του Άκη Γαβριηλίδη

Εδώ και χρόνια, κυκλοφορεί στον ελληνόφωνο κυβερνοχώρο ένα κείμενο, με ελαφρές παραλλαγές και προσθαφαιρέσεις από τον εκάστοτε αναδημοσιευτή, το οποίο, με την επίκληση κάποιων ασαφών (ή ασαφώς μεταφρασμένων) αποσπασμάτων ομιλίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και μίας «έρευνας Τούρκου ιστορικού στα οθωμανικά αρχεία», υποστηρίζει ότι η εθνοτική καταγωγή του Τούρκου πρωθυπουργού είναι «λαζική», άρα ποντιακή, άρα ελληνική.

Την είδηση (;) αυτή έχουν αναπαράγει και ποντιακά μέσα, όπως π.χ. το σάιτ trapezounta.gr που φιλοξενείται στο Pontos news, υπό την ενότητα «Ποντιακά νέα».

Η κίνηση αυτή είναι αξιοπερίεργη όσον αφορά ειδικά τη χρήση αυτών των τριών όρων ως συνώνυμων. Διότι κατά τα λοιπά ο λεγόμενος «οργανωμένος ποντιακός χώρος» αρνείται διαρρήδην ότι οι Πόντιοι είναι Λαζοί, και μάλιστα με τη χρήση πολύ φορτισμένων εκφράσεων[1].

Η αντίθεση είναι οξύτατη: απ’ τη μια, οι ποντιακές οργανώσεις από το 68 κήρυτταν τους Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στα τουρκικά, για τη νεωτερική έννοια του έθνους χρησιμοποιείται ο όρος ulus. Το έθνος κράτος είναι ulus devlet.

Από την άλλη, ο όρος «εθνικισμός» έχει αποδοθεί ως milliyetçilik. To milliyet αντιστοιχεί ας πούμε στο «Γένος». Επίσης, είναι όνομα γνωστής καθημερινής εφημερίδας.

Παράλληλα, εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μία άλλη μορφή του ίδιου όρου, το millet, κυρίως με την ιστορική έννοια που είχε στην όψιμη Οθωμανική Αυτοκρατορία, της εθνοτικο-θρηκευτικής κοινότητας.

Φυσικά, στην πράξη, όπως πάντα, υπάρχουν επικαλύψεις και «ανακριβείς» χρήσεις.

Τόσο όμως οι ανακριβείς, όσο και οι ακριβείς (όπως και οι αντίστοιχες στα ελληνικά, ίσως και στις άλλες γλώσσες των Βαλκανίων), μαρτυρούν την αναντιστοιχία και τη δυσκολία Συνέχεια →

του Καγιά Γκεντς

Στις αρχές του χρόνου, η Τουρκία άνοιξε το μέχρι τώρα απόρρητο μητρώο του πληθυσμού της, ένα μνημειώδες αρχείο γενεαλογιών που φτάνει μέχρι την οθωμανική περίοδο. Στο σάιτ που παρέχει πρόσβαση σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες στην Τουρκία έχει πλέον προστεθεί μια καρτέλα γενεαλογίας. Οι χρήστες μπορούν να κατεβάσουν έγγραφα σχετικά με τους προγόνους τους, με αρχεία που ξεκινούν από το 1882.

Από την εμφάνιση της νέας υπηρεσίας, οι ρίζες, η μετανάστευση, η καθαρότητα και ο υβριδισμός κυριάρχησαν στη συζήτηση σε ομάδες τού WhatsApp, γραφεία και καφενεία. Σε μόλις δύο μέρες, πάνω από 5 εκατομμύρια Τούρκοι έψαξαν την κληρονομιά τους στο μητρώο. Το ενδιαφέρον ήταν τόσο έντονο που για κάποιες ώρες το σάιτ κατέρρευσε και η κυβέρνηση αναγκάστηκε να απενεργοποιήσει την υπηρεσία για αρκετές ημέρες.

Επί έναν αιώνα, το τουρκικό κράτος επέβαλε στους πολίτες του μια άκαμπτη εθνική ταυτότητα, η οποία απέκλειε την εθνοτική καταγωγή και προέβαλλε την «καθαρή» Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στο εκτενές Σχόλιο στο τέλος του πρώτου μέρους της Ηθικής, ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της ευρωπαϊκής (με κάποιες ασιατικές δόσεις) φιλοσοφίας, ο Σπινόζα εντοπίζει –και διακριτικά διακωμωδεί- την κατ’ αυτόν βασικότερη αιτία πλάνης: την βουλησιαρχική/ τελεολογική αυταπάτη, όπως θα λέγαμε σήμερα, δηλαδή την πεποίθηση ότι όλα τα φαινόμενα είναι αποτελέσματα ενός τελικού αιτίου, ενός σχεδιασμού. Η πεποίθηση αυτή οδηγεί τους ανθρώπους να φαντάζονται κάποιους rectores naturae, κάποιους «πρυτάνεις της φύσης», και να τους βλέπουν παντού ως κρυμμένη αιτία κάθε συμβάντος.

Καθώς ο Σπινόζα έγραφε πριν από τρεισήμισι αιώνες, δεν είχε ακόμα υπόψη του ένα νέο πεδίο που έμελλε να αναπτυχθεί αργότερα, ιδίως στο πλαίσιο του γερμανικού ιδεαλισμού, και να εξελιχθεί σε πραγματικό παράδεισο της βουλησιαρχίας/ τελεολογίας: την ιστορία, και (δηλαδή) την πολιτική. Εάν έγραφε σήμερα, ίσως πρόσθετε στο Σχόλιό του μια αναφορά στους rectores historiae, μια νέα παραλλαγή εκείνης της φαντασίωσης που τείνει να καταλαμβάνει σήμερα τη φαντασία του πλήθους.

Κοιτώντας κανείς όσα γράφονται στον κυβερνοχώρο γύρω από την πρόσφατη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία, βλέπει ότι σε αυτά είναι εξαιρετικά διαδεδομένη η υπόνοια ότι «η ιστορία ήταν στημένη».

Όσοι το λεν αυτό, σπανίως εξηγούν με σαφήνεια τι ακριβώς εννοούν· ποιος δηλαδή θεωρούν ότι Συνέχεια →