του Άκη Γαβριηλίδη

Το ερώτημα του τίτλου δεν το θέτω εγώ. Γι’ αυτό είναι και σε εισαγωγικά. Εγώ το έχω θέσει εδώ και καιρό, και το έχω απαντήσει. Βλέπω όμως με ικανοποίηση ότι αρχίζει να τίθεται και αλλού, άσχετα  από μένα. Και μάλιστα στις πλέον κατάλληλες περιστάσεις και στο πλέον κατάλληλο πλαίσιο προς τούτο: στη δίκη της Χρυσής Αυγής.

Και επίσης, από τα πλέον αρμόδια χείλη.

Το ερώτημα λοιπόν αυτό το έθεσε ο ίδιος ο συνήγορος υπεράσπισης της ναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης κ. Δαμούλαρης.

Η πρόθεσή του ήταν φυσικά ρητορική: θεωρούσε την απάντηση δεδομένα αρνητική, και  ανέμενε ότι αυτονόητα το ίδιο θα θεωρούν όλοι υπόλοιποι οι παράγοντες της δίκης.

Είναι όμως σημαντικό το ότι, για να θέσει αυτό το έστω ρητορικό ερώτημα, ο άνθρωπος αυτός διαπίστωσε μία εκ πρώτης όψεως ομοιότητα ανάμεσα στο λόγο του μεν και της δε.

Η διαπίστωση αυτή είναι απολύτως εύστοχη, και, από τη στιγμή που διατυπώθηκε δημόσια, ίσως γεννήσει σε ορισμένους την περιέργεια να διερευνήσουν μήπως η αρνητική απάντηση δεν είναι τόσο αυτονόητη· μήπως η ομοιότητα δεν ισχύει μόνο εκ πρώτης όψεως αλλά και εκ δευτέρας.

Συγκεκριμένα, αφορά το στιχούργημα «Κατηγορουμένη Εγέρθητι» –το οποίο αφορά, ακριβώς, δίκες και κατηγορουμένους, άρα εύλογος ο συνειρμός. Πρόκειται ακριβώς για το στιχούργημα στο οποίο, εδώ και πολλά ήδη χρόνια, είχα αφιερώσει σημαντικό μέρος της εκτενούς ανάλυσής μου για τον αντιδραστικό μοντερνισμό του Γκάτσου, στο οποίο κατέληγα να τον παραλληλίσω με τον Γεώργιο Παπαδόπουλο (η Χρυσή Αυγή δεν υπήρχε ακόμη τότε, ή μάλλον υπήρχε αλλά ήταν τελείως περιθωριακή).

Η επ’ ακροατηρίω στιχομυθία, όπως δημοσιεύτηκε από την οργάνωση Golden Dawn Watch, έχει ως εξής:

Δαμούλαρης: Το κέλευσμα «εγέρθητι» είναι στοιχείο που προσιδιάζει σε στρατιωτική οργάνωση, λέτε. Θα σας διαβάσω στίχους ενός ποιήματος που έχει τον τίτλο «Κατηγορουμένη Εγέρθητι» και είναι του Γκάτσου. Είναι στη ΧΑ ο Γκάτσος;

Αλ: Κάθε λέξη χρησιμοποιείται σε ένα συγκεκριμένο συγκείμενο. Εδώ ο αρχηγός της ΧΑ ήταν σε εκδήλωση και ο Κασιδιάρης είπε «εγέρθητι».

Πανταζή: [Παρεμβαίνει] Δεν ήταν ο εντολέας μου!

Δαμ: Ριζοσπάστης, «Μικρή υπόκλιση στον ποιητή Γκάτσο» [διαβάζει άρθρο]

Σκαρμέας: [Παρεμβαίνει] Μας κόψατε κάθε ερώτηση για τον ναζισμό και εδώ ακούμε ποίηση, κα. πρόεδρε!

Δαμ: Ωραίο ποίημα είναι αυτό και μου έκανε εντύπωση …

Για όσους δεν το έχουν υπόψη τους, παραθέτω κατωτέρω τους στίχους αυτού του «ωραίου ποιήματος» που «έκανε εντύπωση» στον συνήγορο των ναζιστών:

Άκου, κατηγορουμένη,

είσαι άγρια μπλεγμένη.

Βαλ’ το χέρι στο Βαγγέλιο

κι άσε το σαρδόνιο γέλιο.

Θα την καταπιείς τη φόλα

και θα τα ξεράσεις όλα.

Έχεις τα παιδιά σου σκόρπια

κι αγριέψανε τα Σκόπια.

Κι αν δεν βγεις από το βούρκο

χαιρετίσματα στον Τούρκο.

Μουσουλμάνοι και Πομάκοι

θα σου πάρουνε τη Θράκη.

Και με τέτοιους κυβερνήτες

θα σε φαν οι Αρβανίτες.

Και με γείτονα χυδαίο

θα το χάσεις το Αιγαίο.

Θα σε θάψουν με κοτρώνια

γι’ άλλα τετρακόσια χρόνια.

– Τι να κάνω η κακομοίρα

έτσι τα ‘φερε η μοίρα.

-Σα δεν ντρέπεσαι βρε γκιόσα

που ‘μαθες να βγάζεις γλώσσα.

– Τι να κάνω τι να κάνω

μη με δώστε σε σουλτάνο.

– Κάνε μόκο ξεκωλιάρα

να μη φας καμιά σφαλιάρα

πού ‘γινες αντί για φως μου

ο περίγελος του κόσμου.

Υπό τη μορφή αυτή δημοσιεύθηκε το στιχούργημα στην έκδοση φύσα αεράκι φύσαμε μη χαμηλώνεις ίσαμε (Ίκαρος, γ΄ έκδ. Αθήνα 1995). Ψάχνοντας στο διαδίκτυο, διαπιστώνω ότι υπάρχει και μία άλλη παραλλαγή, η οποία, σε αντίθεση με την πρώτη την οποία είχε αποφύγει να χρησιμοποιήσει ο Σταύρος Ξαρχάκος στο δίσκο «Τα κατά Μάρκον» για τον οποίο προοριζόταν, τελικά μελοποιήθηκε μεταθανάτια από τον Δημήτρη Παπαδημητρίου (ο οποίος είχε επαναλάβει το ατόπημα). Σε αυτή την δεύτερη παραλλαγή, το δίστιχο περί «ξεκωλιάρας» έχει αντικατασταθεί από το

Κάνε μόκο κατεργάρα

μη σε πνίξω στο Νιαγάρα.

Δεν ξέρω ποια εκ των δύο εκδοχών αναγνώσθηκε μεγαλοφώνως στο ακροατήριο. Υποθέτω η δεύτερη, για λόγους ευπρεπείας. Ως προς το ζήτημα που μας απασχολεί, όμως, φοβάμαι ότι, αν στο ήδη βεβαρημένο από μισογυνικούς κουτσαβακισμούς τοπίο του «ωραίου ποιήματος» προστεθεί και μία απειλή θανατώσεως διά πνιγμού, σε αντικατάσταση μιας απλής σφαλιάρας, η δεύτερη εκδοχή είναι ακόμα πιο χρυσαυγίτικη. Εάν δε ο κ. Δαμούλαρης είχε την έμπνευση να προσθέσει εκείνο το άλλο στιχούργημα –μελοποιημένο, αυτό, από τον Ξαρχάκο, και τραγουδισμένο από τον Νταλάρα- που μας προτρέπει να ρίξουμε στον Καιάδα τους ανίκανους και διεφθαρμένους κοινοβουλευτικούς ηγέτες, ίσως να περνούσε από το μυαλό του κ. Σκαρμέα, και των λοιπών παρισταμένων, ότι η διάκριση μεταξύ ναζισμού και ποίησης δεν είναι τόσο στεγανή.

Διευκρινιστικά, προσθέτω ότι η αναφορά στον Ριζοσπάστη αφορά (υποθέτω) ένα άρθρο της εφημερίδας που έχει τίτλο, για την ακρίβεια, «Μικρή υπόκλιση στον πρώτο ποιητή του τραγουδιού». Όπως επίσης υποθέτω, η πρόσθετη αυτή αναφορά έχει το νόημα να δείξει ότι, αφού τον υμνεί ο Ριζοσπάστης, ο «πρώτος ποιητής» είναι υπεράνω υποψίας. Και εδώ, όμως, είναι θεμιτό να αναρωτηθούμε μήπως έτσι η υποψία εντείνεται και διευρύνεται αντί να απομακρύνεται.

Το άρθρο αναφέρεται και στη φιλία και συνοδοιπορία του Γκ. με τον Οδυσσέα Ελύτη. Στον τελευταίο, θυμίζω εγώ, οφείλουμε μεταξύ άλλων τη φράση «μη γνωρίζοντας ότι έλεγε την αλήθεια ο δυστυχής». Ίσως η φράση αυτή μπορεί να εφαρμοστεί και στα λεγόμενα του ίδιου του κ. Δαμούλαρη.

Με την διοικητική και ποινική έννοια του όρου, ο Γκάτσος, όχι, προφανώς δεν ήταν στη Χρυσή Αυγή. Δεν είχε φυσικά κάρτα μέλους, ούτε μετείχε σε τάγματα εφόδου, ούτε ξυλοκόπησε κανέναν. Από λογοθετική άποψη, όμως, είναι θεμιτό να αναρωτηθούμε μήπως η Χρυσή Αυγή είναι στον Γκάτσο.