του Άκη Γαβριηλίδη

Mε το χώρο του αθηναϊκού θεάτρου δεν έχω μεγάλη εγγύτητα, είτε γεωγραφική είτε νοερή.

Κάτι πάντως που μου έγινε σαφές από τη σύντομη περιπέτεια του Γιαν Φάμπρ στην Ελλάδα, είναι ότι αυτός ο χώρος είναι κατεξοχήν υπεύθυνος για τη θεαματική του αποπομπή από τη θέση τού διευθυντή/ μη διευθυντή στο Φεστιβάλ Αθηνών/ μη Αθηνών.

Όπως κάθε πράξη διαχείρισης, η τοποθέτηση αυτού ή του άλλου διευθυντή σε ένα Φεστιβάλ μπορεί να κριθεί λιγότερο ή περισσότερο επιτυχής ανάλογα με τα κριτήρια που θέτει κανείς. Δεν είναι αυτό το θέμα μου εδώ. Κάτι που μου έκανε εντύπωση στην όλη ανταλλαγή είναι πως φαίνεται να υπάρχει ένα υπόλειμμα ή ένα περίσσευμα που δεν συνάγεται από τέτοια κριτήρια, και το οποίο νομίζω ότι μπορούμε ευθέως να χαρακτηρίσουμε θρησκευτικό.

Εφόσον, όπως είπα, βρίσκομαι μακριά, ο μόνος τρόπος να έρθω σε επαφή με την όλη ιστορία είναι Συνέχεια →

του Τζόρτζιο Αγκάμπεν

 (…)

10. Μπορούμε τώρα να επιχειρήσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα «πού ‘στέκεται’ η στάσις, ποιος είναι ο προσίδϊος τόπος του εμφύλιου πολέμου;». Η στάσις –αυτή είναι η υπόθεσή μας- δεν λαμβάνει χώρα ούτε στον οἶκον ούτε στην πόλιν, ούτε στην οικογένεια ούτε στην πολιτεία: συνιστά μία ζώνη αδιαφορίας [indifferenza] ανάμεσα στον απολιτικό χώρο της οικογένειας και τον πολιτικό χώρο της πόλης. Ξεπερνώντας αυτό το κατώφλι, ο οἶκος πολιτικοποιείται και, αντιστρόφως, η πόλις «οικονομικοποιείται», δηλαδή συρρικνώνεται σε οἶκον. Αυτό σημαίνει ότι, στο σύστημα της αρχαιοελληνικής πολιτικής, ο εμφύλιος πόλεμος λειτουργεί ως κατώφλι πολιτικοποίησης ή αποπολιτικοποίησης, μέσω του οποίου το σπίτι ξεχειλίζει και γίνεται πόλη, ενώ η πόλη αποπολιτικοποιείται σε οικογένεια.

Στην παράδοση του αρχαιοελληνικού δικαίου, υπάρχει ένα μοναδικό τεκμήριο, που μοιάζει να Συνέχεια →

 του Philippe Jockey

Δημοσιεύουμε παρακάτω μια δεύτερη ομάδα επιλεγμένων αποσπασμάτων από το βιβλίο τού Philippe Jockey Le Mythe de la Grèce blanche. Histoire d’un rêve occidental [Ο μύθος της λευκής Ελλάδας. Ιστορία ενός δυτικού ονείρου], Paris, Belin, 2013 (σελ. 162-169). Οι τίτλοι και οι υποσημειώσεις είναι του μεταφραστή. H προηγούμενη δημοσίευση εδώ.

Η λευκότητα ως αυταξία

Με τη μετάβαση από τις συλλογές στα μουσεία, όπως και με τον Κυριακό της Ανκόνα ο οποίος είχε ανοίξει το δρόμο ήδη από το Quattrocento, σε αυτή τη λατρεία του κατεξοχήν λευκού μαρμάρου που είναι ο «λυχνίτης», η «Πάρος» γίνεται και πάλι η αναφορά, αυτή που δίνει στο έργο όλη του την αξία. Η λευκότητα του υλικού υπερισχύει της τυχόν πολυχρωμίας του ίδιου του έργου.

Αλλά πρωτότυπα έργα από μάρμαρο της Πάρου, δεν υπήρχαν πλέον και τόσο πολλά! Απ’ τη στιγμή που το λευκό καθαυτό έγινε η σφραγίδα της ωραίας ελληνικής γλυπτικής, ένα εκμαγείο από λευκό γύψο μπορούσε να κάνει τη δουλειά. Η πρακτική αυτή παίρνει το 18ο αιώνα ένα εύρος πρωτοφανές μέχρι τότε. Οι πρώτες ιδιωτικές συλλογές εκμαγείων είχαν συσταθεί στο Μιλάνο, τη Ρώμη ή τη Φλωρεντία από το 16ο αιώνα, αλλά παρέμειναν σπάνιες, η δε σύστασή τους εξαρτιόταν από την καλή θέληση του «Ηγεμόνα» –αναφέρουμε το παράδειγμα του γλύπτη Λεόνε Λεόνι (1509-1590) που χρειάστηκε να ζητήσει ειδική άδεια από τον ίδιο τον Πάπα για τα ρωμαϊκά εκμαγεία που ήθελε να αποκτήσει. Στο εξής, τα εκμαγεία πληθαίνουν και χειραφετούνται από την βασιλική ή πριγκιπική προστασία· με μια λέξη, αστικοποιούνται, και στο εξής στεγάζονται σε ακαδημίες ή και σε ατομικά εργαστήρια.

Αξιοσημείωτη καινοτομία: το εκμάγευμα[1] γίνεται αυτοσκοπός, μπορεί να υποκαταστήσει το πρωτότυπο, και δεν είναι απλώς ένα ενδιάμεσο στάδιο κατά την παραγωγή λαμπρών αντιγράφων για τη διακόσμηση του παλατιού τού Φονταινεμπλώ ή των Βερσαλλιών. Φτιαγμένα με βάση καλούπια που εφαρμόζονται στο πρωτότυπο έργο, τα γύψινα αντίγραφα αποτελούν έναν «λευκαντικό παράγοντα» κεφαλαιώδους σημασίας κατά την ενίσχυση αυτής της ιδεολογίας περί λευκής Ελλάδας της οποίας προσπαθούμε να ανασυγκροτήσουμε την ιστορία. Αυτά τα πιστά αντίγραφα που φτιάχνονται σχετικά Συνέχεια →

του Philippe Jockey

Δημοσιεύουμε παρακάτω επιλεγμένα αποσπάσματα από το βιβλίο τού Philippe Jockey Le Mythe de la Grèce blanche. Histoire d’un rêve occidental [Ο μύθος της λευκής Ελλάδας. Ιστορία ενός δυτικού ονείρου], Paris, Belin, 2013 (σελ. 182-196). Ο γενικός τίτλος της ανάρτησης και οι υποσημειώσεις είναι του μεταφραστή.

Aκόμα περισσότερο απ’ ό,τι τους προηγούμενους αιώνες, η αναφορά σε μία λευκή Αρχαιότητα είναι πανταχού παρούσα το 19ο αι.: τη βρίσκουμε ταυτόχρονα στην τέχνη, στην πολιτική και στην κίνηση της αποικιοκρατίας.

Το ίδιο διάστημα εδραιώνεται η παράλληλη αναφορά σε μία λευκή δυτική ταυτότητα και μία ανατολική ετερότητα στολισμένη με τα πλέον βάρβαρα χρώματα. Στην καρδιά αυτής της αντινομίας βρίσκεται η έννοια της φυλής, η οποία παίρνει και αυτή χρώμα, αν μπορούμε να το πούμε έτσι. Οι τέχνες –γλυπτική, ζωγραφική, ποίηση- θα παίξουν μείζονα ρόλο στη δόμηση αυτής της αντίθεσης η οποία βοηθάει τα ευρωπαϊκά έθνη να διευθετήσουν τη νομιμότητά τους έναντι του εαυτού τους και των άλλων.

Παρατηρούμε επίσης την άνοδο μιας ιδεολογίας που συνοδεύει αυτό το μείζον γεγονός και η οποία στο εξής θα ταυτίζει ρητά τη λευκή Ελλάδα και τη Δύση. Η αρχαία Ελλάδα αυτονομείται ως αποκλειστικό πρότυπο, χειραφετημένη από έναν κοινό κορμό που μέχρι τότε υπέτασσε σε μία ενιαία ονομασία –«Αρχαιότητα»- τον ελληνικό και το ρωμαϊκό πολιτισμό.

Στην καρδιά αυτής της εξέλιξης, καθόλου παράδοξα, βρίσκουμε το νεοελληνικό κράτος. Το κράτος αυτό κατακτά τότε ηρωικά την ανεξαρτησία του και χειραφετείται οριστικά, με τη συνδρομή των δυτικών Συνέχεια →

του Álvaro García Marín*

Αν δεχθούμε τον ισχυρισμό του Ντερριντά ότι «όλες οι εθνικές ρίζες […] είναι ριζωμένες πρώτα απ’ όλα στη μνήμη ή την αγωνία ενός εκτοπισμένου –ή εκτοπίσιμου- πληθυσμού»[1], η έννοια των «φαντασιακών κοινοτήτων» του Μπένεντικτ Άντερσον[2] θα μπορούσε εύκολα να εκλεπτυνθεί με τις «στοιχειωμένες κοινότητες» της Ρενέ Μπέργκλαντ[3]. (…) Σε αντίθεση με μια κοινότητα της οποίας απλώς τα μέλη προϋποθέτουν και προωθούν την αφηρημένη ιδέα του αμοιβαίου ανήκειν, η στοιχειωμένη κοινότητα συνοδεύεται από την ενεργή, μολονότι φασματική, επίδραση κάποιας ανεπιθύμητης κληρονομιάς από το παρελθόν –διαγραμμένης ή ξεπερασμένης, υποτίθεται, από την ίδια τη δράση της φαντασίας- η οποία υπονομεύει τη σταθερότητα της κρατούσας, μονολογικής ταυτότητας. Έτσι, η μετάθεση και ο διπλασιασμός που είναι εγγενής στο ανοίκειο, όπως το θεωρητικοποίησε ο Φρόιντ, θα ήταν αδιάσπαστα συνδεδεμένος με την ίδια τη διαδικασία της κατασκευής του έθνους. Κατά τον Φρόιντ, το ανοίκειο Συνέχεια →

της Παζ ντυΜπουά

Μετά το Ο Αριστοτέλης και η αστυνόμευση της τραγωδίας, δημοσιεύουμε παρακάτω ακόμη ένα απόσπασμα από το βιβλίο Out of Athens: The New Ancient Greeks, Harvard University Press 2010, αυτή τη φορά από το 8^ο κεφάλαιο με τίτλο Jesus and other Jews, σ. 134-140. O τίτλος του δημοσιεύματος και οι σημειώσεις σε αγκύλες είναι του μεταφραστή. Τα αρχαία και βιβλικά χωρία αποδόθηκαν με βάση την αγγλική μετάφραση που χρησιμοποιεί εκάστοτε η συγγραφέας.

Δουλεία, βασανιστήρια και το σημάδεμα του αρχαίου σώματος

Το ζήτημα των δούλων του θεού της εβραϊκής Βίβλου είναι αντικείμενο πολλών σημαντικών αναλύσεων. Το σημάδεμα του αντρικού σώματος που συνιστά η περιτομή εμφανίζεται πολύ νωρίς στην εβραϊκή Βίβλο, στη Γένεση:

Ο Θεός είπε στον Αβραάμ … κάθε αρσενικό τέκνο σας θα περιτέμνεται. Θα περικόπτετε τη σάρκινη ακροβυστία σας, και αυτό θα είναι σημάδι του συμφώνου ανάμεσα σε μένα και σε σας. Σε όλη τη γενιά σας, κάθε αρσενικό παιδί θα περιτέμνεται σε ηλικία οκτώ ημερών, καθώς και ο δούλος που γεννιέται στον οίκο σας και αυτός που αγοράζεται με χρήματα από κάποιον ξένο που δεν είναι απόγονός σας. Έτσι θα είναι το σύμφωνό μου αιώνιο πάνω στη σάρκα σας (17:9-14).

 O Αβραάμ υπακούει και περιτέμνεται σε ηλικία 99 ετών, μαζί με τον δεκατριάχρονο γιο του Ισμαήλ και όλους τους δούλους του σπιτιού του (23-27). Ο δε Ισαάκ, που γεννιέται σε μεταγενέστερο σημείο της αφήγησης, περιτέμνεται όταν είναι οκτώ ημερών. Οι λάτρεις αυτού του θεού, του Ιαχβέ-Ελωίμ-Άντον, αυτοαποκαλούνταν δούλοι του, και έτσι το σημάδι της περιτομής ήταν κατά μία έννοια σημάδι δουλείας, της οικονομικής σχέσης που δηλώνεται με το κόψιμο, το σύμφωνο, το συμβόλαιο. Οι δούλοι των Αιγυπτίων, που κατά το Συνέχεια →