες της νέας κυβέρνησης ήταν και η ίδρυση επιτροπής για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την «Παλιγγενεσία», σκοπός της οποίας μεταξύ άλλων θα είναι

η ανάπτυξη του εθνικού αφηγήματος της Ελλάδας με σκοπό την δημιουργία ενιαίας εικόνας και ταυτότητας της χώρας και των φορέων του ελληνικού κράτους.

Είναι κάπως περίεργη αυτή η ομολογία ότι η «ενιαία εικόνα» δεν υπάρχει και πρέπει να δημιουργηθεί τώρα· δεν μας εξηγείται ποιος το διαπίστωσε αυτό και πώς. Πάντως ο στόχος αυτός είναι μάταιος, παράλογος, αδύνατος, αντιεπιστημονικός, και επιπλέον κατεξοχήν αντιφιλελεύθερος.

Πρώτα απ’ όλα, είναι ανιστόρητος.

Οι επαναστάτες τού 21 δεν είχαν ενιαία εικόνα, ούτε αισθάνονταν ότι πρέπει να αποκτήσουν. Ήταν ένα απερίγραπτο motley crew, μία Λερναία Ύδρα, ένα Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Πριν από δύο μήνες, κυκλοφόρησε το βιβλίο τού Σπύρου Ασδραχά Πρωτόγονη Επανάσταση: Αρματολοί και Κλέφτες (18ος -19ος αι.), μια συλλογή άρθρων του με θέμα τους κλέφτες και τους αρματολούς, με επιλογή κειμένων και πρόλογο του Νίκου Θεοτοκά.

Φαντάζομαι ότι και η επιλογή τού τίτλου, κατά μείζονα λόγο, ανήκει στους σημερινούς επιμελητές και όχι στον ίδιο το συγγραφέα.

Η επιλογή δεν είναι άστοχη, ούτε αναντίστοιχη με το περιεχόμενο των άρθρων, εφόσον απομονώνει και σηματοδοτεί τον συγκεκριμένο όρο τον οποίο επινόησε και χρησιμοποίησε ευρύτατα ο συγγραφέας ήδη από τη δεκαετία τού 50. Αυτό όμως που προξενεί απορία, και δημιουργεί την εντύπωση μίας επιστημολογικής και πολιτικής αφέλειας, είναι ότι οι επιμελητές δεν εκφράζουν πουθενά καμία αποστασιοποίηση ή κριτική απέναντι σε αυτόν τον από κάθε άποψη απαράδεκτο και σχεδόν προκλητικό όρο· Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στις 23 Μαρτίου, στον Πειραιά, ο εφοπλιστής Βαγγέλης Μαρινάκης τέλεσε τα αποκαλυπτήρια προτομής του Νικήτα Σταματελόπουλου, η οποία αποτελεί χορηγία του Βαγγέλη Μαρινάκη στη μνήμη του πατέρα του, του εφοπλιστή Μιλτιάδη Μαρινάκη. Στην τελετή αυτή ο ιδιοκτήτης του Ολυμπιακού εξεφώνησε λόγο, το κείμενο του οποίου είχε την καλοσύνη να παραθέσει αυτούσιο ένα ειδησεογραφικό σάιτ ιδιοκτησίας του εφοπλιστή Βαγγέλη Μαρινάκη.

Στο σύντομο εισαγωγικό που προτάσσεται, το σάιτ μάς ενημερώνει ότι

με την έκφραση ενός αγνού πατριωτισμού, εκατοντάδες πολίτες τίμησαν τον ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης, Νικήτα Σταματελόπουλο, γνωστό και ως Νικηταρά Τουρκοφάγο (οι υπογραμμίσεις δικές μου).

Ο συντάκτης δεν συνειδητοποιεί καν –εκτός αν το συνειδητοποιεί και το κάνει επίτηδες, υπονομευτικά- πόσο γελοίο και αντιφατικό είναι να χαρακτηρίζει «αγνό πατριωτισμό» Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Μετά την οριστική έγκριση της συμφωνίας των Πρεσπών, διαπιστώνω ότι πολλοί συμπολίτες μας είναι συγχυσμένοι, αποπροσανατολισμένοι και ενοχλημένοι. Ενίοτε και οργισμένοι. Παρουσιάζουν όλα τα συμπτώματα ενός ανθρώπου που αισθάνεται ότι του έκλεψαν την απόλαυση, που ξυπνά έκθετος σε μια ενδεχομενικότητα εκεί που νόμιζε ότι είχε κοιμηθεί αγκαλιά με την αναγκαιότητα. Κάποιοι εξωτερικεύουν αυτή την ένταση και το άγχος εκστομίζοντας –αλλά και υλοποιώντας- απειλές εις βάρος όσων θεωρούν υπευθύνους για αυτή την κλοπή, άλλοι απλώς διαβεβαιώνουν ότι μεσοπρόθεσμα φοβερά πράγματα πρόκειται να επακολουθήσουν «αντικειμενικά», χωρίς να εννοούν ότι θα τα επιφέρουν οι ίδιοι.

Επειδή είναι καλό να βοηθάμε τους συνανθρώπους μας όταν έχουν ανάγκη, από τη θέση αυτή σπεύδω να τους καθησυχάσω και να τους διαβεβαιώσω ότι καμία κλοπή και καμία Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

«Ασχέτως των επιστημονικών προσεγγίσεων, η Ιστορία αποτελεί, πέρα από κάθε αμφιβολία, τη ραχοκοκαλιά του ελληνικού έθνους», μας διαβεβαιώνουν σε βαρύγδουπο άρθρο τους κατά της συμφωνίας των Πρεσπών έντεκα πανεπιστημιακοί καθηγητές της ιστορίας και των διεθνών σχέσεων από τις στήλες της Καθημερινής.

Προσωπικά δεν είμαι πανεπιστημιακός καθηγητής της ιστορίας, ούτε κανενός άλλου αντικειμένου. Αν όμως ήμουν, και διάβαζα στο γραπτό κάποιου φοιτητή μια φράση όπως αυτή, θα τον μηδένιζα χωρίς να διαβάσω το υπόλοιπο και θα του έλεγα να ξαναπεράσει την επόμενη περίοδο, αφού πρώτα μάθει να σκέπτεται σαν ιστορικός και όχι σαν θεολόγος ή/ και σαν μπάτσος.

Και πρώτα απ’ όλα, αφού μάθει επιτέλους να γράφει την ιστορία με μικρό γιώτα. Μα, Συνέχεια →

της Σάλλυ ΜακΚή

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί μετάφραση του τελευταίου τμήματος του άρθρου τής Sally McKee «The Revolt of St Tito in fourteenth‐century Venetian Crete: A reassessment», Mediterranean Historical Review 1994 9:2, 173-204. Μετάφραση-σημειώσεις Α.Γ. Ευχαριστώ τον Γιάννη Μηλιό που τράβηξε την προσοχή μου στο άρθρο αυτό και γενικότερα στο θέμα στο οποίο αναφέρεται.

του Άκη Γαβριηλίδη

Παρακολουθώντας τυχαία ειδήσεις σε κάποιο κανάλι, πληροφορήθηκα ότι προχθές, στην Τρίπολη (της Αρκαδίας), εορτάστηκε πανηγυρικά η επέτειος … «απελευθέρωσης» της πόλης. Αυτό προφανώς θα γίνεται κάθε χρόνο, αλλά δεν κατάφερα να πληροφορηθώ εδώ και πόσα ακριβώς χρόνια. Μάλλον όχι πάρα πολλά, όμως, αν κρίνουμε από το γεγονός ότι η σχετική μνεία σε ημιεπίσημο –ή πάντως φιλικό προς την εκδήλωση- σάιτ, από την πρώτη πρόταση, σπεύδει να κουνήσει το δάχτυλο προς όσους τυχόν θα είχαν την τάση να κάνουν άλλες ορολογικές επιλογές:

Με ιδιαίτερη λαμπρότητα γιορτάζεται, την πρώτη Κυριακή μετά την 23η Σεπτεμβρίου, η απελευθέρωση της Τρίπολης και όχι η άλωση όπως κακώς έχει επικρατήσει να λέγεται (η υπογράμμιση δική μου).

Η επιμονή αυτή δείχνει ότι η αλλαγή είναι σχετικά πρόσφατη και συναντά δυσκολίες να επιβληθεί.

Και πώς να μη συναντά; Αφού το 1821 δεν είναι τόσο μακριά ώστε να έχει ο κόσμος ξεχάσει ότι, από όσους ζούσαν τότε, και όλους τους μεταγενέστερους μέχρι πρόσφατα, κανείς δεν είχε χρησιμοποιήσει αυτόν τον όρο. Το 1821, κανείς στην Τριπολιτσά δεν Συνέχεια →

του Ερίκ Μισώ

Η ιστορία της τέχνης άρχισε με τις εισβολές των βαρβάρων. Αυτό ασφαλώς δεν σημαίνει ότι γράφτηκε από την εποχή των εισβολών στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία τις οποίες πραγματοποίησαν, τον 4^ο και τον 5^ο αιώνα της χρονολογίας μας, οι αποκαλούμενοι βάρβαροι ή γερμανογενείς[i] λαοί. Και ακόμα λιγότερο ότι η τέχνη δεν είχε ιστορία πριν από αυτές τις «μεγάλες» εισβολές. Σημαίνει ότι μία πραγματική ιστορία της τέχνης κατέστη δυνατή μόνο απ’ τη στιγμή που, το 18^ο και τον 19^ο αιώνα, οι εισβολές των βαρβάρων έγιναν αντιληπτές ως το αποφασιστικό συμβάν με το οποίο η Δύση εισήλθε στη νεωτερικότητα, δηλαδή στη συνείδηση της δικής της ιστορικότητας. Όχι πλέον ως η καταστροφή που βύθισε την Ευρώπη στα σκοτάδια του Μεσαίωνα, αλλά αντιθέτως ως η σωτήρια έξοδος από μια μακρά περίοδο στασιμότητας που μπορούσε να ολοκληρωθεί μόνο μέσα στην αποσύνθεση. Μέχρι περίπου τα μέσα του 18^ου αιώνα, η εμφάνιση των βαρβάρων εντός της αυτοκρατορίας θεωρούνταν ότι είχε την οδηγήσει στην παρακμή και την πτώση. Από τη δεκαετία του 1800, το νέο αίμα των φυλών του Βορρά άρχισε να σημαίνει την ανανέωση, τη φυσιολογική, πολιτιστική και πολιτική αναζωογόνηση των λαών της αυτοκρατορίας: «Κύματα Βαρβάρων ξεχύνονταν μέσα στα απισχνασμένα έθνη· η σταματημένη μέχρι τότε ζωή αναζωογονούνταν με νέο αίμα, και τα ξεραμένα κλαδιά ξανάνθιζαν»[1]. Μια τέτοια εικόνα των εισβολών εδραιώθηκε για καιρό στα μυαλά των ανθρώπων. Και αυτή η ισχυρή εικόνα κουβαλούσε μαζί της παραστάσεις ρωμαλέων λαών, που έσφυζαν από ένα δημιουργικό ένστικτο το οποίο στερούνταν οικτρά οι παρηκμασμένοι Ρωμαίοι καθώς και οι λαοί που ήταν υποταγμένοι σ’ αυτούς. Όταν λοιπόν Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Από τη στιγμή που ξέσπασε το «νέο μακεδονικό» ζήτημα και μέχρι σήμερα, έχει διατυπωθεί πολλές φορές και από πολλές πλευρές η απόφανση ότι οι κάτοικοι της πρώην πρώην ΓΔΜ και νυν Βόρειας (αλλά μη Γ) ΔΜ «είναι Σλάβοι που ήρθαν στη Βαλκανική τον 6^ο αιώνα». Μια σχετική διατύπωση μάλιστα περιλήφθηκε και στη συμφωνία των Πρεσπών.

Συχνά αυτοί που αποδίδουν την «σλαβική» ιδιότητα στους Μακεδόνες (ή, αναλόγως, στους «Σκοπιανούς» σύμφωνα με την πολιτική ορθότητα του ελληνικού εθνικισμού) την συνοδεύουν με διάφορα άλλα απαξιωτικά ως επί το πλείστον επίθετα. Άλλοτε όμως ο ισχυρισμός αυτός προβάλλεται καλοπροαίρετα, συχνά και από τους ίδιους τους Μακεδόνες.

Ασχέτως της προαίρεσης, θεωρώ ότι η απόφανση αυτή από άποψη επιστημονικής ακριβολογίας είναι πολύ προβληματική, ενώ και από ιδεολογικοπολιτική άποψη βρίσκεται στα όρια του ρατσισμού.

Ως προς το πρώτο, εδώ και καιρό στις επιστημονικές κοινότητες αντιμετωπίζονται με όλο Συνέχεια →