του Άκη Γαβριηλίδη

Πριν κάμποσο καιρό είχα γράψει ένα σημείωμα για περιπτώσεις τραγουδιών στα οποία ο συνθέτης, ο τραγουδιστής ή άγνωστο ποιος ακριβώς αλλοίωσε την αρχική μορφή του στίχου ώστε να μην δίνεται η εντύπωση ότι μιλά για μια ερωτική σχέση μεταξύ ομοφύλων.

Υπάρχει ένα ακόμα παράδειγμα στο οποίο θύμα ήταν, ούτε λίγο ούτε πολύ, ο μεγάλος μας (τους) ποιητής Οδυσσέας Ελύτης. Στο δίσκο Τραγούδια για τους μήνες του Δημήτρη Παπαδημητρίου με την Ελευθερία Αρβανιτάκη υπάρχει μεταξύ άλλων ένα τραγούδι που αποτελεί μελοποίηση του ποιήματος Σου το ’πα για τα σύννεφα. Το ποίημα περιέχει μεταξύ άλλων το τετράστιχο

Σου το ’πα τα μεσάνυχτα,
σου το ’πα τη στιγμή που δε μιλούσες

που με το νου μου μόνο λίγο σ’ άγγιζα
κι άναβε το φουστάνι που φορούσες.

Όπως έχει όμως στο δίσκο, οι δύο τελευταίοι στίχοι ακούγονται ως εξής:

που με το νου σου μόνο λίγο μ’ άγγιζες
κι άναβε το φουστάνι που φορούσα.

Βρίσκω την χονδροειδή αυτή παρέμβαση ατυχέστατη τόσο από ηθική, όσο και από αισθητική –και οποιαδήποτε άλλη- άποψη. Αλλά και σχεδόν γραφική. Ο δράστης της αλλοίωσης δεν μπήκε καν στον κόπο να φροντίσει να την συγκαλύψει ώστε να μη χτυπά στο αυτί του ακροατή, πράγμα που θα ήταν πολύ εύκολο αν το πρόσωπο άλλαζε από δεύτερο σε πρώτο επίσης και στο πρώτο δίστιχο. Και εδώ φαίνεται ότι η φρίκη απέναντι στην υπόνοια ομοφυλοφιλικής σχέσης υπερτέρησε της μέριμνας για ομοιοκαταληξία. Πραγματικά δεν μπορώ να καταλάβω γιατί στάθηκαν ακριβοί στα πίτουρα και φτηνοί στο αλεύρι· γιατί, αφού άρχισαν που άρχισαν τη δουλειά, την άφησαν στη μέση. Ίσως τους φάνηκε παράλογο να ανακοινώνει κάποιος (ήδη κάποια) ότι είπε κάτι τη στιγμή που δεν μιλούσε. Όμως, σιγά το παράλογο. Αντιθέτως, νομίζω ότι το άκουσμα θα κέρδιζε από ένα τέτοιο οξύμωρο σχήμα, καθόλου αταίριαστο άλλωστε για έναν ποιητή που στα νιάτα του είχε φλερτάρει με τον υπερρεαλισμό.

Καλό είναι να υπενθυμίσουμε συναφώς ότι το ίδιο ακριβώς ποίημα είχε γνωρίσει μια άλλη μελοποίηση αρκετά παλιότερα, τη δεκαετία του 70, από τον Μιχάλη Τρανουδάκη. Το τραγούδι ερμήνευσε και τότε γυναίκα, η Αφροδίτη Μάνου. Πλην όμως, οι συντελεστές και παραγωγοί του δίσκου δεν φαίνεται να ένιωσαν κάποια ενόχληση εκ του γεγονότος ότι μία γυναίκα μιλάει σε μία άλλη με αισθησιασμό· το τραγούδι κυκλοφόρησε κανονικά και, εξ όσων έχω υπόψη μου, δεν σκανδάλισε κανέναν ούτε προκάλεσε αντιδράσεις.

Μεταφέρω επίσης την πληροφορία που ανέφερε χρήστης με σχόλιο στην προηγούμενη ανάρτηση, ότι από τα μέσα του 20ού αιώνα υπάρχει ηχογράφηση του τραγουδιού «Είμαι εγώ γυναίκα φίνα ντερμπεντέρισσα» με τραγουδιστή τον … Μάρκο Βαμβακάρη.

Μέχρι τώρα, τείναμε να πιστεύουμε ότι με τα χρόνια μειώνεται η δυσανεξία απέναντι στην ομοφυλοφιλία και η ελληνική κοινωνία γίνεται πιο φιλελεύθερη σε τέτοια ζητήματα. Δεν λείπουν μάλιστα και μερικοί οι οποίοι κινδυνολογούν ότι οι γκέι τείνουν να «επιβάλουν την ιδιοτροπία τους», να «γίνουν καθεστώς» κ.ο.κ. Όλα αυτά μας δείχνουν ότι η πεποίθηση αυτή είναι κάθε άλλο παρά δικαιολογημένη.