του Άκη Γαβριηλίδη

Το διάστημα αυτό κατά το οποίο ακούγονται από παντού καταγγελίες για αποκλεισμό αναρτήσεων ή/ και ολόκληρων λογαριασμών στο Facebook λόγω αναφορών στον γνωστό κρατούμενο απεργό πείνας, ένας αποκλεισμός λόγω … ανάρτησης αποσπάσματος από ένα λογοτεχνικό (και, εμμέσως, γλωσσολογικό) κείμενο των αρχών του 20ού αιώνα είναι αν μη τι άλλο πρωτότυπος.

Αυτό ακριβώς συνέβη σε μένα σήμερα. Προ ολίγου, ανάρτησα από το λογαριασμό μου το κάτωθι απόσπασμα από το βιβλίο Το Ταξίδι μου του Γιάννη Ψυχάρη:

Είναι περιττό να καθαρίζουμε τη γλώσσα που δεν το ’χει ανάγκη και δε βρωμά· κάλλια να καθαρίσουμε την Ανα­τολή. Το τουφέκι από τη γλώσσα μας να το βγάλουμε, δε γίνεται, γιατί σκοτώνει Τούρκο· πολύ πιο φρόνιμο να βγά­λετε τον Τούρκο από τα νησιά κι από τις επαρχίες, γιατί ο Τούρκος μπορεί να σκοτώσει χριστιανούς. Σκοτώνει τους χρι­στιανούς ο καταραμένος και τι βγαίνει τότες; Ας λέμε όσο θέλουμε πυροβόλον κι άλλες τέτοιες νοστιμάδες· δε φελά. Αχ! Τ’ άπιστα τα σκυλιά, τους σιχαμένους τους βαρβάρους! Ποιος είναι Ρωμιός και μπορεί άλλο να γυρέβει, άλλο να ποθεί μέρα και νύχτα παρά να πάρει την ψυχή τους; Ποιος μπορεί σή­μερα να λέγεται άθρωπος, ποιος μιλεί για πολιτισμό κι αφήνει τέτοια ζώα στον κόσμο; Ομπρός, ομπρός, τα παιδιά· ορμήστε, παλληκάρια, στο κριάσι και στο πετσί! Χτυπάτε, όσο μπορείτε — κι όταν μπορείτε. Αν έχετε τουφέκια, πάρτε τα τουφέκια· αν τα τουφέκια σας λείψουνε, πάρτε πέτρες· αν και πέτρες δε βρεθούνε, πολεμήστε με τα νύχια· αν τα νύ­χια σπάσουνε και κείνα, με το στόμα, με τη γλώσσα, με τα δόντια, ρουφήξτε αίμα, δαγκάστε μούτρα, φάτε κόκαλα. Όξω, όξω πρώτα τους ξένους. Για τις ξένες λέξες βλέπουμε κατόπι.

Εντός λεπτών, η ανάρτηση κατέβηκε διότι, όπως ενημερώθηκα με προσωπικό (ως προς τον παραλήπτη, αλλά ανυπόγραφο ως προς τον αποστολέα) μήνυμα, «παραβιάζει τους όρους της κοινότητάς τους σε ό,τι αφορά τις εκφράσεις μίσους» και γι’ αυτό δεν θα έχω τη δυνατότητα να αναρτώ και να σχολιάζω επί 7 ημέρες.

Το συγκεκριμένο βιβλίο, όπως φαντάζομαι ξέρουν ή μπορούν να πληροφορηθούν όλοι (εκτός από τους γνωστούς αγνώστους), είναι από τα κλασικά της νεοελληνικής γραμματείας, ίσως το πιο γνωστό από την ιστορία του γλωσσικού ζητήματος στην Ελλάδα και διδάσκεται στα σχολεία και στα πανεπιστήμια. Το συγκεκριμένο απόσπασμα, όπως και το σύνολο του βιβλίου, υπάρχει διαθέσιμο σε όλους στο διαδίκτυο. Όμως, στο συγκεκριμένο ΜΚΔ δεν χωράει· έτσι έκριναν οι αλγόριθμοι ή/ και οι άνθρωποι που αποφασίζουν σχετικά.

Η κρίση τους αυτή είναι βεβαίως α-νόητη, με την κυριολεξία του όρου: είναι προϊόν καθαρά τυπολατρικής, όχι ουσιαστικής κρίσης.

Από την άλλη, με αφορμή αυτό το εκνευριστικό μεν αλλά, μακροπρόθεσμα, σχεδόν διασκεδαστικό περιστατικό, αξίζει να αναλογιστούμε το εξής: οι ψηφιακοί ή/ και αναλογικοί λογοκριτές ήταν ανόητοι επειδή δεν μπόρεσαν να αντιληφθούν ορθά όχι το περιεχόμενο του αποσπάσματος αυτό καθαυτό, αλλά το πνεύμα με το οποίο ήθελα εγώ να το δημοσιεύσω και να το σχολιάσω. Επί της ουσίας, έχουν δίκιο: το συγκεκριμένο απόσπασμα είναι όντως αλυτρωτικό, ρατσιστικό, και προτρέπει σε δολοφονίες και σε κανιβαλισμό.

Δεν πρόκειται εξάλλου για μεμονωμένη περίπτωση. Το βιβλίο του Ψυχάρη συνολικά είναι στρατόκαυλο: διακατέχεται από μία, ενίοτε ομοερωτική, φετιχιστική λατρεία, αυτό που ο Γκούνναρ Χέρινγκ αποκαλεί «αφελή θαυμασμό για τις στολές των Ελλήνων αξιωματικών, τα γυαλιστερά κουμπιά και τα σπαθιά τους»[1]. Πρβλ. τα κάτωθι αποσπάσματα:

είμαι σαν τις γυναίκες [sic]· έχω καρδιοχτύπι κάθε φορά που διω στρατιώτες να περνούνε κι ακούσω μουσική να παίζει. Τους αγαπώ, γιατί όταν τους βλέπω, η φαντασία μου παίρνει φωτιά.

Ο στρατός είναι που θα τα σιάξει όλα (…) Ο στρατός όλα τα κεφαλώνει. (…) ο στρατός θα μας φέρει και τα σωστά γράμματα.

Αυτό ακριβώς ήθελα εγώ να αναδείξω αναρτώντας το, με σχόλια που σκόπευα να δημοσιεύσω αμέσως κάτω από την ανάρτηση. Οι λογοκριτές με πρόλαβαν. Σε άμεσο επίπεδο, με εμπόδισαν να αναδείξω αυτή την πτυχή. Επί της ουσίας, όμως, κατέστησαν περιττή τέτοια ανάδειξη, εφόσον την έκαναν μόνοι τους με τον πληρέστερο τρόπο.

Θα είχε ίσως πλάκα να δοκίμαζε κανείς να αναρτήσει αποσπάσματα από άλλα κλασικά κείμενα της νεοελληνικής γραμματείας, π.χ. τον Ύμνο εις την Ελευθερίαν (που σφάζει αμάχους, όπως έλεγε ο Θανάσης Τριαρίδης). Εάν όμως σκέφτεται κανείς να το κάνει, τον συμβουλεύω να φτιάξει καλού-κακού έναν ειδικό, πλασματικό λογαριασμό και να τα ανεβάσει από κει. Για ευνόητους λόγους.

[1] Gunnar Hering, Η διαμάχη για τη γραπτή νεοελληνική γλώσσα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2020 σ. 91.