του Άκη Γαβριηλίδη

Η δημοσιογράφος Ξένια Κουναλάκη, σε σημείωμά της όπου αναφερόταν σε φαινόμενα αντισημιτισμού στην ελληνική κοινωνία, χρησιμοποίησε μεταξύ άλλων την εξής επιγραμματική διατύπωση:

με θλίβει ότι δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε μεταξύ Νετανιάχου και εβραϊσμού, ούτε να διακρίνουμε τον πρωθυπουργό μιας χώρας από το λαό του.

Εγώ συμφωνώ απολύτως ότι πρέπει να κάνουμε αυτές τις διακρίσεις και ότι, αν δεν τις κάνουμε, ανοίγουμε την πόρτα στον αντισημιτισμό[1]. Το έχω άλλωστε εξηγήσει και εφαρμόσει στο παρελθόν αρκετές φορές.

Τελευταία όμως διαπιστώνω με έκπληξη ότι εκείνοι που αρνούνται να τις κάνουν είναι κάποιοι Εβραίοι συμπολίτες μας, καθώς και μη Εβραίοι οι οποίοι, για δικούς τους λόγους και με τις δικές τους ατζέντες, υψώνουν το λάβαρο του αντι-αντισημιτισμού.

Θα δώσω παρακάτω μερικά παραδείγματα λεκτικών πρακτικών που με βοηθούν να εξηγήσω τον προηγούμενο ισχυρισμό.

·              Πριν από λίγο καιρό, ίσως ούτε δυο μήνες, σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης κοινοποιήθηκε μια ανακοίνωση του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας για κάποια τελετή αποφοίτησης ή κάτι τέτοιο, στην οποία αναφερόταν ότι επρόκειτο να παρευρεθεί –όπως και συνέβη, φαντάζομαι- εκπρόσωπος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου για να επιδώσει κάτι βραβεία και υποτροφίες. Η κοινοποίηση συνοδευόταν από καταγγελία του γεγονότος, στη βάση τού ότι η συμμετοχή αυτή ήταν «απαράδεκτη» ενόσω «συνεχίζεται η γενοκτονία στη Γάζα» και ότι προφανώς ήταν μέρος μιας επιχείρησης εξωραϊσμού των πράξεων του Ισραήλ στα μάτια της κοινής γνώμης.

Επειδή τύχαινε να γνωρίζω από παλιά τον αναρτήσαντα και θεωρούσα ότι ο ίδιος, όσο και, κατά τεκμήριο, όσοι παρακολουθούν τη δραστηριότητά του, ήταν άνθρωποι που μπορούν να ακούσουν μια άλλη άποψη, πήρα την πρωτοβουλία και προσπάθησα να τους εξηγήσω ότι ΚΙΣ σημαίνει, ακριβώς, Κεντρικό Ισραηλιτικό και όχι Ισραηλινό Συμβούλιο, δηλ. συμβούλιο των Ελλήνων Ισραηλιτών (=Εβραίων), και ως τέτοιο δεν έχει σχέση με το κράτος του Ισραήλ, ή πάντως δεν υπάγεται σε αυτό, οπότε ό,τι κάνει δεν μπορεί να επηρεάσει την εικόνα του. Υπήρξαν αρκετές ανταλλαγές, στο πλαίσιο των οποίων κάνα-δυο χρήστες μου προσήψαν ότι είμαι φιλοσιωνιστής, πράκτορας της Μοσάντ και το γνωστό πακέτο· ωστόσο, νομίζω ότι υπόλοιποι τουλάχιστον άκουσαν όσα είχα να πω.

·              Λίγο αργότερα υπήρξε μία άλλη ανταλλαγή στο πλαίσιο μιας ομάδας με την επωνυμία The Jewish Heritage of Greece, στην οποία είμαι μέλος εδώ και χρόνια[2]. Σε αυτήν, με εξίσου καταγγελτική διάθεση, κοινοποιήθηκε ότι η ΕΛΜΕ Κερκύρας καλούσε σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας στο αεροδρόμιο της πόλης όπου επρόκειτο να φτάσει μία πτήση από το Τελ Αβίβ. Το κάλεσμα λοιπόν αυτό καταγγέλθηκε ως έκφραση αντισημιτισμού.

Εφαρμόζοντας την ίδια ως άνω διάκριση, πήρα και εγώ μέρος στη συζήτηση και τους επισήμανα ότι η συγκέντρωση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αντισημιτική, διότι δεν στρέφεται εναντίον των Εβραίων γενικώς, αλλά εναντίον πολιτών του κράτους του Ισραήλ, και ότι οι δύο αυτές έννοιες δεν συμπίπτουν· ότι κάποιος είναι δυνατό να είναι και τα δύο, αλλά και μόνο το ένα από τα δύο και όχι το άλλο –πιστεύοντας ότι λέω κάτι αυτονόητο με το οποίο δεν μπορεί παρά να συμφωνήσει όποιος το ακούσει. Προς έκπληξή μου, συνάντησα τρομερές αντιρρήσεις από κάποια μέλη της ομάδας, οι οποίες επέμεναν με ιδιαίτερη φόρτιση –και με κάποιο διδακτισμό- ότι «τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά όσο νομίζω». Χωρίς όμως να καταφέρουν να εξηγήσουν με κάποιον σαφή και λογικό τρόπο πώς ακριβώς είναι τα πράγματα.

Οι αντιρρήσεις αυτές μου δημιούργησαν την αίσθηση ότι κατέστρεφαν και ακύρωναν τη δουλειά που είχα προσπαθήσει να κάνω στην προηγούμενη περίπτωση, και σε άλλες ανάλογες περιπτώσεις εδώ και χρόνια.

·              Σε άλλη ανταλλαγή σχετικά με την –κατά τη γνώμη μου απαράδεκτη- απαίτηση Ισραηλινών τουριστών προς σερβιτόρα σε μπαρ να αλλάξει τη μπλούζα της επειδή έφερε τη φράση Free Palestine, μία χρήστρια χρησιμοποίησε τη διατύπωση: «φέρονται σαν αφέντες, διότι είναι ιδιοκτήτες μεγάλου μέρους των ακινήτων στο κέντρο της Αθήνας». Φίλος μου Έλληνας Εβραίος, επίσης με έντονα φορτισμένες και επιθετικές διατυπώσεις, υποστήριξε ότι η φράση αυτή είναι «αντισημιτική» διότι βασίζεται στο «κλισέ του πάμπλουτου Εβραίου ο οποίος κινεί τα νήματα».

Σημειώνω ότι ο ίδιος δεν εξέφρασε το παραμικρό σχόλιο για την καταγγελόμενη συμπεριφορά των τουριστών, ούτε και αμφισβήτησε την πληροφορία. Μπήκε μόνο στη συζήτηση για να καταγγείλει τον αντισημιτισμό.

Θεωρώ μία τέτοια καταγγελία εσφαλμένη και κακόπιστη.

Αντισημιτικά ασφαλώς κλισέ υπάρχουν. Από την άλλη, η πληροφορία ότι τα τελευταία χρόνια Ισραηλινοί πολίτες αγοράζουν ακίνητα στην Αθήνα, και σε άλλες ελληνικές πόλεις, ευσταθεί. Εάν ένας αντισημίτης πει ότι σήμερα είναι Κυριακή, η δήλωση αυτή δεν γίνεται αντισημιτική εκ του λόγου ότι την κάνει ένας αντισημίτης.

·              Τις ίδιες μέρες, άλλος εβραϊκής καταγωγής συμπολίτης μας ανάρτησε στο λογαριασμό του το εξής κείμενο:

 Μέλη της δημοτικής παράταξης του Δήμου Θεσσαλονίκης «Η πόλη ανάποδα» κατέβασαν χθες από τον ιστό τη σημαία του Δήμου Θεσσαλονίκης και ύψωσαν στη θέση της τη σημαία της Παλαιστίνης.

Κλασική «παλαιστινιακή» συμπεριφορά.

Θα σε χτυπάω συνέχεια μέχρι να αντιδράσεις, και την στιγμή που θα το κάνεις, θα έχω έτοιμη την κάμερα για να σε δείξω διαβολικό.

Και τώρα αφήνουν υπονοούμενα «ποιος κρατάει τον Δήμαρχο» και «τα λεφτά τα αγοράζουν όλα». Ναι, διότι οι Εβραίοι είναι οι παγκόσμιοι συνωμότες και τους έχουν όλους στο τσεπάκι τους με τα φράγκα τους.

Διότι ο παλαιστινισμός δεν είναι κίνημα αλληλεγγύης για τους Παλαιστίνιους, είναι κοσμοαντίληψη και τρόπος να βλέπεις τον κόσμο, όπως και ο αντισημιτισμός, με τον Εβραίο διαβολικό και πίσω από όλα.

Οχι η πόλη ανάποδα, σίγουρα η αλήθεια ανάποδα.

Ντροπή μόνο!

Αν όμως διαβάσει κανείς την είδηση στην οποία το ίδιο αυτό κείμενο παραπέμπει, και την ανακοίνωση της δημοτικής παράταξης που περιλαμβάνεται σε αυτήν, διαπιστώνει ότι κανείς δεν κρατούσε κάμερα κατά τη διάρκεια του περιστατικού και ότι οι φράσεις «ποιος κρατάει τον Δήμαρχο» και «τα λεφτά τα αγοράζουν όλα» –οι οποίες παρατίθενται μέσα σε εισαγωγικά- δεν απαντούν πουθενά. Ούτε απαντά πουθενά κάποιο έστω υπονοούμενο ότι οι Εβραίοι είναι διαβολικοί. Έγινε απλώς μία συμβολική πολιτική διαμαρτυρία –με την οποία, όπως κάθε πολιτική πράξη, μπορεί κανείς να συμφωνεί ή να διαφωνεί. Αντισημιτισμός όμως δεν υπήρξε· τα αντισημιτικά κλισέ προστίθενται σε αυτήν εκ των έξω από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο, για να μπορεί να την καταγγέλλει. (Για να μην αναφέρουμε τον οριενταλισμό του νεολογισμού «παλαιστινισμός» και των νοημάτων που συνδέονται με αυτόν).

Αφήνω εδώ κατά μέρος τον έλεγχο των προθέσεων καθενός ή οποιαδήποτε υπόθεση περί υστεροβουλίας τέτοιων ισχυρισμών. Σε αυτό το σημείωμα θέλω να επισημάνω –πρώτα απ’ όλα στους εβραϊκής καταγωγής συμπολίτες μας- ότι είναι επιχειρηματολογικά αδύνατο να κρατήσει κανείς και τις δύο θέσεις. Κάθε φορά που κάποιοι, είτε από δικαιολογημένη αυξημένη ευαισθησία, είτε επειδή έχουν οικοδομήσει επί χρόνια την υποκειμενικότητα και την απόλαυσή τους στο να ανακαλύπτουν τον κρυμμένο ή ασυνείδητο αντισημιτισμό της πλειονότητας, είτε για άλλους λόγους, πιστεύουν ότι τον «ανακαλύπτουν» και εκεί που δεν υπάρχει, αυξάνουν μεν τις περιπτώσεις για τις οποίες πρέπει να γίνει δεκτό ότι δέχονται αδικαιολόγητες επικρίσεις και κατηγορίες, αλλά την ίδια στιγμή αυξάνουν στον ίδιο βαθμό τις περιπτώσεις για τις οποίες δικαιολογείται να δέχονται επικρίσεις και κατηγορίες. Κάθε βήμα που κάνουν προς την μία κατεύθυνση αποτελεί ταυτόχρονα και βήμα προς την άλλη. Εάν σχετικοποιήσουμε και αναιρέσουμε την λογική διακριτότητα των εννοιών Εβραίος και Ισραηλινός και διακηρύξουμε –ή δείξουμε εμπράκτως με τη συμπεριφορά μας- ότι είναι εξίσου αδικαιολόγητο να επικρίνει κανείς τους μεν όσο και τους δε, τότε το πιθανότερο είναι ότι πολλοί από τους ακροατές μιας τέτοιας δήλωσης θα την ερμηνεύσουν κατά την έννοια ότι είναι εξίσου δικαιολογημένο να τους επικρίνουμε όλους. (Άλλωστε οι δύο αυτές φράσεις λένε το ίδιο πράγμα, η μία με θετικό και η άλλη με αρνητικό τρόπο).

Ο μαξιμαλισμός δηλαδή αυτός, εδώ όπως και σχεδόν παντού, γίνεται αυτοκαταστροφικός: πιστεύοντας κανείς ότι παλεύει ακόμη πιο ανυποχώρητα εναντίον του αντισημιτισμού, στην πραγματικότητα τον διευκολύνει.

Αυτό ακριβώς που λέω το εξέφρασε υποδειγματικά πριν από ένα χρόνο σε συνέντευξή του ο Αβραχάμ Μπουργκ, στο παρελθόν πρόεδρος της βουλής του Ισραήλ ως μέλος του Λικούντ και ήδη μέλος του αριστερού κόμματος Hadash:

I’m against the notion that Israel is the state of the entire Jewish people. Politically and morally, it doesn’t work. Israel belongs to Israelis—those who live there, pay taxes, serve in the army, vote, and bear the consequences of their decisions. It’s unfair for someone living in San Francisco or Vienna to claim ownership and influence over Israel without sharing the same risks and responsibilities. If you want to be part of the decision-making process, become a citizen and be part of the game.

On the other hand, when Israelis claim that Israel is the state of all Jews, it extends the concept of Israel beyond its physical borders to places like Vienna, New York, London, and Paris. This could inadvertently make Jews in the diaspora targets, as our enemies might see them as part of Israel. Jews in the diaspora, as much as they may support Israel, are citizens of their own countries.

[1] Αυτό όμως μόνο όσον αφορά την πρώτη· εάν δεν κάνουμε τη δεύτερη, αυτό δεν αποτελεί απαραίτητα αποτέλεσμα ή αιτία αντισημιτισμού.

[2] Παρενθετικά: τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν είναι σίγουρο αν εξακολουθώ ή/ και αν θα εξακολουθήσω να είμαι μέλος, διότι, χωρίς να έχω διαγραφεί, ενημερώθηκα από την διαχειρίστρια ότι έχει «τεθεί προσωρινά σε αναστολή η δυνατότητά μου να σχολιάζω» στην ομάδα αυτή, για κάποιον λόγο όχι άμεσα σχετικό με όσα περιγράφω εδώ -χωρίς όμως και να προσδιορίζεται πόσο θα διαρκέσει αυτή η προσωρινότητα. Στο παρόν σημείωμα όμως το θέμα μου δεν είναι αυτή η αναστολή και όσα οδήγησαν σε αυτήν.