του Άκη Γαβριηλίδη

Στη γνωστή του τηλεοπτική τοποθέτηση περί της ανάγκης να «διδάσκεται η αγνότητα» στα σχολεία, ο Νατσιός της «Νίκης», όταν ρωτήθηκε σχετικά, επεξήγησε τι ακριβώς εννοεί μεταξύ άλλων με τα εξής λόγια:

Αν διδάξεις ένα κείμενο του Οδυσσέα Ελύτη [υπογραμμίζω εγώ], του Πολέμη, του Δροσίνη, του Κάλβου, όλα αυτά είναι πνευματικά αναστήματα, είναι κείμενα αγνότητας, γλυκαίνεται η ψυχή του παιδιού ….να προβάλουμε και τον θεσμό της οικογένειας, τον ιερό θεσμό της οικογένειας …

Ασχέτως του τι πιστεύει κανείς κατά τα άλλα για τον Ελύτη, αυτό το τσουβάλιασμά του μεταξύ των ποιητών που έγραψαν «κείμενα αγνότητας» με τα οποία είναι δυνατό να προβληθεί «ο ιερός θεσμός της οικογένειας» δείχνει σκανδαλώδη ασχετοσύνη, ιδίως όταν έχουμε να κάνουμε με εκπαιδευτικό. Φαίνεται ότι ο άνθρωπος αυτός δεν έχει

διαβάσει ποτέ Ελύτη. Επιπλέον, όμως, φαίνεται ότι δεν έχει καν ξεφυλλίσει το υλικό που διδάσκεται στα σχολεία! Εάν απλώς είχε ψάξει λίγο στο Γκουγκλ, θα έβρισκε εντός δύο λεπτών π.χ. ότι στο Βιβλίο Μαθητή «Νεοελληνική Λογοτεχνία» (Γ΄ Λυκείου Ανθρωπιστικών Σπουδών) περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων το ποίημα, ακριβώς, του Οδυσσέα Ελύτη «Μικρή Πράσινη Θάλασσα». Το ποίημα αυτό έχει ως εξής:

Μικρή πράσινη θάλασσα δεκατριῶ χρονῶ

Πού θά ‘θελα νά σέ υἱοθετήσω

Νά σέ στείλω σχολεῖο στήν Ἰωνία

Νά μάθεις μανταρίνι καί ἄψινθο

Μικρή πράσινη θάλασσα δεκατριῶ χρονῶ

Στό πυργάκι τοῦ φάρου τό καταμεσήμερο

Νά γυρίσεις τόν ἥλιο καί ν’ ἀκούσεις

Πῶς ἡ μοίρα ξεγίνεται καί πῶς

Ἀπό λόφο σέ λόφο συνεννοοῦνται

Ἀκόμα οἱ μακρινοί μας συγγενεῖς

Πού κρατοῦν τόν ἀέρα σάν ἀγάλματα

Μικρή πράσινη θάλασσα δεκατριῶ χρονῶ

Μέ τόν ἄσπρο γιακά καί τήν κορδέλα

Νά μπεῖς ἀπ’ τό παράθυρο στή Σμύρνη

Νά μοῦ ἀντιγράψεις τίς ἀντιφεγγιές στήν ὀροφή

Ἀπό τά Κυριελέησον καί τά Δόξα Σοι

Καί μέ λίγο Βοριά λίγο Λεβάντε

Κύμα το κύμα νά γυρίσεις πίσω

Μικρή πράσινη θάλασσα δεκατριῶ χρονῶ

Γιά νά σέ κοιμηθῶ παράνομα

Καί νά βρίσκω βαθιά στήν ἀγκαλιά σου

Κομμάτια πέτρες τά λόγια τῶν Θεῶν

Κομμάτια πέτρες τ’ ἀποσπάσματα τοῦ Ἡράκλειτου.

Και εδώ η υπογράμμιση είναι δική μου. Σημειωτέον ότι, αμέσως μετά την υπογραμμισμένη φράση, ακολουθεί υποσημείωση των επιμελητών της έκδοσης η οποία, για να μην καταλείπονται αμφιβολίες, διευκρινίζει ότι η φράση αυτή σημαίνει «να ενωθώ ερωτικά μαζί σου». Ταυτόχρονα, για αδιευκρίνιστους λόγους, οι επιμελητές κρίνουν σκόπιμο να πληροφορήσουν τους μαθητές και τις μαθήτριες ότι «η έκφραση [προέρχεται] από τον Μακρυγιάννη». Ίσως θεωρούν ότι, όταν κάποιος δηλώνει ότι σκοπεύει να συνευρεθεί σεξουαλικά με μία δεκατριάχρονη, η ωμότητα της δήλωσης απαλύνεται κάπως αν χρησιμοποιεί λόγια του Μακρυγιάννη παρά κάποια άλλα.

Ο Νατσιός πάντως κάνει λάθος, κατά δύο τρόπους: πρώτον, ποιήματα του Ελύτη μια χαρά υπάρχουν στα σχολικά βιβλία, αλλά και, δεύτερον, τα ποιήματα αυτά δεν υμνούν καμία αγνότητα και καμία οικογένεια, αλλά την αποπλάνηση ανηλίκων, για την οποία μάλιστα δηλώνουν ανερυθρίαστα (αν και ταυτολογικά) ότι είναι παράνομη.

Η προφανής αστοχία του ισχυρισμού του μπορεί να οφείλεται απλώς σε βλακεία ή άγνοια. Μπορεί όμως και να οφείλεται στην δασκαλίστικη/ ηθικοπλαστική (παρ)ανάγνωση των κειμένων και στην φρονηματιστική εργαλειοποίηση της ποίησης: απ’ τη στιγμή που κάποιος ποιητής εντάσσεται στο κλαμπ των «μεγάλων μας ποιητών που τίμησαν το έθνος», οι δάσκαλοι τείνουν να θεωρούν αυτόματα ότι ο λόγος τους είναι παντού και πάντα ηθικοπλαστικός και προβάλλει τις παραδοσιακές αξίες πατρίδα-θρησκεία-οικογένεια, συχνά σε πείσμα του ρητού και απροκάλυπτου περιεχομένου των κειμένων.

Που και αυτή δηλαδή είναι μια ιδιαίτερη μορφή βλακείας και άγνοιας.