του Ζιλ Ντελέζ

Βιβλιογραφική σημείωση: πριν από λίγες εβδομάδες, είχαμε δημοσιεύσει εδώ τμήμα του παρακάτω άρθρου υπό τον τίτλο «Οι Ινδιάνοι της Παλαιστίνης». Το κείμενο αυτό, με τον συγκεκριμένο τίτλο, το είχαμε βρει στο διαδίκτυο, σε κατά τεκμήριο αξιόπιστη πηγή. Ωστόσο, όπως μας επισήμανε ο φίλος του ιστολογίου Δημήτρης Δημούλης, βιβλιογραφικά αυτό δεν ήταν ακριβές και μπορούσε να δώσει λαβή σε παρανοήσεις: το κείμενο αυτό ήταν απόσπασμα από άρθρο του Ντελέζ με τον τίτλο που χρησιμοποιείται εδώ. Ο τίτλος «Οι Ινδιάνοι της Παλαιστίνης» δεν ήταν άσχετος, ιδίως προκειμένου για το απόσπασμα που είχαμε χρησιμοποιήσει· το πρόβλημα όμως είναι ότι υπάρχει ένα άλλο κείμενο του Ντελέζ (για την ακρίβεια, συζήτησή του με τον Παλαιστίνιο ιστορικό και ποιητή Ελίας Σανμπάρ) που φέρει ακριβώς αυτόν τον τίτλο, από την ίδια περίπου περίοδο, δημοσιευμένο στην ίδια συλλογή (Deux régimes de fous, Minuit, Παρίσι 2003). Πρόκειται λοιπόν για δύο συγγενή μεν, αλλά διαφορετικά κείμενα. Για να μη συμβάλλουμε στη σύγχυση, δημοσιεύουμε σήμερα το πλήρες κείμενο του συγκεκριμένου άρθρου (το οποίο γράφτηκε το Σεπτέμβριο του 1983 και δημοσιεύτηκε στο τ. 10 της Revue d’Etudes Paléstiniennes, χειμώνας 1984, σ. 41-43) με τον ορθό του τίτλο. Μετάφραση-επιμέλεια Α.Γ. Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Με ιδιαίτερη υπερηφάνεια, οι υπεύθυνοι της ΕΛΑΣ ανακοίνωσαν ότι, «μετά από μεθοδική και επισταμένη έρευνα» (μία μεθοδικότητα την οποία αντιθέτως δεν επιδεικνύουν όταν πρόκειται π.χ. να οδηγήσουν στο αυτόφωρο Κρητίκαρους παρατρεχάμενους δεξιών πολιτευτών που δολοφονούν ασχέτους ανθρώπους με Πόρσε), εντόπισαν τον νεαρό ο οποίος εικονίζεται σε βίντεο να ειρωνεύεται και να φτύνει άγαλμα του Κατσαντώνη σε πλατεία του Κορδελιού στη δυτική Θεσσαλονίκη. Εις βάρος του νεαρού σχηματίστηκε δικογραφία για προσβολή συμβόλων ή τόπων ιδιαίτερης εθνικής ή θρησκευτικής αξίας.

Η διατύπωση αυτή είναι παρμένη από το άρθρο 191 ΠΚ. Σύμφωνα με αυτό, «με φυλάκιση έως δύο έτη ή χρηματική ποινή […] τιμωρείται όποιος τελεί πράξεις ρύπανσης ή φθοράς σε τόπους ιδιαίτερης εθνικής ή θρησκευτικής σημασίας καθώς και σε χώρους φύλαξης νεκρών ή νεκροταφεία και προκαλεί έτσι φόβο ή ανησυχία σε αόριστο αριθμό ανθρώπων».

Από την παράθεση και μόνο γίνεται σαφές ότι το αδίκημα αυτό δεν τελέστηκε. Διότι: α) καμία πράξη ρύπανσης ή Συνέχεια →

της Σαπφούς Παπαντωνοπούλου

Την πρώτη φορά που άκουσα το τραγούδι «Ζάρι» της Μαρίνας Σάττι, δεν μου άρεσε καθόλου.

Την επόμενη, μου φάνηκε καλύτερο.

Τώρα πλέον έχω εθιστεί σε αυτό. Όσο πιο πολύ ακούω το βίντεο, τόσο πιο πολύ το λατρεύω. Βρίσκω φοβερό ότι ταυτόχρονα ξεφτιλίζει τους Ελληναράδες και θίγει τις αστικές ελληνικές ευαισθησίες, ενώ παράλληλα σχολιάζει τη σημερινή οικονομική πραγματικότητα στην Ελλάδα και γελοιοποιεί τη Δύση και την αποικιοκρατία της τουριστικής βιομηχανίας.

Ολόκληρο το βίντεο είναι ένα σχόλιο για το πώς η οικονομική νεοαποικιοκρατία, σε μια χώρα που εξαρτάται από την τουριστική οικονομία, οδηγεί σε αυτού του είδους τις αλλοτριωμένες επιτελέσεις του εαυτού και τον επαναπροσδιορισμό της «κουλτούρας» ως εμπορεύματος.

Πραγματικά, είναι τόσο δύσκολο να πετύχεις αυτή την ισορροπία, να μιλάς ενάντια στη δυτική αποικιοκρατία χωρίς να αναπαράγεις εθνικιστικές ρητορείες –και η Σάττι το κάνει αυτό αριστοτεχνικά.

Πολλοί μη Έλληνες σχολιάζουν πόσο τους αρέσει αυτό το τραγούδι. Σε αυτούς απαντάω: κι εμένα μου αρέσει. Αλλά πολύ λίγοι φαίνεται να έχουν ιδέα τι είναι στην πραγματικότητα το τραγούδι. Αυτό το τραγούδι δεν είναι μια Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Η Ελισάβετ της Αγγλίας υπήρξε επί δεκαετίες η προσωποποίηση ενός θεσμού απάνθρωπου, ληστρικού, αποικιοκρατικού και δολοφονικού.

Αυτό είναι πέρα από κάθε συζήτηση. Αυτό που είναι συζητήσιμο είναι η επιλογή της άρνησής της να απονείμει χάρη στον Ευαγόρα Παλληκαρίδη ως κύριας, ή και ως μόνης, απόδειξης για το ότι είχε τα χέρια της βαμμένα με αίμα. Μια επιλογή που γνωρίζει μεγάλη διάδοση στον ελληνόφωνο κυβερνοχώρο από χθες.

Με αφορμή της αναφορές αυτές, σκέφτηκα να αναζητήσω κάποιες πληροφορίες και κάποιες λεπτομέρειες για το συγκεκριμένο περιστατικό. Διαπίστωσα ότι σε πολλούς ιστότοπους, μεταξύ των οποίων και η Βικιπαίδεια, είναι δημοσιευμένο, αυτούσιο ή σε διάφορες παραλλαγές, ένα λεπτομερές κείμενο για τη ζωή, τη δράση και το θάνατο του Παλληκαρίδη.

Από την αφήγηση αυτή προκύπτει με σαφήνεια ένα πράγμα: ο Παλληκαρίδης επιδίωξε ο ίδιος λυσσαλέα το θάνατό του, και τελικά –πράγμα όχι τόσο δύσκολο, ιδίως υπό τις συνθήκες εκείνες- τον Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

«Αθέατο Μουσείο» αποκαλείται μια δράση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, στο πλαίσιο της οποίας εκτίθενται αρχαιότητες που τον υπόλοιπο χρόνο βρίσκονται στις αποθήκες του.

Σύμφωνα με δελτίο τύπου/ ανάρτηση στον ιστότοπο του Μουσείου, φέτος η δράση συνίσταται στην έκθεση «σπάνιων και άγνωστων αρχαιοτήτων από την Μικρά Ασία», μεταξύ των οποίων μια μαρμάρινη κεφαλή παιδιού, «με αφορμή την συμπλήρωση ενός αιώνα από την κατάρρευση του μετώπου».

Πώς βρέθηκαν οι αρχαιότητες αυτές στην κατοχή του;

Η ανακοίνωση δεν είναι ιδιαιτέρως αναλυτική ως προς το σημείο αυτό. Για τη συγκεκριμένη Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Τα ελληνικά ΜΜΕ δεν παύουν να μας εκπλήσσουν –ή τουλάχιστο να εκπλήσσουν εμένα- με τις μετά θάνατον βαθμολογήσεις τους.

Αυτή τη φορά, σε αντίθεση με την Μαλβίνα Κάραλη, δεν χρειάστηκε να περιμένουν 20 χρόνια: την ίδια μέρα του θανάτου του (δεν ξέρω μήπως το είχα κάνει και από πιο πριν) έσπευσαν να ανακηρύξουν τον Ματθαίο Γιωσαφάτ «κορυφαίο Έλληνα ψυχαναλυτή».

Η απόφανση αυτή φυσικά είναι εσφαλμένη. Από τους τρεις χαρακτηρισμούς, μόνο ο δεύτερος ευσταθεί. Ο Ματθαίος Γιωσαφάτ ήταν πράγματι Έλληνας. Δεν ήταν όμως ο κορυφαίος ψυχαναλυτής. Πρώτον διότι κανείς ψυχαναλυτής δεν είναι «κορυφαίος», ο ίδιος ο χαρακτηρισμός δεν έχει νόημα –δεν υπάρχει κάποια βαθμολογία ψυχαναλυτών κατά την οποία κάποιοι να βρίσκονται στη κορυφή και κάποιοι στην ουρά.

Δεύτερον, διότι δεν ήταν ψυχαναλυτής.

Δεν παραγνωρίζω ότι το να διεκδικείς τη γνησιότητα και την πιστότητα σε μια πρακτική είναι Συνέχεια →

της πριγκίπισσας Εσμεράλντα του Βελγίου

Για πολλούς, ξεκίνησε μόλις πέρυσι, μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ. Οι διαμαρτυρίες τού Black Lives Matter ενάντια στην αστυνομική βαρβαρότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες βρήκαν το αντίστοιχό τους στην Ευρώπη, όπου στοιχεία ρατσισμού είναι χωνεμένα μέσα στο σύστημα. Στο Βέλγιο, τα κεντρικά σημεία όπου ξέσπασε η οργή ήταν τα αγάλματα του βασιλιά Λεοπόλδου Β’, ο οποίος πρωτοστάτησε στη λεηλασία των φυσικών πόρων του Κονγκό και στη βίαιη εκμετάλλευση του πληθυσμού του.

Η κυριαρχία του μονάρχη ήταν βάναυση, ακόμη και με τα πρότυπα του ιμπεριαλισμού του 19ου αιώνα: έθεσε υπό τον προσωπικό του έλεγχο το Κονγκό, μια περιοχή 77 φορές μεγαλύτερη από το Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Το βιβλίο που έγραψε ο μακαρίτης ο Γκρέιμπερ μαζί με τον άλλο Ντέιβιντ νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό και χρήσιμο για αρκετούς λόγους. Σημειώνω ότι μέχρι τώρα δεν έχω διαβάσει ούτε το μισό. Ωστόσο, από τα μέχρι τώρα ήδη μου είναι σαφές ότι:

1. Το βιβλίο αυτό δεν «αποαποικιοποιεί τις αποικίες» τόσο, όσο «επαρχιοποιεί την Ευρώπη» –ουσιαστικότερα ίσως απ’ ό,τι το εξαιρετικό κατά τα άλλα βιβλίο του Ντιπές Τσακραμπάρτυ με αυτόν τον τίτλο.
   Μέχρι τώρα, είχαμε ως επί το πλείστον ενστάσεις για «ευρωκεντρισμό» ή για «ρατσισμό» κάθε φορά (και αυτό όχι πάντα) που κάποιος διατύπωνε απροκάλυπτα τη θέση ότι μόνο όσα έχουν παραχθεί στη «Δύση» μετράνε, είναι άξια να ληφθούν σοβαρά υπόψη, ενώ όλα τα άλλα είναι «παραδοσιακά», παρωχημένα. Οι κριτικές αυτές όμως ήταν ελαφρώς άσφαιρες, στο βαθμό που, και όσοι τις έκαναν (κάναμε), κατά βάθος δεν καταφέρναμε να κλονίσουμε την πεποίθηση ότι οι «παραδοσιακές κοινωνίες» το πολύ πολύ είναι άξιες συμπάθειας και νοσταλγίας, έστω θεωρητικής μελέτης, αλλά όσα παρήγαγαν εμείς δεν μπορούμε να τα κάνουμε τίποτα σήμερα από πρακτική πολιτική άποψη· είναι (ήταν) για αλλού, για άλλοτε, όχι για εμάς, τις «προηγμένες» και πολύπλοκες κοινωνίες του σήμερα. (Με μερικές αξιοσημείωτες εξαιρέσεις όπως των Ζαπατίστας, της Ροζάβα και ίσως κάποιων ακόμα –που και αυτές όμως ήταν έκθετες σε απόρριψη καθόσον αφορούσαν «αγροτικές κοινότητες στον Τρίτο Κόσμο» και ήταν «ανεφάρμοστες» στις μητροπόλεις).

Συνέχεια →

του Κεχίντε Άντριους

Μια έκθεση που οργανώθηκε στο μουσείο του Ορσαί στο Παρίσι χαράζει νέους δρόμους στο ζήτημα της φυλής και της αναπαράστασής της στις τέχνες. Το Μαύρα μοντέλα: Από τον Ζερικώ στον Ματίς περιλαμβάνει αριστουργήματα μερικών από τους σημαντικότερους ζωγράφους της Γαλλίας, μετονομασμένα με βάση το όνομα των μαύρων υποκειμένων τα οποία εμφανίζονται στις εικόνες, αλλά απουσιάζουν από τις αφηγήσεις περί αυτών.

Η έκθεση είναι μια ευπρόσδεκτη υπενθύμιση ότι οι μαύροι υπήρξαν απαραίτητοι σε χώρες όπως η Γαλλία εδώ και αιώνες, ακόμα κι αν έχουμε αγνοηθεί. Ένας από τους πιο τοξικούς, και τόσο κεντρικούς για τη διαμόρφωση της κοινωνίας μύθους, είναι ότι η Ευρώπη ήταν κάποτε λευκή και καθαρή, μέχρις ότου εισέβαλαν επικίνδυνοι και σκοτεινοί αλλοδαποί που μόλυναν την ιδανική κοινωνία. Μετονομάζοντας τις εικόνες, οι Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Πριν από δύο μήνες, κυκλοφόρησε το βιβλίο τού Σπύρου Ασδραχά Πρωτόγονη Επανάσταση: Αρματολοί και Κλέφτες (18ος -19ος αι.), μια συλλογή άρθρων του με θέμα τους κλέφτες και τους αρματολούς, με επιλογή κειμένων και πρόλογο του Νίκου Θεοτοκά.

Φαντάζομαι ότι και η επιλογή τού τίτλου, κατά μείζονα λόγο, ανήκει στους σημερινούς επιμελητές και όχι στον ίδιο το συγγραφέα.

Η επιλογή δεν είναι άστοχη, ούτε αναντίστοιχη με το περιεχόμενο των άρθρων, εφόσον απομονώνει και σηματοδοτεί τον συγκεκριμένο όρο τον οποίο επινόησε και χρησιμοποίησε ευρύτατα ο συγγραφέας ήδη από τη δεκαετία τού 50. Αυτό όμως που προξενεί απορία, και δημιουργεί την εντύπωση μίας επιστημολογικής και πολιτικής αφέλειας, είναι ότι οι επιμελητές δεν εκφράζουν πουθενά καμία αποστασιοποίηση ή κριτική απέναντι σε αυτόν τον από κάθε άποψη απαράδεκτο και σχεδόν προκλητικό όρο· Συνέχεια →