του Άκη Γαβριηλίδη

Τις τελευταίες μέρες, διάβασα το βιβλίο  του Νίκου Βαφέα Από τον λιποτάκτη στον αντάρτη. Η «στάσις των ανυποτάκτων» στη Δυτική Κρήτη (1921-1922) (Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2022). Πρόκειται για ένα βιβλίο πολύ σημαντικό στο οποίο ελπίζω να αφιερώσω σύντομα αυτοτελές σημείωμα.

Η σημασία του αυτή έγκειται στο ότι φέρνει στο φως ένα τελείως άγνωστο περιστατικό από τον ελληνικό μεσοπόλεμο –ή μάλλον, ακριβώς, όχι ένα μόνο, αλλά πολλά τα οποία συνδέονται μεταξύ τους και για τα οποία οι περισσότεροι (ή τουλάχιστον εγώ) δεν είχαμε ποτέ ακούσει, ή αν είχαμε ακούσει δεν τα είχαμε ιδιαίτερα προσέξει ή συνδέσει μεταξύ τους. Έτσι, αποτελεί ακόμα έναν κρίκο σε μια αλυσίδα ιστορικών ερευνών που δημοσιεύονται τα τελευταία χρόνια για την περίοδο αυτή οι οποίες, χωρίς υπερβολή, θεωρώ ότι μας οδηγούν να πρέπει να ξανασκεφτούμε τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την ιστορία του ελληνικού κράτους.

Αυτά όμως θα τα πούμε αναλυτικότερα αλλού. Ένα από αυτά τα αγνοημένα γεγονότα, που μας ενδιαφέρει σήμερα, είναι και το ότι το διάστημα 1920-22, δηλαδή το διάστημα κατά το οποίο ο ελληνικός στρατός ήλεγχε το βιλαέτι της Σμύρνης και διεξήγαγε επιχειρήσεις σε άλλα βιλαέτια με σκοπό … (με σκοπό τι άραγε; Να φτάσει στην Κόκκινη Μηλιά;), υπήρχε και δρούσε μία ομάδα ονόματι Εθνική Άμυνα Κωνσταντινουπόλεως, βασισμένη στο επιτυχημένο προηγούμενο της ομώνυμής της της Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στον Ελευθέριο Βενιζέλο του Παντελή Βούλγαρη υπάρχει μια σκηνή από την είσοδο του ελληνικού στρατού στη Θεσσαλονίκη το 1912, στην οποία εμφανίζεται ο αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος και λοιποί αξιωματικοί να μπαίνουν στην πόλη, και εκεί μεταξύ άλλων να βρίσκουν «απλούς ανθρώπους του λαού» που έχουν στήσει γλέντι για να πανηγυρίσουν τη νίκη. Στους πανηγυρισμούς τους λοιπόν αυτούς, τραγουδούν … το γνωστό ποντιακό σουξέ «Εκάεν και το Τσιάμπασιν».

Η επιλογή αυτή αποτελεί χονδροειδή ιστορική ανακρίβεια. Δεν υπάρχει περίπτωση να συνέβη πραγματικά κάτι τέτοιο.

Το 1912, στη Θεσσαλονίκη δεν υπήρχαν Πόντιοι. Η μαζική τους εγκατάσταση στην –τότε Συνέχεια →

του Άκη Γαβριηλίδη

Στην Εφημερίδα των Βαλκανίων της 13-2-1921 δημοσιεύθηκε η εξής επιστολή αναγνώστη:

Κύριε Διευθυντά,

Εδιάβασα όσα εγράψατε διά το κρέας των Καυκασίων, και σας συγχαίρω διά την παρρησίαν σου!

Αλλ’ έχετε άδικον. Το κρέας δεν δίδεται χάριν των προσφύγων, αλλά δίδεται χάριν του εργολάβου, όπως τουτέστιν ενθυλακώση 15-20,000 δρ. την εβδομάδα.

Κάθε Κυριακήν εις τον συνοικισμόν Καλαμαριάς επαναλαμβάνονται αι ίδιαι σκηναί. Οι πρόσφυγες δεν δέχονται τα ψοφίμια του εργολάβου. Ο εργολάβος επικαλείται την στρατιωτικήν δύναμιν, χαρακτηρίζει τους πρόσφυγας Μπολσεβίκους, και η υπόθεσις λύεται υπέρ του εργολάβου.

O ανώνυμος εργολάβος στον οποίο το ελληνικό κράτος είχε αναθέσει τη σίτιση των εγκλείστων στο στρατόπεδο του Καραμπουρνού δεν ήταν ο μόνος ο οποίος χαρακτήρισε τους πρόσφυγας Μπολσεβίκους για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά του. Το ίδιο έκαναν και άλλοι εκείνο το διάστημα, με αποτέλεσμα πολλοί από τους πρώην Ρωμιούς Οθωμανούς πολίτες και ήδη sans papiers να μην μπορέσουν ούτε καν να ξεκινήσουν το ταξίδι τους ως λαθρομετανάστες.

Ο επιφανέστερος από αυτούς ήταν ο γνωστός απατεώνας και δολοφόνος Χαρίλαος Φιλιππίδης, ο οποίος με την επωνυμία «Χρύσανθος» διετέλεσε μητροπολίτης Τραπεζούντας και αργότερα αρχιεπίσκοπος Αθηνών· με τις ιδιότητές του δε αυτές κατέχει σήμερα περίοπτη θέση στην εθνική μνήμη Συνέχεια →