του Άκη Γαβριηλίδη
Ο θεός είναι ποιητής των πάντων.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι το τέλος της ανθρωπότητας. Η Νοημοσύνη θα γίνει ένα χρηστικό εργαλείο, θα μπορούμε με νοήματα να συνεννοούμαστε, δεν ξέρω πώς.
Ο άνθρωπος φθίνει. Σε λίγο θα μιλάμε για τον μετα-άνθρωπο, τον άνθρωπο χωρίς αισθήσεις, χωρίς όραση, χωρίς αισθήματα, χωρίς γεύση, χωρίς διαίσθηση. Όλα τα χάνει σιγά σιγά. Το βλέπουμε και στις νέες γενιές.
Η κάθαρση έχει εξαφανιστεί ως λέξη και ως συμβολισμός. Αν υπήρχε η έννοια της κάθαρσης θα ήταν αλλιώτικη και η κοινωνία μας και η πολιτική ζωή. Γιατί η κάθαρση έχει σχέση με την ηθική και η ηθική δεν “πάει” με την πολιτική.
Η κοινωνία έχει εξαγριωθεί, έχει οδηγηθεί σε ένα τέλμα. Δε γίνεται τίποτα. Οι άνθρωποι είναι σαν νεκροζώντανοι πλέον. Άταφοι νεκροί και η ζωή μας μια νεκροφάνεια. Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι ένας άταφος νεκρός που κουβαλάει το φέρετρό του στην πλάτη, αλλά δε ζει με τους νεκρούς, όπως ζούσαν οι αρχαίοι. Αν παρατηρήσει κανείς τις επιτύμβιες στήλες θα δει ένα “χαμόγελο” των νεκρών. Εκεί, αποτυπώνεται η χαρμολύπη. Σήμερα δεν τιμούμε τους νεκρούς μας όπως πρέπει. Τους στέλνουμε στο γραφείο κηδειών. Εγώ θυμάμαι τους θρήνους στα σπίτια, όλο το τελετουργικό που μας δένει με τον κάτω κόσμο. Σήμερα όλα τα κρατάμε σε καταστολή.
Το παραπάνω κείμενο αποτελεί συμπίλημα λόγων από δύο διαφορετικές πηγές: από δύο συνεντεύξεις που δημοσιεύθηκαν σε ελληνόφωνα μέσα τις τελευταίες μέρες.
Η μία ήταν του Χρήστου Γιανναρά· η άλλη του Θόδωρου Τερζόπουλου.
Με μια αναζήτηση στον ιστό, ο/η αναγνώστης/-τρια μπορεί εύκολα να βρει ποιο μέρος ανήκει σε ποια. Πριν κάνει την αναζήτηση, όμως, θα ήταν ένα χρήσιμο τεστ να δοκιμάσει κανείς να μαντέψει πού σταματά ο ένας λόγος και πού αρχίζει ο άλλος.
Ακόμη και αν το βρει, βέβαια, αυτό που δεν σταματά πουθενά είναι η καταστροφολογία και ο (αντίστροφος) μεσσιανισμός. Όλα πάνε κατά διαβόλου, βιώνουμε μία πτώση, παλιά όλα ήταν καλύτερα.
Προσθήκη, 17/4/24:
Αφού είχα γράψει και δημοσιεύσει το παραπάνω σημείωμα, δημοσιεύθηκε στην Lifo άρθρο -και μάλιστα θεατρική κριτική- με τον ανωτέρω τίτλο, ο οποίος επιβεβαιώνει απολύτως όσα υπαινισσόμουν με το μικρό αυτό κολλάζ, και πλειοδοτεί: στους οπαδούς του Χρήστου Τερζόπουλου δεν αρκεί να αποδίδουν στον ίδιο έναν ρόλο καταστροφολογικού μέντιουμ, αλλά θέλουν να εμφανίσουν ως ένα είδος Baba Vanga τον ίδιο τον Αισχύλο.
Nomadic universality 
Πόσο πολύ σας εύχομαι ολόψυχα να μάθετε ανάγνωση, και αρχαίων και σύγχρονων κειμένων. Και να δείτε παραστάσεις για να είναι η γνώμη σας, την οποία ούτως ή άλλως θα έχετε πριν τις δείτε, λίγο σχετική και με όσα όντως γίνονται σε αυτές.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Είστε σίγουρος/-h ότι το σχόλιο αυτό προοριζόταν για εδώ; Διότι δεν έχει κάποια σχέση με την ανάρτηση.
Η ανάρτηση δεν μιλάει για κανένα αρχαίο κείμενο, ούτε για κάποια παράσταση.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Α τότε μάλλον η κατακλείδα που είδα για την κριτική της Ορέστειας είναι optical illusion.
Μια άλλη ιδέα είναι να κάνετε ένα κόλαζ όλων των ανθρώπων που είπαν κάποτε κάτι πεσιμιστικό, εθνικιστές, αναρχικούς, μαρξιστές, λιμπερτέριαν, αντιεθνικιστές, ό,τι να’ναι, και να πείτε ότι όλοι αυτοί είναι ένας άνθρωπος και αυτός ο ένας είναι – τι άλλο; – καταστροφολόγος εθνικιστής.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Πόσο πολύ σας εύχομαι ολόψυχα να μάθετε ανάγνωση νέων ελληνικών, για να καταλαβαίνετε ποστ σε ιστολόγια. Για παράδειγμα, να καταλαβαίνετε τη διαφορά ανάμεσα σε μία εκ των υστέρων Προσθήκη και σε μία κατακλείδα.
Επίσης και γραφή, για να αποφεύγετε λεκτικούς νεοπλουτισμούς όπως η ταυτόχρονη χρήση του «πόσο πολύ» και του «ολόψυχα».
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Τον Μπαμπινιώτη βάλαμε σπίτι μας, που λένε και στους Απαράδεκτους. Η απορία του ψάλτου είναι ο βηξ και του στρεψόδικου/σοφιστή οι κατά φαντασίαν γλωσσικές διορθώσεις.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Όπως μπορείτε να παρατηρήσετε, η τελευταία απάντηση είναι κόπυ-πέιστ από το αρχικό σας σχόλιο. Εάν η ευχή περί «βελτίωσης της κατανόησης» -χωρίς την παραμικρή ένδειξη για το τι δεν κατανοήθηκε ορθώς και γιατί- είναι απορία και στρεψοδικία τώρα, ήταν και τότε.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Όχι, όχι, προς θεού, η στρεψοδικία δεν αναφερόταν στο σχόλιο-απάντηση. Αναφερόταν στους λιβέλους που γενικώς παράγετε, μαζί και αυτό τώρα όπου Τερζόπουλος και Γιανναράς είναι μια ψυχή σε δυο σώματα. Μου διευκρινίσατε ότι τυχαία θυμηθήκατε ότι σας ενοχλεί ο Τερζόπουλος, δεν έχει να κάνει με την παράσταση – η αναφορά σας στην οποία ήταν addendum, όχι κατακλείδα – και ό,τι πολιτικό η παράσταση περιέχει (για το οποίο είναι προφανές πως είναι αντισημιτικό, αφού ακούστηκε η λέξη «Γάζα», τι χρείαν έχομεν μαρτύρων και αλήθειας), οπότε όλα καλά. Συνεχίστε. Θα σας διαβάζουμε. Ίσως και όχι.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Το ότι ένα άτομο, για το οποίο ως μόνο πληροφοριακό στοιχείο έχουμε το όγδοο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου, δηλώνει σε πληθυντικό μεγαλοπρεπείας ότι ίσως να συνεχίσει να διαβάζει αυτό το μπλογκ, αλλά ίσως και όχι, είναι μια δήλωση απολύτως μη αξιολογήσιμη και αδιάφορη για τον συντάκτη αυτού του σημειώματος -και για όλους γενικώς. Δεν αλλάζει κάτι. Ούτως ή άλλως, και το ότι (αν) μέχρι τώρα το διάβαζε, δεν το είχαμε αντιληφθεί.
Κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να διαβάζει τίποτε. Όποιος όμως διαβάζει κάποιο κείμενο και έχει την αξίωση να το σχολιάσει, καλό είναι να διαβάζει, ακριβώς, αυτό το κείμενο, και αυτό να σχολιάζει. Όχι κάποιο άλλο που έχει στο μυαλό του ή που διάβασε αλλού και του το θύμισε.
Ο/η Θ, στο αρχικό του/της σχόλιο, παραπονέθηκε -και αυτό εμμέσως και ασαφώς- για κάποια (-ες?) εσφαλμένες αναγνώσεις νέων και σύγχρονων κειμένων εκ μέρους κάποιου, καθώς και για γνώμες σχετικά με παραστάσεις οι οποίες είναι άσχετες με όσα γίνονται εκεί.
Μετά από μία ήδη μέρα και τέσσερα σχόλια, δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί ποια/ ποιες αναγνώσεις εννοεί, ποια λάθη εντόπισε σε αυτές, γιατί είναι λάθος και ποιες είναι οι κατά τη γνώμη του/ της ορθές.
Όπως μπορεί να δει όποιος δεν έχει βαρεθεί να διαβάζει αυτή την ανταλλαγή, τουλάχιστον το δεύτερο παράπονο είναι απολύτως εκτός θέματος. Στο παραπάνω κείμενο δεν διατυπώνεται απολύτως καμία άποψη για απολύτως καμία παράσταση, θεατρική ή άλλη.
Διατυπώνεται ένας παραλληλισμός ανάμεσα σε δύο συνεντεύξεις. Η μία εκ των δύο δόθηκε με αφορμή μία παράσταση. Το ίδιο το σημείωμα όμως δεν αφορά την παράσταση. Σχολιάζει τη συνέντευξη, και μάλιστα σημεία της που δεν έχουν κάποια σχέση με την παράσταση -αλλά με την κατάσταση που επικρατεί στον κόσμο, με το πού βαδίζουμε κ.λπ.
Ο παραλληλισμός αυτός είναι απολύτως εύστοχος. Σε όσα γράφτηκαν δεν βλέπω κάτι που να τον αναιρεί. Αντιθέτως μάλιστα, στη μόνη περίπτωση που κάπως μπήκε στην ουσία, ο/η Θ παραδέχθηκε κατ’ ουσίαν ότι ο λόγος του Τερζόπουλου και εκείνος του Γιανναρά έχουν ένα κοινό στοιχείο. Ωραία, χαίρομαι που συμφωνούμε επ’ αυτού. Με μία όμως διόρθωση: το κοινό αυτό στοιχείο δεν είναι ο «πεσσιμισμός». Είναι η εσχατολογία/ καταστροφολογία.
Πεσσιμιστής, δηλαδή απαισιόδοξος, είναι όποιος θεωρεί ότι τα πράγματα στο μέλλον θα πάνε χειρότερα από τώρα. Ο λόγος του Γιανναρά και του Τερζόπουλου, καθώς και της θαυμάστριας του δεύτερου κας Αρκουμανέα, διαφέρουν απ’ αυτό κατά δύο τουλάχιστον τρόπους: α) δεν μιλάνε για το μέλλον, αλλά για το παρελθόν. β) Δεν θεωρούν ότι τα πράγματα θα πάνε απλώς χειρότερα, αλλά ότι έχουν ήδη πάει όσο άσχημα μπορούσαν να πάνε· ότι το τέλος έχει έρθει, όπως άλλωστε δηλώνεται από τον τίτλο του δημοσιεύματος που περιέχεται στην Προσθήκη.
Ο λόγος αυτός, παρεμπιπτόντως, είναι απολύτως σημιτικός. Είναι βαθιά ριζωμένος στην εβραϊκή θρησκευτική παράδοση. Είναι ο λόγος του Ιερεμία και των λοιπών προφητών της Παλαιάς Διαθήκης, της Αποκάλυψης του Ιωάννη, και του γέροντος Παϊσίου.
Δεν είναι όμως ο λόγος του Αισχύλου.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Για να αποφαίνεστε εάν (και να σας απασχολεί μήπως) κάτι είναι ή δεν είναι λόγος του Αισχύλου, αυτό το κάτι θα έπρεπε να είναι όντως μεταφορά του λόγου του Αισχύλου. Μια συνέντευξη στο news247 δεν είναι τέτοια μεταφορά. Μια παράσταση όμως είναι. Οπότε πρέπει πρώτα στον εαυτό σας να ξεκαθαρίσετε ποιο είναι το subject matter της κριτικής σας.
Και ίσως να δείτε κάποτε και την παράσταση για να καταλάβετε την απόσταση της αλήθειας από όσα καταλάβατε.
Επειδή το «κάνω ότι δεν καταλαβαίνω τι μου λες» είναι μεν μια πολύ αδύναμη ρητορική, αλλά είναι και εξουθενωτική για τους άλλους, ξεκαθαρίζουμε:
-Εννοούσα παρανάγνωση της συνέντευξης του Τερζόπουλου. Το θέμα του είναι σε μεγάλο βαθμό οι χειρισμοί και οι σύγχρονες συνήθειες για τον θάνατο και το πένθος. Μια μικρότερη δόση κυνισμού ίσως να σας επέτρεπε να ξέρετε και το γιατί τον απασχολούν τον άνθρωπο αυτά τα θέματα, ακριβώς αυτή την εποχή.
-Η σύμφυρση με τις γελοιότητες του Γιανναρά είναι παροδηγητική και το ξέρετε. (Κακώς άφησα να υπονοηθεί ότι μπορεί και να έχετε το ελαφρυντικό της μειωμένης αναγνωστικής δεξιότητας: οι παραγνώσεις και οι στρεβλώσεις σας είναι πάντα σκόπιμες. Μπορεί και όντως να έχετε μια ορισμένη αδυναμία, αλλά δεν πρέπει να σας αναγνωριστεί σαν ελαφρυντικό).
-Και εννοούσα και παρανάγνωση της κριτικής της Αρκουμανέα.
-Τώρα πρέπει να προστεθεί και η παρανάγνωση του Αισχύλου. (Για του οποίου την ξαφνική πουριτανική υπεράσπιση από εσάς εκπλήσσομαι και εγώ.) Ο Τερζόπουλος δεν είναι μακριά π.χ. από τον Simon Goldhill που βλέπει στην Ορέστεια την βαθμιαία επικράτηση του τυράννου Διός, κάτι το οποίο είναι ξεκάθαρο από το κείμενο ότι δεν τον βλέπει αναμφίσημα σαν πρόοδο της ανθρωπότητας.
Την ειρωνεία της ενόχλησής σας από έναν υποτιθέμενο πληθυντικό μεγαλοπρεπείας και της χρήσης του ελάχιστες σειρές παρακάτω την αντιληφθήκατε;
Το φαινόμενο να έχουμε πολύ απαισιόδοξες και αρνητικές αποτιμήσεις της σύγχρονής τους πραγματικότητας από καλλιτέχνες και μεγάλους δημιουργούς, οι οποίες αποτιμήσεις κινούν και το έργο τους, είναι τόσο παλιό όσο και η ίδια η τέχνη. Το ότι ο κόσμος πάει για να χαθεί θα έπρεπε να μας είναι οικείο από τη ρώσικη πεζογραφία π.χ. Ή να μη θυμηθούμε τον Σεφέρη και τα «ελληνέξ» του. Δεν μπορώ να βρω πολλά κίνητρα στο να ταχθεί κανείς φανατικά απέναντι σε έναν τέτοιο λόγο, εκτός π.χ. αν συγκινείται πολύ από τον νεοφιλελεύθερο λόγο ότι ζούμε στην καλύτερη εποχή που έχει ζήσει το είδος μας και όλο και καλπάζουμε. Και χρειάζονται λίγο περισσότερες αναλυτικές κατηγορίες από «μεσσιανιστής», «καταστροφολόγος» κ.λπ.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Τόσο στον εαυτό μου, όσο και σε όλους τους αναγνώστες του σημειώματος, εκτός από σας, είναι ξεκάθαρο ποιο είναι το αντικείμενο του άρθρου: ο εσχατολογικός/ θεολογικός χαρακτήρας του λόγου του Τερζόπουλου -και ορισμένων εκ των θαυμαστών του-, ο οποίος τον κάνει να συγγενεύει ουσιαστικά με τον λόγο του Γιανναρά. Ποια είναι η ασάφεια;
Μία εκτενέστατη συνέντευξη στο 24/7, είναι καταλληλότατη για τη διαπίστωση αυτού του χαρακτήρα. Γιατί να μην είναι;
Τώρα, για το ότι «κύριο θέμα» της συνέντευξης είναι η σχέση με τους νεκρούς: ναι, υπάρχει και αυτό το θέμα. Το θέμα της νεκροφιλίας του ριζοσπαστικού πατριωτισμού. Στην οποία ασκώ κριτική εδώ και 20 χρόνια. Σκέφτηκα να το ανέφερα κι αυτό, αλλά προτίμησα να εστιαστώ στο άλλο.
Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια. Μπορείτε εσείς να ξεχωρίσετε, στο παραπάνω -αρκετά εκτενές- παράθεμα, πού αρχίζει ο λόγος του ενός και πού τελειώνει ο λόγος του άλλου;
Κανείς δεν τάχθηκε φανατικά εναντίον κανενός. Επισήμανα μία ομοιότητα, η οποία είναι αναμφισβήτητη και εναντίον της οποίας δεν έχει παρατεθεί μέχρι στιγμής ούτε ένα επιχείρημα. Ή μάλλον, δεν έχει παρατεθεί ούτε καν κάποιος αντίθετος ισχυρισμός τον οποίον θα στήριζε το τυχόν επιχείρημα.
Ο λόγος του Τερζόπουλου είναι αποκαλυπτικός/ εσχατολογικός. (Όχι ο ίδιος ο Τερζόπουλος. Αυτό δεν το ξέρω. Ο λόγος του).
Δεν σας αρέσουν αυτές οι κατηγορίες; Προτείνετε λοιπόν άλλες. Και αιτιολογήστε γιατί είναι προτιμότερες.
Δεν είναι ο πρώτος καλλιτέχνης; Όχι, δεν είναι. Και λοιπόν; Ας μην είναι ο πρώτος που το κάνει. Πάντως το κάνει.
Ούτε είναι ο πρώτος καλλιτέχνης στον οποίο εγώ επισημαίνω αυτή την τάση. Υπήρξε τουλάχιστον ένας ακόμη στο παρελθόν, του οποίου η σχέση με τον Γιανναρά ήταν γνωστή και ομολογημένη.
Κάτι ακόμα: ο Σεφέρης δεν ήταν εσχατολόγος. Ούτε καταστροφολόγος.
Σας παραπέμπω στο σχετικό βιβλίο μου, ας μην το ξαναγράφω εδώ.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!