της κοινωνίας των πολιτών

Πριν από έναν περίπου χρόνο, ο πανεπιστημιακός –και πρωθυπουργικός σύμβουλος- Στάθης Καλύβας, ο ίδιος που διαφήμιζε ως «μυστική σάλτσα» του την υπόδειξη να «μην εστιάζουμε στις αποτυχίες μας» και που ελεεινολογούσε τους καλλιτέχνες της συναυλίας στο Καλλιμάρμαρο για τα Τέμπη επειδή δεν συμμορφώθηκαν προς αυτή, είχε δημοσιεύσει ένα άρθρο με τίτλο «Πού είναι η κοινωνία των πολιτών;».

Στην εισαγωγή του άρθρου του, έλεγε τα εξής:

Πριν από περίπου τριάντα χρόνια εμφανίστηκε ο όρος «κοινωνία των πολιτών», για να περιγράψει συλλογικές δράσεις εκτός κράτους και κομμάτων. Η ελληνική κοινωνία χαρακτηρίζεται από μια στενή διαπλοκή τόσο με το κράτος, μέσω του πελατειακού συστήματος, όσο και με τα κόμματα, που συνήθως «καπελώνουν» την κοινωνία. Ομως, η αναποτελεσματική λειτουργία τους προσφέρει ένα μεγάλο πεδίο δράσης για οργανισμούς με σαφές εύρος δραστηριοτήτων, που κινητοποιούν την κοινωνία ανεξάρτητα από κράτος και κόμματα. Θα σταθώ σε δύο παραδείγματα.

Καταρχάς, καλό είναι να σημειώσουμε ότι ο όρος «κοινωνία των πολιτών» δεν εμφανίστηκε βεβαίως πριν από τριάντα χρόνια. Ίσως ο Στάθης εννοεί ότι εδώ και τριάντα χρόνια άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως στην ελληνική εκδοχή του στον τρέχοντα δημόσιο(-γραφικό) λόγο. Εάν ναι, συγχωρητέο. Πάντως η bürgerliche Gesellschaft και η société civile υπάρχουν εδώ και δύο αιώνες περίπου.

Ας προχωρήσουμε όμως. Τα «δύο παραδείγματα» στα οποία στέκεται ο καθηγητής μας έχουν μερικά σαφή κοινά χαρακτηριστικά. Αφορούν και τα δύο δράση ιδιωτών, οι οποίοι αναφέρονται και με το ονοματεπώνυμό τους. Και στις δύο περιπτώσεις οι ιδιώτες αυτοί ζουν ή έχουν ζήσει στο εξωτερικό (Λονδίνο/ Νέα Υόρκη/ Αμπού Ντάμπι)· επειδή όμως «έφριξαν» από την κατάσταση που αντίκρισαν όταν επισκέφθηκαν την Ελλάδα, αποφάσισαν να ιδρύσουν στη μία περίπτωση εταιρεία, στην δε άλλη μια οργάνωση «με το ευφάνταστο όνομα Ecogenia» που εμπνέεται «από τη δράση μεγάλων ξένων οργανισμών», και έτσι προσλαμβάνει νέους και τους εκπαιδεύει για να τους βάλει στο σωστό δρόμο, και για να «συνδράμουν» τις Ecogenistas.

Η δράση της «κοινωνίας των πολιτών» όπως σκιαγραφείται σε αυτά τα παραδείγματα έχει όχι απλώς ιδιωτικοικονομικά, αλλά και ξεκάθαρα αποικιοκρατικά χαρακτηριστικά: οι κοσμοπολίτες Έλληνες/ Ελληνίδες του εξωτερικού διαπαιδαγωγούν τους άξεστους ντόπιους και τους εισάγουν στον πολιτισμό και στην ενδεδειγμένη κοινωνική συμπεριφορά.

Το γεγονός ότι ο κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης παραμένει μουγγός, αν όχι εχθρικός, προς την μεγαλειώδη κινητοποίηση των τελευταίων μηνών υπέρ της αλήθειας και της δικαιοσύνης για το έγκλημα των Τεμπών, πιστοποιεί ταυτόχρονα την υποκρισία του και την επιστημονική του ανεπάρκεια. Διότι όποιος έχει μάτια, είναι πολύ εύκολο να δει το εξής. Αν ως εκφάνσεις της «κοινωνίας των πολιτών» ορίζουμε «συλλογικές δράσεις εκτός κράτους και κομμάτων», τότε αυτή η κινητοποίηση είναι ο ορισμός τέτοιας δράσης. Οι διαδηλώσεις που έγιναν ήδη –και αυτές που έρχονται- υπέρ της αλήθειας και της δικαιοσύνης για τα Τέμπη, είναι μακράν, με ιλιγγιώδη διαφορά από τα υπόλοιπα, το πιο κλασικό textbook παράδειγμα τέτοιου φαινομένου. Και αν μας ενοχλεί η «στενή διαπλοκή της ελληνικής κοινωνίας τόσο με το κράτος όσο και με τα κόμματα», και «η αναποτελεσματική λειτουργία» των τελευταίων, θα έπρεπε να πετάμε τη σκούφια μας μπροστά στην μεγαλειώδη αυτή κινητοποίηση, στη βάση της οποίας βρίσκεται το πείσμα και η επιμονή μερικών μετρημένων στα δάχτυλα ανθρώπων, της Καρυστιανού, του Πλακιά και άλλων που ίσως δεν μάθαμε καν τα ονόματά τους, οι οποίοι δεν ίδρυσαν εταιρείες, ούτε οργανώσεις, δεν προσέλαβαν κανέναν, δεν διαπαιδαγώγησαν κανέναν, τουλάχιστον όχι με σεμινάρια, αλλά μας διαπαιδαγώγησαν όλους στο ήθος και στην αξιοπρέπεια. Και σε αυτούς τους όλους περιλαμβάνεται φυσικά και ο Μητσοτάκης, ο οποίος, με την θεαματικότερη κωλοτούμπα της πρωθυπουργίας του, εγκατέλειψε την αλαζονεία και τον χρυσελεφάντινο πύργο όπου τον είχαν εγκλωβίσει οι συμβουλές του Στάθη και δήλωσε απερίφραστα –πειστικά ή όχι, είναι άλλο θέμα- ότι «θέλει και αυτός να μάθει την αλήθεια».

Είμαι περίεργος να δω αν ο Στάθης θα έχει το φιλότιμο να αφήσει και αυτός κατά μέρος της παρωπίδες του και να παραδεχθεί, αν μη τι άλλο, ότι αυτό που ψάχνει με το όνομα «κοινωνία των πολιτών» είναι εδώ.

Αλλά το έχουμε πει εδώ και καιρό: οι κλόουν που αυτοαποκαλούνται φιλελεύθεροι στην Ελλάδα δεν είναι πολύ πιθανό να σταθούν έστω για μια φορά στο ύψος αυτού του αυτοχαρακτηρισμού τους.