του Salem Nasser

Φανταστείτε. Φανταστείτε ότι 2,5 εκατομμύρια Εβραίοι ζουν σε μια υπαίθρια φυλακή εδώ και 17 χρόνια και ότι ο δεσμοφύλακάς τους αποφασίζει τι μπαίνει και τι βγαίνει. Ενέργεια, τρόφιμα, φάρμακα … Φανταστείτε ότι οι εβραϊκές οικογένειες εκδιώκονται συστηματικά από τα σπίτια τους, δικά τους και των προγόνων τους, και από την πατρογονική γη τους για να δώσουν στέγη σε μη Εβραίους από όλο τον κόσμο. Φανταστείτε ότι οι Εβραίοι ζουν περικυκλωμένοι από τείχη και φράχτες και δεν μπορούν να περπατήσουν σε δρόμους όπου περπατούν αποκλειστικά οι μη Εβραίοι. Φανταστείτε ότι αμφισβητείται η εθνική ταυτότητα και η ίδια η ύπαρξη των Εβραίων ως λαού. Φανταστείτε ότι κάποιος, ας πούμε ένας υπουργός, δηλώνει ότι οι Εβραίοι είναι ζώα που πρέπει να εξοντωθούν. Φανταστείτε ότι ο δεσμοφύλακας προαναγέλλει ότι θα στερήσει την πρόσβαση των Εβραίων στο νερό, στο ηλεκτρικό ρεύμα και στα τρόφιμα και όντως το κάνει. Φανταστείτε ότι τα 2,5 εκατομμύρια Εβραίων στη φυλακή τους βάλλονται από τα πιο σύγχρονα και θανατηφόρα όπλα και από βόμβες λευκού φωσφόρου και ότι την πρώτη νύχτα των βομβαρδισμών σκοτώθηκαν 140 παιδιά …

Φανταστείτε τώρα ότι οι Εβραίοι είναι Παλαιστίνιοι. Καταλάβατε; Αν όχι, έχω μια συμβουλή: φανταστείτε ότι οι Παλαιστίνιοι είναι ανθρώπινα όντα, όπως ακριβώς και οι Εβραίοι και φανταστείτε επίσης ότι, όπως ακριβώς οι Εβραίοι και όλα τα άλλα ανθρώπινα όντα, κάποιοι Παλαιστίνιοι ανήκουν στον άμαχο πληθυσμό. Η αναφορά στα νεκρά παιδιά μάς κάνει να το υποψιαστούμε.

Η Folha de São Paulo αποφάσισε να αποκαλεί τη Χαμάς «τρομοκρατική οργάνωση» επειδή, «σύμφωνα με το Εγχειρίδιο Σύνταξης», η λέξη τρομοκράτης πρέπει να χρησιμοποιείται για να περιγράψει όσους «ασκούν αδιάκριτα βία εναντίον μη μαχητών με σκοπό την πρόκληση πανικού και τον εκφοβισμό των αντιπάλων».

Στο ίδιο άρθρο, η Folha γράφει: «η Χαμάς δήλωσε ότι η επίθεση είχε ως αίτιο τις ‘εντεινόμενες επιθέσεις’ του Ισραήλ εναντίον Παλαιστινίων στη Δυτική Όχθη, στην Ιερουσαλήμ καθώς και στις ισραηλινές φυλακές». Αλλά δεν μας λέει αν έχει επαληθεύσει αυτή την καταγγελία εναντίον του Ισραήλ. Αν είναι αλήθεια, δεν θα άλλαζε κάτι στο χαρακτηρισμό της οργάνωσης;

Και συνεχίζει: «σε απάντηση στις επιθέσεις της Χαμάς, το Ισραήλ κήρυξε πόλεμο και εξαπέλυσε σειρά επιθέσεων στη Λωρίδα της Γάζας. Σύμφωνα με την κυβέρνηση του πρωθυπουργού Νετανιάχου, οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας κατέστρεψαν περίπου 800 στόχους στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων των βάσεων εκτόξευσης πυραύλων που χρησιμοποιεί η οργάνωση».

Δεν έχω διαβάσει τις πρόσφατες εκδόσεις του Εγχειριδίου Σύνταξης της Folha, αλλά θυμάμαι με νοσταλγία μια παλιά διαφήμιση της εφημερίδας που τελείωνε με μια ωραία φράση: «είναι δυνατόν να πεις πολλά ψέματα λέγοντας μόνο την αλήθεια!».

Η Folha δεν φαίνεται να μπαίνει καν στον κόπο να πει την αλήθεια. Όπως μου επισήμανε κάποιος φίλος, γράφεται ότι το Ισραήλ επιτέθηκε στη «Λωρίδα της Γάζας». Επιτέθηκε δηλαδή σε μια λωρίδα γης; Δεν ήταν οι Παλαιστίνιοι άμαχοι αυτοί που δέχτηκαν επίθεση; Ή μήπως οι πληροφορίες για τις επιθέσεις στη Γάζα δεν είναι προσβάσιμες στη Folha;

Η Folha μπορεί να αποκαλέσει τη Χαμάς τρομοκρατική οργάνωση ακολουθώντας το Εγχειρίδιό της. Αλλά για να ακολουθήσει ένα Εγχειρίδιο που επιδιώκει την καλή δημοσιογραφία, θα έπρεπε να αναφερθεί και στο Ισραήλ ως τρομοκρατικό κράτος, στους κυβερνήτες του ως τρομοκράτες, πάντα σύμφωνα με τον δικό της ορισμό.

Δεν θα συζητήσω την τεχνική έννοια της τρομοκρατίας, η οποία δεν υπάρχει, αλλά θα πω κάτι για τη ρητορική χρήση της λέξης. Πριν από αυτό θα παρατηρήσω ότι υπάρχουν διεθνείς συνθήκες που θεσπίζουν το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο –τι μπορεί και τι δεν μπορεί να γίνει στον πόλεμο- και ορίζουν το έγκλημα της γενοκτονίας, τα εγκλήματα πολέμου και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, συμπεριλαμβανομένου του εγκλήματος του απαρτχάιντ.

Αν κάποιος κάνει τον κόπο να τις διαβάσει, θα δει ότι, νομικά, το Ισραήλ παραβιάζει όλους τους κανόνες του ανθρωπιστικού δικαίου και οι Ισραηλινοί κυβερνήτες και ο στρατός του Ισραήλ είναι εγκληματίες πολέμου και διαπράττουν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, συμπεριλαμβανομένου του απαρτχάιντ. Δεν θα πω ότι διαπράττουν το έγκλημα της γενοκτονίας, γιατί δεν είμαι σίγουρος ότι η εθνοκάθαρση μέσω εκδίωξης ενός λαού από το έδαφός του συνιστά απόπειρα να επέλθει «ολικός ή μερικός αφανισμός μιας εθνικής, εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας».

Αν λοιπόν η εφημερίδα επιθυμεί να στιγματίσει, με τον τρόπο που αναφέρεται στη Χαμάς, την παραβίαση  του ανθρωπιστικού δικαίου ή το έγκλημα πολέμου ή το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, θα έπρεπε να χρησιμοποιήσει άλλη ορολογία και όχι να μιλά για τρομοκράτες. Και πάντως η καλή δημοσιογραφία επιβάλει την αναφορά στο Ισραήλ, στην κυβέρνηση και στο στρατό του, με τον ίδιο όρο. Καλή δημοσιογραφία; Δεν θέλω να κάνω τον έξυπνο, αλλά η Folha πρέπει να ξέρει, δεν μπορεί να μην ξέρει, ότι όταν αναφέρεται στη Χαμάς ως τρομοκρατική οργάνωση, τα ρεπορτάζ της χάνουν κάθε άλλο ενδιαφέρον. Όταν λέει «τρομοκρατική οργάνωση» απαξιώνει τους Παλαιστίνιους και επιτρέπει τα πάντα στο Ισραήλ. Εναντίον του τρομοκράτη, όλα τα εγκλήματα επιτρέπονται! Αυτή είναι η ρητορική ισχύς των λέξεων.

Εάν αυτό δεν περιλαμβάνεται στο Εγχειρίδιο Σύνταξης της εφημερίδας, σας συνιστώ να το ανακυκλώσετε. Εννοώ, να το πετάξετε στον κάδο αχρήστων και να ξεκινήσετε από την αρχή.

Ο Salem Nasser είναι καθηγητής διεθνούς δικαίου στη νομική σχολή του São Paulo της Fundação Getulio Vargas. Επιμελείται το newsletter https://salemhnasser.substack.com

Μετάφραση Δημήτρη Δημούλη. Το άρθρο γράφτηκε ως κριτική στην θεωρούμενη ως πλέον έγκυρη εφημερίδα της Βραζιλίας, τη Folha de São Paulo. Δεδομένου ότι πλείστα θεωρούμενα έγκυρα έντυπα ανά το δυτικό κόσμο, όπως το Βήμα και η Καθημερινή στην Ελλάδα, χαρακτηρίζουν τη Χαμάς τρομοκρατική οργάνωση, η αναγνώστρια και ο αναγνώστης μπορούν εύκολα να κάνουν την αναγωγή.