του Άκη Γαβριηλίδη

Πριν από 2-3 χρόνια, όταν είχε ξεσπάσει η πανδημία και είχαν ανακοινωθεί από τις διάφορες κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς τα μέτρα αντιμετώπισής της, διάφοροι αυτοτοποθετούμενοι στην αριστερά, την αναρχία ή σε διάφορους «αντισυστημικούς» χώρους –μεταξύ των οποίων και ο διασημότερος σήμερα Ιταλός φιλόσοφος– προειδοποιούσαν ότι ο κορονοϊός και τα εμβόλια αποτελούν λίγο-πολύ μέρος ενός σχεδίου μέσω του οποίου ο παγκόσμιος καπιταλισμός πρόκειται να περάσει σε μία νέα, ολοκληρωτική, «βιοπολιτική», υγιεινιστική ή δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο φάση (ή μάλλον, όχι απλώς ολοκληρωτική αλλά ακόμα πιο ολοκληρωτική· διότι ήδη πριν, κατά τους ίδιους αναλυτές, η φάση πάλι ολοκληρωτική ήταν, μέχρι την επόμενη που θα είναι ολοκληρωτικοτερότερη κ.ο.κ.), με πρωτοφανείς δυνατότητες ελέγχου μπροστά στις οποίες ο παλιός φασισμός θα μοιάζει ήπιος.

Πριν όμως λαλήσει ο πετεινός, ο φασισμός (δεν ξέρω αν ο παλιός, ο καινούριος, ο αιώνιος ή κάποιος άλλος) ήρθε, ακριβώς, στην Ιταλία. Δεν τον έφερε καμία παγκόσμια συνωμοσία, αλλά οι εκλογές. Τον Συνέχεια →

της Ντονατέλλα ντι Τσέζαρε

Καθώς ο δεύτερος χρόνος της πλανητικής πανδημίας πλησιάζει στο τέλος του, δεν μπορούμε παρά να αναγνωρίσουμε, ανάμεσα στις πολλές ολέθριες συνέπειες της τεράστιας καταστροφής, ένα τραγικό γεγονός που κατακλύζει τη φιλοσοφία. Θα ήθελα να το ονομάσω «υπόθεση Αγκάμπεν», όχι για να αντικειμενοποιήσω τον πρωταγωνιστή, στον οποίο αντιθέτως απευθύνομαι, σαν να του γράφω ένα γράμμα από μακριά[1], αλλά για να τονίσω τη σημασία του.

Ο Τζόρτζιο Αγκάμπεν –είτε μας αρέσει είτε όχι- ήταν και είναι ο σημαντικότερος φιλόσοφος των τελευταίων δεκαετιών, όχι μόνο στην ευρωπαϊκή, αλλά και στην παγκόσμια σκηνή. Από τις αίθουσες διδασκαλίας των πανεπιστημίων των ΗΠΑ μέχρι τις πιο ακραίες ριζοσπαστικές ομάδες της Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Δημοσιεύτηκε στα ελληνικά (σε γνωστό εθνικιστικό-τουρκοφαγικό σάιτ) μία τοποθέτηση του Αγκάμπεν σε επιτροπή της ιταλικής γερουσίας για το θέμα της πανδημίας του κορονοϊού.

Η τοποθέτηση αυτή δυστυχώς συνεχίζει τον αξιοθρήνητο δρόμο που επέλεξε ο φιλόσοφος στο πρακτικό ζήτημα της πανδημίας. Είναι ολέθρια και αφελής από πρακτική πολιτική άποψη, αλλά επιπλέον (διότι αυτά τα δύο δεν συμβαδίζουν πάντοτε απαραίτητα) είναι αφελής και εσφαλμένη Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Σήμερα, σε μία από τις πολλές γλωσσικές ομάδες του φέισμπουκ η οποία δεν κρύβει, αλλά αντιθέτως προβάλλει υπερήφανα ήδη με τον τίτλο της τις ρυθμιστικές της φιλοδοξίες, δημοσιεύτηκε η κάτωθι ανάρτηση:

Την ανάρτηση αυτή ακολούθησαν δεκάδες σχόλια –τη στιγμή του παραπάνω σκρην σοτ ήδη 70, αλλά συνεχίζονται- που όλα, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, ήταν επικριτικά έως χλευαστικά για την «φαντασμένη» Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Tη δεκαετία του 90, είχε γνωρίσει ιδιαίτερη διάδοση ένας τύπος λόγου βασισμένος στο ρητορικό ερώτημα «για σκεφτείτε τι θα είχε γίνει αν είχε επικρατήσει η αριστερά στον εμφύλιο», αυτή τη φορά ενισχυμένος και από την δημόσια αυτομαστίγωση μετανοημένων αριστερών («ευτυχώς που δεν νικήσαμε σύντροφοι» και δε συμμαζεύεται). Η αυτομαστίγωση αυτή παρατείνεται άλλωστε και στις μέρες μας από νέες γενιές μεταμεληθέντων (και μεταμεληθεισών, π.χ. Σώτη Τριανταφύλλου).

Την εβδομάδα που πέρασε, προέκυψε ένα περιστατικό το οποίο, αν ενταχθεί σε μια προοπτική, δίνει στο υποθετικό αυτό ερώτημα μία έμπρακτη απάντηση αρκετά διαφορετική από αυτήν που εκλαμβάνεται ως αυτονόητη (ότι δηλαδή θα είχε επικρατήσει ένα καθεστώς μονομέρειας και μισαλλοδοξίας). Όπως έγινε γνωστό, το δημοτικό συμβούλιο της Νάξου απέρριψε πρόταση να προστεθεί η προσωνυμία «Μανώλης Γλέζος» Συνέχεια →

του Μάριου Εμμανουηλίδη 

«Θέλετε ―
θάμαι ακέριος όλο κρέας, λυσσασμένος,
―κι ἀλλάζοντας ἀπόχρωση σάν οὐρανός ―
― ὄχι ἄντρας πιά, μά σύγνεφο μέ παντελόνια».

Β. Μαγιακόβσκι, «Σύγνεφο με παντελόνια» (1915-16)

0.[1]

Η κοινή και βίαιη σχεδόν αντίδραση αναγνωστών και θεωρητικών στις θέσεις του Αγκάμπεν για τα μέτρα των κρατών εν μέσω πανδημίας ως κατάσταση εξαίρεσης και για την κατάσταση φόβου των ατόμων που γίνεται ανάγκη για συλλογικό πανικό, σχετίζεται με το άγγιγμα ενός ορίου. Είναι το όριο του έμβιου, της έμβιας ατομικής εμπειρίας και της κοινό-τοπης επιθυμίας διατήρησης της ύπαρξής μας. Αυτή την επιθυμία οι θέσεις του Αγκάμπεν την παρακάμπτουν καθώς την υπάγει στις πολιτικές της ασφάλειας και της κατάστασης εξαίρεσης, και άρα, διαγράφει την αυτονομία της.[2] Όμως, το αντικείμενο «επιδημία» έρχεται από έναν χώρο πέραν της πολιτικής και μας υποχρεώνει να Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Περί τα τέλη της δεκαετίας του 60, στα γραπτά μιας σειράς στοχαστών, κυρίως Γάλλων, εν μέρει και Ιταλών, συντελέστηκε απρογραμμάτιστα (όπως συμβαίνει πάντα) μία αλλαγή παραδείγματος όσον αφορά τη σκέψη μας για την πολιτική και την ιδεολογία. Η τομή αυτή ήταν η σχεσιακή σύλληψη της εξουσίας, η οποία διέρρηξε αυτό που φαινόταν ως ο «αξεπέραστος ορίζοντας» της εποχής εκείνης, και που οριζόταν από το δίδυμο κατασταλτική θεωρία της εξουσίας/ εργαλειακή θεωρία της ιδεολογίας. Το δίδυμο αυτό αποτελούσε προέκταση της φιλελεύθερης/ διαφωτιστικής πολιτικής σκέψης, κατά το οποίο αφετηρία και βασική μονάδα της κοινωνίας είναι «ο άνθρωπος», (ή ο άντρας: στις λατινογενείς γλώσσες η λέξη είναι η ίδια), ο οποίος από τη φύση είναι ελεύθερος, αλλά δυστυχώς μετά έρχεται η «εξουσία», του λέει ψέματα και τον υποδουλώνει, λογοκρίνοντας και απαγορεύοντας. Αυτή η «εξουσία» νοούνταν εξίσου ανθρωπομορφικά, Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Πες ό,τι θες. Δε με πειράζει, ό,τι να ’ναι.

Είν’ οι σιωπές, όχι τα λόγια που πονάνε.

Γεράσιμος Ευαγγελάτος

Στο τραγούδι του Άκη Πάνου από το οποίο είναι εν μέρει εμπνευσμένος ο τίτλος, «εκείνα που δεν λέγονται» ασφαλώς υπάρχουν. Εάν δεν υπήρχαν, δεν θα είχε γραφτεί το τραγούδι.

Άρα, σε αυτό κάποιος παίρνει το λόγο, μόνο για να πει ότι δεν μπορεί να μιλήσει.

Αυτό μας δίνει ήδη το μέτρο της πολυπλοκότητας του ερωτήματος: υπάρχουν κάποια πράγματα που δεν εισέρχονται στο πεδίο του λόγου, αλλά αυτό το μπλοκάρισμα προκαλεί νέα έκλυση λόγων.

Γιατί όμως δεν εισέρχονται;

Το «δεν λέγονται» μπορεί να συνιστά διαπίστωση ενός αντικειμενικού γεγονότος: κανείς δεν μιλάει γι’ αυτά. Αλλά μπορεί και να είναι δυνητικός ενεστώτας: δεν μπορούν να λεχθούν. Και γιατί δεν μπορούν; Νέες διακλαδώσεις: ο λόγος περί αυτών ενδέχεται να είναι ανθρωπίνως αδύνατος, ή νομικώς απαγορευμένος, ή μπορεί απλώς η Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Ο Θεόδωρος Πάγκαλος, στο τέλος της πολιτικής του καριέρας, συνέδεσε το όνομά του με τη συνθηματική φράση «μαζί τα φάγαμε», η οποία προοριζόταν να εξηγήσει την εμφάνιση της κρίσης χρέους στην Ελλάδα μέσα από την αναφορά σε μία καταχρηστική απόλαυση στην οποία είχε αποδυθεί η ελληνική κοινωνία ως σύνολο το προηγούμενο διάστημα.

Μολονότι ο συγκεκριμένος εκφραστής αυτής της «ερμηνείας» αντιμετωπίστηκε με γενική κατακραυγή και αποδοκιμασία, η ίδια η ερμηνεία είχε μια διαδρομή που ούτε άρχισε, ούτε τελείωσε με αυτόν. Υπήρχε από παλιά –σχεδόν από την ίδρυση του ελληνικού κράτους- ένα νοητικό σχήμα που πάντοτε το συνόδευε, το σχήμα της αυτοαποικιοποίησης. Η ελληνική κοινωνία είναι άναρχη, ανομική, «παραδοσιακή», πελατειακή, αντιστέκεται στον εκσυγχρονισμό και τον εξευρωπαϊσμό· συμπέρασμα: είναι εγγενώς ανίκανη να αυτοκυβερνηθεί, και γι’ αυτό χρειάζεται καθοδήγηση, επιτροπείες ή –πιο πρόσφατα- «μνημόνια». (Είναι χαρακτηριστικό ότι, στα λίγα αυτά χρόνια, έχει ήδη αρχίσει να χρησιμοποιείται η αυτομαστιγωτική έκφραση «μνημόνια μέχρι να σβήσει ο ήλιος», και όχι μόνο από τους –ελάχιστους άλλωστε- οπαδούς των υπαρκτών μνημονίων, ως κατακλείδα διάφορων συζητήσεων για τις «παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας», περίπου με το νόημα «δεν υπάρχει σωτηρία»).

Από τη δεξαμενή αυτών των θεωριών άντλησε πρόσφατα όσα είπε –σε συνέντευξη που έδωσε, ακριβώς, στα αγγλικά, στην υποτιθέμενη κορωνίδα του δυτικού φιλελευθερισμού και της ισοπολιτείας: το BBC- ο Έλληνας ΥπΕθΑ. Με αποτέλεσμα να ακούσει και αυτός ουκ Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Από τη στιγμή που ξέσπασε το «νέο μακεδονικό» ζήτημα και μέχρι σήμερα, έχει διατυπωθεί πολλές φορές και από πολλές πλευρές η απόφανση ότι οι κάτοικοι της πρώην πρώην ΓΔΜ και νυν Βόρειας (αλλά μη Γ) ΔΜ «είναι Σλάβοι που ήρθαν στη Βαλκανική τον 6^ο αιώνα». Μια σχετική διατύπωση μάλιστα περιλήφθηκε και στη συμφωνία των Πρεσπών.

Συχνά αυτοί που αποδίδουν την «σλαβική» ιδιότητα στους Μακεδόνες (ή, αναλόγως, στους «Σκοπιανούς» σύμφωνα με την πολιτική ορθότητα του ελληνικού εθνικισμού) την συνοδεύουν με διάφορα άλλα απαξιωτικά ως επί το πλείστον επίθετα. Άλλοτε όμως ο ισχυρισμός αυτός προβάλλεται καλοπροαίρετα, συχνά και από τους ίδιους τους Μακεδόνες.

Ασχέτως της προαίρεσης, θεωρώ ότι η απόφανση αυτή από άποψη επιστημονικής ακριβολογίας είναι πολύ προβληματική, ενώ και από ιδεολογικοπολιτική άποψη βρίσκεται στα όρια του ρατσισμού.

Ως προς το πρώτο, εδώ και καιρό στις επιστημονικές κοινότητες αντιμετωπίζονται με όλο Συνέχεια →